حق رأی و انتخابات (منابع مطالعاتی)
انتخابات به معنای اختیار کردن و برگزیدن، روشی در نظام‌های دموکراتیک و جمهوری است که مردم با استفاده از حق رأی خود، نمایندگان مورد نظر خود را برابر با قوانین و مقررات به زمامداری انتخاب می‌کنند. نهاد انتخابات، نهادی حقوقی و سیاسی است که امروزه کاربست مهم آن انتخاب حاکمان و سنجش مشروعیت و مقبولیت نظام‌های سیاسی است.
مقاله حاضر به جمع‌آوری لیستی از منابع فقهی مرتبط با ماهیت، مبانی، حکم شرعی و مشروعیت حق رأی و انتخابات از جمله کتاب‌ها، مقاله‌ها، پایان‌نامه‌ها و نشست‌های علمی، از منظر فقه معاصر پرداخته است.
کتاب‌ها
فارسی
- بررسی مشروعیت و احکام انتخابات از منظر فقه و حقوق موضوعه، بهرام تیموری، تهران، انتشارات شاپرک سرخ، ۱۳۹۶ش.
- انتخابات از نگاه فقه، روح‌الله شریعتی، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ۱۳۹۴ش.
- امکان‌سنجی انتخابات در نظام اسلامی، محمد سروش محلاتی، قم، نشر میراث اهل قلم، ۱۳۹۳ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا بخوانید
- حق رای و انتخابات، سعید خردمندی، کرمانشاه، دانشگاه آزادی اسلامی، ۱۳۹۲ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا بخوانید
- انتخابات از منظر فقه و اخلاق، سید حمید حیدری ثانی، مشهد، آستان قدس رضوی، ۱۳۹۲ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا بخوانید
- مردم حزب و انتخابات مجلس خبرگان، سید سیف الله نحوی زیر نظر محمدحسین فلاح زاده، قم، نشر نورالسجاد، ۱۳۹۰ش.
- انتخابات حماسه سبز حضور (با استفاده از آیات و روایات و قانون اساسی)، محمد موحدی نژاد، تهران، مرکز فرهنگی درس‌های از قرآن، ۱۳۸۴ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا بخوانید
- انتخابات در اندیشه امام خمینی، مرکز نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۴ش.
- دموکراسی و اعتبار رأی اکثریت در اسلام، محمدجواد صالحی، تهران، پژوهش‌های اسلامی صدا و سیما، ۱۳۸۳ش. (بخش پنجم) صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا بخوانید
- مردم حزب و انتخابات مجلس خبرگان، محمدحسین بهشتی، تهران، نشر حزب جمهوری اسلامی، ۱۳۵۸ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا بخوانید
عربی
- من فقه الانتخاب، مصطفی احمد ابوالروس، مصر، دار الکتب والوثائق القومیة المصریة، ۱۴۳۳ق. لینک کتاب
- الإنتخابات وأحکامها فی الفقه الإسلامی، فهد بن صالح بن عبد العزیز العجلان، ریاض، دار کنوز اشبیلیا لنشر و التوزیع، ۱۴۳۰ق. لینک کتاب
- الدیمقراطیة ومشارکة المسلم فی الانتخابات، عبد الکریم زیدان، مکه، مجلة المجمع الفقه الإسلامی، ۱۴۲۲ق.
- فقه الانتخابات، محمد علی الحاج العاملی، بیروت، دار المحجة البیضاء، ۲۰۰۹م.
- الموقف الفصل من الإنتخابات، محمد یعقوبی،نجف، انتشارات دارالصادقین، بی تا. لینک کتاب
مقاله‌ها
فارسی
- رویکرد فقهی به رأی ممتنع، محسن قائمی خرق، فصلنامه دانش حقوق عمومی، شماره ۲۹، ۱۳۹۹ش. متن مقاله را از اینجا بخوانید.
- فقه سیاسی شیعه و مسئله انتخابات، محمد فلاح و سید سجاد ایزدهی، مجله معرفت سیاسی، شماره ۲۱، ۱۳۹۸ش. متن مقاله را از اینجا بخوانید.
