اصل تفکیک بین نظامیان و غیرنظامیان (منابع مطالعاتی)
اصل تفکیک بین نظامیان و غیرنظامیان به معنای جدا کردن افراد، اماکن و تأسیسات نظامی از غیرنظامی در جنگ است. از آنجا که اغلب تلفات جنگ‌ها مربوط به انسان‌هایی است که مستحقّ مرگ نیستند نهادهای حقوقی در سال‌های اخیر، تلاش فراوانی برای توقف سرایت جنگ به غیر نظامیان کرده‌اند.
با توجه به تولید سلاح‌های کشتار جمعی و تهدید استفاده از آن و در نتیجه کشتار غیرنظامیان، فقه معاصر با چالش‌هایی روبرو است. از جمله: این اصل در اسلام با چه عنوانی پذیرفته شده است و حدود و ثغور آن چیست؟ اگر کشتن غیرنظامیان تنها راه پیروزی جبهه اسلام باشد حکم چیست؟ در صورت تعدی دشمن از این اصل در جنگ آیا امکان تقابل به مثل و کشتار غیرنظامیان از لحاظ فقهی وجود دارد؟
تفکیک بین نظامیان و غیرنظامیان در جنگ به عنوان یک اصل در آموزه‌های دینی مورد پذیرش قرار گرفته شده است و مستند آن را بعضی از فرمان‌های پیامبر اسلام(ص) در غزوات مبنی بر نکشتن زنان، کودکان، افراد مسن، فراری‌ها و ... دانسته‌اند. محمدحسین فضل‌الله در کتاب الجهاد در فصلی مستقل به این اصل پرداخته است.
منابع ذیل برای پژوهشهای فقهی جمع‌آوری شده است.
کتاب‌ها
فارسی
- فقه سیاسی: حقوق و قواعد مخاصمات در حوزه جهاد اسلامی و حقوق بین‌الملل اسلام، جلد ۵، عباسعلی عمیدزنجانی، تهران، ناشر امیرکبیر، ۱۳۸۳ش.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
مقاله‌ها
فارسی
- حمایت از غیر نظامیان در مخاصمات مسلحانه در فقه و حقوق کیفری بین المللی، محمد مسعودی‌نیا، فصلنامه فقه جزای تطبیقی، شماره ۳ دوره۲، ۱۴۰۱ش.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- ماهیت و گونه شناسی اصل تفکیک در جنگ و جهاد بر اساس متون اسلامی و قوانین بین الملل، محمدعلی حیدری مزرعه آخوند و سید عباس طباطبایی و حسین ابویی مهریزی، فصلنامه علوم سیاسی، شماره ۹۴ سال ۲۴، ۱۴۰۰ش.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- اصل تفکیک انسانی از نگاه حقوق بشردوستانۀ اسلامی در مقایسه با معاهدات بین‌المللی، حسین حقیقت‌پور، فصلنامه پژوهشهای فقهی، شماره۳ دوره ۱۷، ۱۴۰۰ش.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- تسلیحات کشتار جمعی در مقام مقابله به مثل از نظر فقه، محمدابراهیم الهیان و مجتبی الهیان و سیدمحمدعلی یثربی، فصلنامه پژوهشهای فقهی، شماره ۴ دوره ۱۴، ۱۳۹۷ش.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- اصول حقوق بشردوستانه در اسلام با نگاهی به حقوق بین‌الملل، عبدالحکیم سلیمی، فصلنامه تحقیقات کاربردی علوم انسانی اسلامی، شماره ۶، ۱۳۹۷ش.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- دلالت آیات و روایات بر ناروا بودن کشتار جمعی، مصطفی آذرخشی، دو فصلنامه پژوهشهای قرآن و حدیث، شماره ۱ دوره ۵۱، ۱۳۹۷ش.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی تحلیلی مفهوم سلاح‌های کشتار جمعی و تطبیق آن بر دیدگاه اسلامی با تأکید بر آرای مقام معظم رهبری امام خامنه‌ای (مدظله العالی)، حسن عبدی و محمد جواد هاشمی، فصلنامه سیاست، شماره ۳ دوره ۴۸، ۱۳۹۷ش.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- پژوهشی تطبیقی درباره مفهوم ماهیت و شرایط اصل تناسب در حقوق بشردوستانه بین المللی و حقوق اسلام، عباسعلی عظیمی شوشتری و سید مرتضی حسینی فاضل، فصلنامه پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب، شماره ۱۴ دوره ۴، ۱۳۹۶ش.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- اصول حقوق بشردوستانه از دیدگاه امام خمینی (ره)، سید اصغر جعفری، فصلنامه مطالعات حقوق عمومی، شماره ۲ دوره ۴۷، ۱۳۹۶ش.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- کاربرد سلاح های کشتار جمعی از منظر اسلام، سیده فاطمه آقاجانپور میر، فصلنامه مطالعات بین‌الملل، شماره ۴۸ سال ۱۲، ۱۳۹۵ش.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- آیه نهی از اعتدا دارای قواعد بنیادین بشردوستانه، ناصر قربان‌نیا، دو فصلنامه قرآن فقه و حقوق اسلامی، شماره ۲ سال اول، ۱۳۹۴ش.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- تحلیلی فقهی بر حمایت از غیرنظامیان در جنگ ها و مخاصمات مسلحانه، محمدحسن شیخ محمدی، دو فصلنامه پژوهشنامه فقهی( نام جدید: پژوهشنامه میان رشته‌ای فقهی)، شماره ۳ سال ۲، ۱۳۹۲ش.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- تولید و استفاده از سلاح‌های کشتار جمعی از دیدگاه فقه اسلامی، محمدجواد فاضل لنکرانی، فصلنامه حقوق اسلامی، شماره ۳۹ دوره ۱۰، ۱۳۹۲ش.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- «لایقتل غیر المقاتل» قاعده فقهى مصونیت غیرنظامیان در مخاصمات مسلحانه، مهدی فیروزی، فصلنامه فقه، شماره ۷۸، ۱۳۹۱ش.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- حمایت از کارکنان پزشکى در مخاصمات مسلحانه از منظر حقوق بین‌الملل بشردوستانه و فقه امامیه، مهدی فیروزی، فصلنامه فقه، شماره ۷۴ دوره ۱۹، ۱۳۹۱ش.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- عدم مشروعیت کاربرد سلاح هسته‌ای در پرتو اصل تفکیک (با رویکرد اسلامی)، ناصر قربان‌نیا و نادر اخگری‌بناب، فصلنامه حقوق اسلامی، شماره ۲۸ دوره ۸، ۱۳۹۰ش.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- جنگ غيرنظاميان و حقوق بشردوستانه در اسلام، عوض نگهداری، ماه‌نامه معرفت، شماره ۱۱۸، ۱۳۸۶ش.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
پایان‌نامه‌ها
فارسی
- چالش های اخلاقی جنگ از منظر عقل ونقل و راهکارهای مواجهه با آن، مهدی مطهری، دکتری تخصصی، دانشکده فلسفه و اخلاق، دانشگاه باقرالعلوم (ع)، ۱۴۰۰ش.لینک اطلاعات پایان‌نامه
- قواعد فقهی ناظر بر حرمت تولید، نگهداری و به‌کارگیری سلاح‌های کشتار جمعی، محمد لری‌نژاد، کارشناسی ارشد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه قم، ۱۳۹۴ش.لینک اطلاعات پایان‌نامه
- حقوق افراد در جنگ از دیدگاه اسلام با تاکید بر سخنان امام علی (ع) در نهج البلاغه، یاسر خوش چهره، کارشناسی ارشد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه یزد، ۱۳۹۳ش.لینک اطلاعات پایان‌نامه