ولایت امت (منابع مطالعاتی)
ولایت امت از نظریه‌های دولت در فقه شیعه در زمان غیبت است. طبق این نظریه انتخاب حاکم و تعیین حدود قلمرو حکومت، با رعایت ضوابط کلی شرعی از حقوق امت است و حق ویژه‌ای برای فقها در حکومت وجود ندارد. این نظریه توسط محمدمهدی شمس‌الدین از عالمان دینی و نظریه‌پرداز سیاسی لبنان مطرح شد. بر اساس نظریه او حکومت منصوص مخصوص زمان حضور است و در زمان غیبت تدبیر امور جامعه به‌عهده امت خواهد بود. به گفته او فقها در زمان غیبت عهده‌دار تبیین وظایف شرعی (افتاء) و قضاوت هستند و در امور سیاسی ولایت ندارد.
نظریه ولایت امت از یک سو با نظریه عدم مشروعیت تشکیل حکومت در زمان غیبت در تقابل است و از دیگر سو با نظریه ولایت انتصابی فقها و تشکیل حکومت توسط فقها مرزبندی دارد. نظریه ولایت امت با نظریاتی که تدبیر امور سیاسی را به دست مردم می‌دهند، از جمله نظریه نظریه وکالت مالکان شخصی مشاع اثر مهدی حائری یزدی اشتراکات زیادی دارد؛ به‌همین دلیل این دو نظریه به همراه آرای سید محمدباقر صدر و محمدجواد مغنیه را تحت عنوان دولت انتخابی اسلامی نیز نام‌گذاری کرده‌اند.
برخی از پرسش‌های قابل طرح درباره این نظریه چنین است: مبانی فقهی نظریه ولایت امت چیست؟ جایگاه فقها در این نظریه کجاست؟ مردم چه میزان تاثیرگذاری در امور حکومتی دارند؟ قوانین و مقررات اسلامی در این نظریه چه میزان تاثیرگذاری دارد و به عبارتی اسلامی بودن این نظریه چگونه تأمین می‌شود؟ تأثیر جغرافیای لبنان در این نظریه چیست؟ آیا این تأثیرات جنبه دینی بودن این نظریه را مخدوش می‌کند؟ منابعی که در ادامه جمع‌آوری شده، در پی پاسخ به این پرسش‌ها است.
کتاب‌ها
فارسی
- اندیشه سیاسی محمدمهدی شمس الدین، مجید مرادی، قم، بوستان کتاب، ۱۴۰۱ش.صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- دولت انتخابی اسلامی و مردم‌سالاری (بررسی آرای شیخ محمدمهدی شمس‌الدین و دکتر مهدی حائری یزدی)، علی‌اکبر کمالی، تهران، نشر کویر، ۱۳۸۳ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- نظریه‌های دولت در فقه شیعه، محسن کدیور، تهران، نشر نی، ۱۳۸۷ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- درآمدی بر تئوری‌های حاکمیت و دولت از منظر اسلام: پژوهشی تطبیقی میان فقه اسلامی و حقوق موضوعه، سید محمد مصطفوی، مترجم مهدی بهزادیان، تهران، سازمان حوزه‌ها و مدارس علمیه خارج از کشور، ۱۳۸۶ش.صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- نظام حکومت و مدیریت در اسلام، محمدمهدی شمس‌الدین، ترجمه: سید مرتضی آیت الله زاده شیرزای، تهران، ناشر موسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران، ۱۳۷۵ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
عربی
- ولایة الامة علی نفسها، محمدمهدی شمس‌الدین، بیروت، الموسسة الدولیة للدراسات و النشر، ۲۰۱۹م.
- خيارات الأمة وضرورات الأنظمة عند الشيخ محمدمهدی شمس‌الدين، فرح موسی، بيروت، لبنان، ناشر دار الهادي، ۲۰۱۳م.
- نظريات السلطة: في الفكر السياسي الشيعي المعاصر، علی فیاض، بیروت، مرکز الحضارة لتنمیة الفکر الاسلامی، ۲۰۰۸م. متن کتاب را از اینجا ببینید
- نظام الحکم و الادارة فی الاسلام، محمدمهدی شمس‌الدین، بيروت، موسسة الوایة للدراسات و النشر، ۱۹۹۵م.
- الأمة والدولة والحركة الاسلامية، محمدمهدی شمس‌الدین، بيروت، منشورات مجلة الغدير، ۱۹۹۴م.
- في الاجتماع السياسي الإسلامي، محمدمهدی شمس‌الدین، بیروت، المؤسسة الجامعية للدراسات والنشر والتوزيع، ۱۹۹۲م.