- تأملی در حکم فقهی مشارکت انتخاباتی در نظام سیاسی اسلام، حسین بیرشک، احسان آهنگری، اسحاق سلطانی، در پژوهش‌نامه میان‌رشته‌ای فقهی (پژوهش‌نامه فقهی)، شماره ۱۵، ۱۳۹۸ش. متن مقاله را از اینجا بخوانید.
- تحلیل نظریه حق‌الناس در خصوص حق رأی و بررسی صلاحیت‌ها، خیرالله پروین و مهدی نورایی، مجله حکومت اسلامی، شماره ۸۲، ۱۳۹۵ش.متن مقاله را از اینجا بخوانید.
- مسأله حق یا تکلیف بودن «رأی مردم» در نظام سیاسی اسلام و دموکراسی، نوربخش ریاحی، مجله پژوهش ملل، شماره ۶، ۱۳۹۵ش. متن مقاله را از اینجا بخوانید.
- جایگاه مردم در کلام سیاسی سنتی شیعه، علی محمدی ضیاء و غلامرضا بهروز لک، مجله کلام اسلامی، شماره ۹۹، ۱۳۹۵ش. متن مقاله را از اینجا بخوانید.
- بررسی آرای فقهای متقدم در نسبت خواست مردم و مشروعیت حکومت (تا قرن هشتم)، علی رضائیان، مجله حکومت اسلامی، شماره ۷۶، ۱۳۹۴ش. متن مقاله را از اینجا بخوانید.
- تاملی بر حق رای در پرتو حقوق اسلامی، علی‌محمد فلاح‌زاده، حسین عزیزی، فصلنامه حکومت اسلامی، شماره ۷۰، ۱۳۹۲ش. لینک مقاله
- ماهیت و حکم «شرکت در انتخابات» از منظر فقه سیاسی اسلام، محسن ملک افضلی اردکانی، در مجله حکومت اسلامی، شماره ۶۶، ۱۳۹۱ش. متن مقاله را از اینجا بخوانید.
عربی
- من فقه الانتخابات، عبدالرزاق قسوم، نشریه البصائر، شماره ۷۰۰، ۱۴۳۵ق. متن مقاله را از اینجا بخوانید.
- کلمة حق؛ فقه الانتخابات، عمار طالبی، نشریه البصائر، شماره ۶۹۷، ۱۴۳۵ق. متن مقاله را از اینجا بخوانید.
- الانتخاب فی الفقة الإسلامی: مفهومة وضوابطة، ادیب فایز الطایل، الضمور، در مجلة العلوم الشرعیة، ۲۰۱۶م. متن مقاله را از اینجا بخوانید.
- فقه الانتخابات، دراسة فقهیّة، فارس فضیل عطیوی، مجله حولیة المنتدی، شماره ۱۸، ۲۰۱۴م. متن مقاله را از اینجا بخوانید.
- الدیمقراطیة و مشارکة المسلم فی الانتخابات، عبدالکریم زیدان، المجمع الفقهی الاسلامی، شماره ۲۰، ۱۴۲۶ق. متن مقاله را از اینجا بخوانید.
- تكييف الانتخاب : دراسة مقارنة في القانون الوضعي و الفقه الإسلامي، احمد رقادی، مجلة القانون و المجتمع، شماره ۱۱، ۲۰۱۸م. متن مقاله را از اینجا بخوانید.
پایان‌نامه‌ها
- بررسی و تحلیل احکام فقهی ناظر بر انتخابات با تکیه بر آیات و روایات، علی ملک پور، (استاد راهنما محمد شفیعی)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد در دانشگاه آزاد اسلامی واحد گچساران، دانشکده علوم انسانی، ۱۳۹۹ش.
- مطالعه تطبیقی مبانی فقهی و حقوقی حق رأی در قانون اساسی جمهوری اسلامی افغانستان و ایران، سید جواد موسوی، (استاد راهنما حجت الله ابراهیمان)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد در دانشگاه مذاهب اسلامی، ۱۳۹۸ش.
- مبانی فقهی مشروعیت همه‌پرسی (رفراندوم) در نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران، حمیدرضا کریمی، (استاد راهنما مرتضی چیت سازیان) پایان‌نامه کارشناسی ارشد در دانشگاه قرآن و حدیث، پردیس تهران، ۱۳۹۵ش.
- مبانی فقهی تاثیر رأی مردم بر ساختار نظام در قوانین جمهوری اسلامی ایران، سیدحمزه حسینی مطلق (استاد راهنما علی تولایی)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد در دانشگاه یزد، پردیس علوم انسانی و اجتماعی - دانشکده الهیات، ۱۳۹۵ش.
- جایگاه انتخابات از دیدگاه فقهی، فرید سلیمانی‌فر، (استاد راهنما محمدرضا ضمیری)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد در دانشگاه پیام نور استان تهران، مرکز پیام نور تهران، ۱۳۹۱ش.
- مبانی فقهی انتخابات از دیدگاه امام (ره) و دیگر مراجع قم، محسن کبیری آستانجین، (استاد راهنما منصور میراحمدی)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد در دانشگاه باقرالعلوم دانشکده حقوق و علوم سیاسی، ۱۳۸۵ش.
سایر منابع
- نشست تخصصی فقه انتخابات، محمدجواد فاضل لنکرانی، مرکز فقهی ائمه اطهار(علیهم السلام)، ۱۴۰۰ش. متن نشست را از اینجا بخوانید.
- آیا شرکت در انتخابات وظیفه شرعی است؟ محمد سروش محلاتی، یادداشت در سایت انصاف نیوز، ۱۴۰۰ش. متن یادداشت را از اینجا بخوانید.
- مبانی فقه انتخابات، علی‌اکبر رشاد، نشست مجازی حوزه علمیه امام رضا علیه السلام، ۱۴۰۰ش. متن نشست را از اینجا بخوانید.
- امکان یا امتناع انتخابات در فقه اسلامی، عبدالوهاب فراتی، یادداشت در سایت پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی. ۱۴۰۰ش. متن یادداشت را از اینجا بخوانید.
- بررسی ابعاد فقهی لزوم شرکت در انتخابات، محمدجواد فاضل لنکرانی، سخنرانی در درس خارج، ۱۳۹۸ش. متن سخن را از اینجا بخوانید
- ماهیت شرعی انتخابات، داوود فیرحی، نشست در موسسه فهیم، ۱۳۹۵ش. متن نشست را از اینجا بخوانید.
- مشروعیت نهادی و مبانی فقهی حق رأی در نظام جمهوری اسلامی، محمود حکمت‌نیا، در سالن همایش‌های غدیر دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۳۹۴ش. متن نشست را از اینجا بخوانید.
- برخی تصور می‌کنند فقه، حق رای به مردم نمی‌دهد اما اشتباه می‌کنند، داوود مهدوی‌زادگان، سایت شفقنا، ۱۳۹۴ش. متن گفتگو را از اینجا بخوانید.
- میزگرد «مبانی فقهی حق الناس بودن رأی مردم»، در پرتال امام خمینی، ۱۳۹۴ش. متن نشست را از اینجا بخوانید.
- بررسی جایگاه فقهی حق رأی، سید سجاد ایزدهی، سیدکاظم سیدباقری و محمدهادی مفتح، در سایت شفقنا، ۱۳۹۴ش. متن نشست را از اینجا بخوانید.
- مبانی حق الناس بودن رأی مردم، ابوالحسن حسنی و سید علی میرموسوی، نشست علمی موسسه فهیم، ۱۳۹۴ش. متن نشست را از اینجا بخوانید.
- مبانی فقهی - اصولی انتخابات، غلامحسین مقیمی، سایت تبیان. متن یادداشت ار از اینجا بخوانید
- الانتخاب في الفقه الإسلامي، أديب فايز الضمور، یادداشت در سایت المسلم دات نت. لینک یادداشت