رانت‌خواری (منابع مطالعاتی)
رانت‌خواری به معنای سوء استفاده از اطلاعات، امتیازات، امکانات و... از طریق رابطه و وابستگی با نهادها و اربابان قدرت است. رانت صرفا پدیده فاسد اقتصادی نیست بلکه فسادی اجتماعی است که یکی از اصلی‌ترین ریشه‌های آن فساد اقتصادی است. رانت اقتصادی، سیاسی و اطلاعاتی از مصادیق رانت‌خواری به شمار می‌آید.
یکی از اثرات رانت‌خواری که در فقه می‌تواند مورد بررسی قرار گیرد، تملک بدون استحقاق رانت‌خواران است. تضییع حقوق دیگران از دیگر اثرات قابل بحث در فقه است. گسترش این نوع فساد در جامعه، فقه معاصر را بر آن داشته است تا با بررسی مستندات شرعی، حکم این پدیده شوم را که از مسائل مستحدثه است، بیان کند. برخی از فقیهان از قاعده لاضرر برای اثبات حرمت رانت‌خواری استناد کرده‌اند.
سؤالات پیش روی ما که پاسخ آن از فقیهان مطلوب است: آیا رانت‌خواری تحت عنوان اکل مال بالباطل قرار می‌گیرد؟ آیا سوء استفاده از اطلاعات برای رسیدن به منافع شخص و حزبی مصداق خیانت در امانت هست؟ قواعد فقهی که می‌تواند در این باره مورد استفاده قرار گیرد چیست؟
کتاب
فارسی
- رانت و رانت‌خواری: بررسی ماهیت فقهی حقوقی، سجاد فتاحی زفرقندی، تهران، هزاررنگ، ۱۳۹۵ش.
مقاله‌ها
فارسی
- بررسی فقهی نقش رشوه در تحقق جرم رانت‌خواری از منظر فقه امامیه، محمدعلی شیخ الاسلامی و سید محمدتقی قبولی درافشان و محمدتقی فخلعی، فصلنامه فقه و اصول، دوره ۵۵، شماره ۱، ۱۴۰۲ش. لینک مقاله
- تاثیر رانت خواری بر اقتصاد با رویکرد فقهی، نسرین درویش نوری کلاکی و طیبه عارف نیا و طاهره سلیمی، فصلنامه مطالعات فقه اقتصادی، شماره ۲، دوره ۴، ۱۴۰۱ش. مقاله را اینجا ببینید
- بررسی فقهی حکم رانت‌خواری با استناد به قاعدۀ لاضرر، محمدعلی شیخ الاسلامی، فقه و اصول، شماره ۱۲۵، تابستان ۱۴۰۰ش. مقاله را اینجا ببینید
- بررسی فقهی حکم درآمدهای ناشی از رانت با استناد به آیه تجارت، محمدعلی شیخ الاسلامی، سید محمدتقی قبولی درافشان، محمدتقی فخلعی، آموزه‌های فقه مدنی، شماره ۱۸، پاییز و زمستان ۱۳۹۷ش. مقاله را اینجا ببینید
عربی
- موقف الاقتصاد الإسلامی من الاقتصاد الریعی، سانح بوثنین، مجلة الإقتصاد الإسلامی العالمیة (سوریه)، شماره ۵۲، ۲۰۱۶م.
- تحریر الأسواق والقوانین التجاریة من الفلسفة التشریعیة الریعیة: الکویت دراسة تطبیقیة، فهد علی الزمیع، مجلة الحقوق (کویت)، دوره ۴۲, شماره ۳، ۲۰۱۸م.
- ساسیات الفکر الاقتصادی الاسلامی عند أبی الحسن الماوردی: التنمیة المستدامة: التنمیة البشریة: الریع، وضاح نجیب رجب، مجلة الإقتصاد الإسلامی العالمیة، شماره ۶۵، ۲۰۱۷م / ۱۴۳۹ق.
پایان‌نامه‌ها
فارسی
- رانت‌خواری از منظر مذاهب فقهی، محمدعلی شیخ‌الاسلامی، دانشگاه فردوسی مشهد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی شهید مطهری، ۱۳۹۶ش. (دکتری) چد برگ نخست را اینجا ببینید.
- بررسی ماهیت پدیده رانت‌خواری در حقوق و مذاهب خمسه، نسرین درویش نوری کلاکی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، ۱۳۹۵ش. چد برگ نخست را اینجا ببینید.
- رانت اطلاعات در فقه و قوانین موضوعه، سجاد عربی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، ۱۳۹۲ش. (کارشناسی ارشد) چند برگ نخست را اینجا ببینید
عربی
- نظریة الریع و تطبیقاتها فی الاقتصاد الإسلامی، منیر محمد شطناوی، جامعة الیرموک، کلیة الشریعة والدراسات الإسلامیة، ۲۰۱۲م / ۱۴۳۴ق.
سایر منابع
- در نشست علمی «فقه و رانت و رابطه آن با عدالت» تبیین شد؛ هر رانتی لزوما فساد نیست، مصادیق فقهی رانت، ۰۹ شهريور ۱۳۹۸. گزارش نشست را اینجا ببینید.
- بررسی ماهیت پدیده رانت خواری در حقوق و مذاهب اسلامی،نسرین درویش نوری‌کلاکی، مجید وزیری، مریم یارم طاقلوسهرابی، کنفرانس بین المللی پژوهش در علوم و تکنولوژی. مقاله را اینجا ببینید.