نافرمانی مدنی (منابع مطالعاتی)
نافرمانی مدنی در مقابل فرمانبرداری و اطاعت، از مفاهیم به کار گرفته شده در مناسبات قدرت است. نافرمانی مدنی هر اقدامی است که شهروندان با اتکا به ابزارهای مسالمت‌آمیز در راستای سرپیچی علنی از دستورات و قوانین حکومتی انجام می‌دهند تا آن قانون یا دستور نامشروع به نظر آید و نظر همگان به نامشروع بودن آن جلب شود. نافرمانی مدنی معمولا با هدف تغییر قوانین و یا تغییر سیاست‌های حکومت صورت می‌گیرد.
مقاله زیر به جمع‌آوری کتاب‌ها، مقالات، پایان‌نامه‌ها و سایر منابع مرتبط با نافرمانی مدنی از منظر فقه معاصر پرداخته است.
کتاب‌ها
فارسی
- نافرمانی مدنی، محمد مهدی‌فر و مینا اکبری و فاطمه توکلی، قم، مکث اندیشه، ۱۴۰۰ش. صفحات ابتدایی از سامانه خانه کتاب
- بررسی فقهی فرمانبرداری و نافرمانی مدنی، سید جواد ورعی، تهران، نشر سمت و پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، ۱۳۹۵ش.
مقاله‌ها
فارسی
- آزادی مقاومت در اندیشه فقه سیاسی انقلاب اسلامی ایران با رویکرد بر نظر امام خمینی (س)، ابراهیم یاقوتی و فاطمه عرب احمدی، نشریه پژوهش‌نامه متین، شماره ۸۴، ۱۳۹۸ش. متن مقاله را از اینجا بخوانید
- تاملی بر جایگاه نافرمانی مدنی در اسناد بین المللی، فقه سیاسی شیعه و نظام حقوقی ایران، محمدجواد ارسطا و مینا اکبری، نشریه پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب،شماره ۱۲، ۱۳۹۶ش. متن مقاله را از اینجا بخوانید
- واکنش کیفری در برابر نافرمانی مدنی، علیرضا تقی‌پور، فاطمه متقی، پژوهش حقوق کیفری، شماره ۲۴، ۱۳۹۶ش. متن مقاله را از اینجا بخوانید
- بررسی مفهومی بغی، محاربه و نافرمانی مدنی، سید جواد ورعی، فصلنامه سیاست متعالیه، شماره ۹، ۱۳۹۴ش. متن مقاله را از اینجا بخوانید
- مشروعیت قیام علیه حاکم جائر در فقه سیاسی شیعه، محمدعلی میرعلی، نشریه حکومت اسلامی، شماره ۷۰، ۱۳۹۲ش. متن مقاله را از اینجا بخوانید
- بررسی تطبیقی مشروعیت نافرمانی از حاکم جائر در فقه سیاسی شیعه و اهل سنت، محمدعلی میرعلی، نشریه علوم سیاسی، شماره ۶۱، ۱۳۹۲ش. متن مقاله را از اینجا بخوانید
- مقاومت و مشروعیت تأملی در حق تمرد بر دولت و در دولت، محمد سروش محلاتی، فصلنامه حکومت اسلامی، شماره ۲۵، ۱۳۸۱ش. لینک مقاله
عربی
- العصیان المدنی فی الشریعة و القانون، ظلال مهدی صالح، مجلة العلوم الاسلامیة، المجلد ۱۱، العدد ۷، ۲۰۲۰م. مقاله را ببینید
- العصیان المدنی وعلاجه فی ضوء القرآن الکریم: دراسة موضوعیة، سعود فهید سعود العجمی، قاهره، جامعة القاهرة، مجلة کلیة دار العلوم، شماره ۱۱۹، ۱۴۴۰ق.
- العصیان المدنی: دراسةٌ فقهیةٌ قانونیةٌ معاصرة، إبراهیم محمد إبراهیم الجوارنة، المجلة الأردنیة فی الدراسات الإسلامیة، جلد ۱۲، شماره ۲، ۱۴۳۷ق.
- نظریة العصیان المدنی عند المسلمین، عبدالمنعم النمر، عربستان، مجلة الحج والعمرة، سال ۱۶، شماره ۸ و شماره ۹، ۱۳۸۲ق.
- مرتکزات المعارضة السیاسیة وأحکامها فی الفقه الإسلامی، علی جمعة علی الرواحنة، الجامعة الاردنیة، مجلة دراسات - علوم الشریعة و القانون، مجلد ۴۲، شماره ۳، ۲۰۱۵م.
زبان‌های دیگر
طبيعة و قرار العصيان المدني في الفقه الاسلامي، مرتضی طیبی جبالی، مجلة آداب الکوفة، شماره ۴۸، ۱۴۴۲ق. (به زبان انگلیسی) لینک مقاله
پایان‌نامه‌ها
فارسی
- امکان یا امتناع حق نافرمانی مدنی در حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، مینا اکبری، رساله دکتری، پردیس فارابی دانشگاه تهران، دانشکده حقوق، ۱۳۹۷ش.
- شناسایی مصادیق نافرمانی مدنی در جنبش‌های اجتماعی معاصر ایران (۱۳۵۷–۱۲۶۹)، معین مهراب پناه، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، ۱۳۹۵ش.
- نافرمانی مدنی در نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران، مهدی مسیح‌زاده، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه سمنان، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، ۱۳۹۴ش. پایان‌نامه را اینجا ببینید
- تبیین مفهوم نافرمانی مدنی و بررسی اشکال آن در قوانین موضوعه، رضا خدایاری، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، ۱۳۹۳ش. پایان‌نامه را اینجا ببینید
- مبانی نظری نافرمانی مدنی از قوانین کیفری، فاطمه متقی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه بوعلی سینا همدان، دانشکده حقوق، ۱۳۹۳ش.
- تبیین ماهیت و حکم نافرمانی مدنی از منظر فقه امامیّه، حسین دهقانی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه امام صادق علیه السلام، دانشکده امور اقتصادی، ۱۳۹۳ش.
- نافرمانی مدنی در اندیشه دینی، محمدمحسن اسعدی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، ۱۳۹۲ش. پایان‌نامه را اینجا ببینید
عربی
- العصیان المدنی: دراسة قانونیة فقهیة معاصرة، علی فایز أحمد القادری، پایان‌نامه کارشناسی ارشد در جامعة الیرموک، کلیة الشریعة والدراسات الإسلامیة، الاردن، ۱۴۳۳ق.
- العصیان المدنی: دراسة مقارنة فی الفقه الإسلامی، حسن إبراهیم مکسر، رساله دکتری، در الجامعة الاردنیة، کلیة الدراسات العلیا، ۲۰۱۴م.
سایر منابع
- نگاه و نقدی بر بررسی فقهی فرمانبرداری و نافرمانی مدنی، سید جواد ورعی و دیگران، جلسه نقد کتاب، نشریه مطالعات فقه معاصر، شماره ۳، ۱۳۹۶ش. لینک دسترسی
- عصیان مشروع؛ گزارش و مطالعهٔ انتقادی کتاب بررسی فقهی فرمانبرداری و نافرمانی مدنی، محمدکاظم حقانی فضل، فصلنامه نقد کتاب، شماره ۷، ۱۳۹۵ش. لینک دسترسی