مقاله‌ها
فارسی
- مبانی نظریه سیاسی ولایت امت بر خویش، مجید مرادی رودپشتی، فصلنامه علوم سیاسی، شماره ۸۱ دوره ۲۱، ۱۳۹۷ش.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی مقایسه‌ای مردم سالاری دینی در نگاه آیت‌الله خامنه‌ای وآیت‌الله شمس‌الدین، غلامرضا خواجه‌سروی، فصلنامه پژوهشهای راهبردی سیاست، شماره ۴۷ سال ۵، ۱۳۹۵ش.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- مشروطه شیعی نظریه‌ای برای طرح، سید محسن طباطبایی‌فر، فصلنامه علوم سیاسی، شماره ۴۸ دوره ۱۲، ۱۳۸۸ش.مقاله را از اینجا بخوانید
- مردم‌سالاری در آرای شیخ محمدمهدی شمس‌الدین و دکتر مهدی حائری یزدی و مقایسه آن با مدل دموکراسی تکاملی (آرای روسو _ میل)، علی اکبر کمالی اردکانی و محسن کدیور، دو‌فصلنامه هستی و شناخت، شماره ۴۴، ۱۳۸۳ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
عربی
- مشروع الدولة في الفكر السياسي الشيعي المعاصر، رحيم إبراهيم حزام الحمراني، مجلة كلية التربية للبنات للعلوم الإنسانية، جامعة الكوفة، شماره ۲۴ دوره۱۳، عراق، ۲۰۱۹م. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- الأسس الفقهية لنظام الحكم عند السيد الشهيد محمّد باقر الصدر، قاسم المعدّل الإبراهيمي، مجلة المنهاج، شماره ۴۰، ۱۴۲۶ق. مقاله را از اینجا بخوانید
- الأمة والدولة فى فكر الشيخ محمدمهدى شمس‌الدين، ادریس هانی، مجلة الکلمة، شماره ۳۰ سال ۸، لبنان، ۲۰۰۱م. مقاله را از اینجا بخوانید
- فی حوار فکری حول: العلمانیة - الشوری - الدیمقراطیة - المجتمع المدنی و الشریعة، محمدمهدی شمس‌الدین، مجلة منبر الحوار، شماره ۳۴، ۱۹۹۴م. مقاله را از اینجا بخوانید
پایان‌نامه‌‌ها
فارسی
- بررسی جایگاه مردم در تشکیل و اداره حکومت اسلامی با تاکید بر نظرات امام خمینی و آیت الله سیدکاظم حائری و شیخ محمدمهدی شمس الدین، محمدمهدی جعفری، کارشناسی ارشد، دانشکده الهیات و ادیان، دانشگاه شهید بهشتی، ۱۴۰۲ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- مبانی فقهی (شیعه) مشارکت سیاسی با تاکید بر دیدگاه آیت‌الله محمدمهدی شمس‌الدین، ناصر احمدی، کارشناسی ارشد، گروه حقوق و علوم سیاسی، پردیس علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه یزد، ۱۳۹۹ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- تحلیل مقایسه‌ای مؤلفه‌های سیاسی اندیشه شیعه و اهل سنت، مدینه پشمی، کارشناسی ارشد، دانشکده علوم اداری و اقتصاد، دانشگاه اصفهان، ۱۳۹۹ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- مردم سالاری دینی از نظر فقهای شیعه (بررسی مقایسه ای نظریه امام خمینی (س) و آیت الله محمد مهدی شمس الدین)، محسن یزدانی، کارشناسی ارشد، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه شهید بهشتی، ۱۳۸۹ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- تطور اندیشه سیاسی تشیع در دوره معاصر با تاکید بر تحولات۵۰ ساله اخیر مکتب‌های نجف و جبل‌عامل، محمد مهدی اسماعیلی، دکتری تخصصی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، ۱۳۸۸ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- اندیشه سیاسی محمدمهدی شمس‌الدین، مجید مرادی رودپشتی، کارشناسی ارشد، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه باقرالعلوم(ع)، ۱۳۸۵ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- مردم‌سالاری در اندیشه سیاسی معاصر شیعه: بررسی آرا شیخ محمدمهدی شمس‌الدین و دکتر مهدی حائری یزدی، علی اکبر کمالی اردکانی، دکتری، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس، ۱۳۸۲ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- مقایسه نظریه حکومت دینی در آرای شهید مطهری و شمس‌الدین، ابوالفضل آژند، کارشناسی ارشد، دانشگاه باقرالعلوم (ع)، قم، ۱۳۸۲ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- مبانی و شرایط مشروعیت نظام سیاسی در اسلام، محمدرضا مرندی، کارشناسی ارشد، دانشکده علوم سیاسی و معارف اسلامی، دانشگاه امام صادق (ع)، ۱۳۷۱ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر