فقه و حقوق بشر (منابع مطالعاتی)
کرامت انسانی • آزادی • خشونت • حقوق اقلیت‌ها • حریم خصوصی • شکنجه • ارتداد
نسبت میان فقه و حقوق بشر در دوران جدید پرسش‌هایی تازه در برابر فقه اسلامی ایجاد کرده است. در دوران معاصر، بسیاری از پژوهشگران درباره مفهوم حقوق بشر و نسبت آن با مبانی اسلامی بحث کرده‌اند؛ اما بخش بزرگی از این پژوهش‌ها (ذیل عنوان‌هایی همچون «اسلام و حقوق بشر» و «حقوق بشر اسلامی») با رویکردهای غیرفقهی نوشته شده‌اند. حجم بزرگی از ادبیات این بحث نیز به بررسی فقهی یا حقوقی رابطه مصادیق حقوق بشر با مبانی فقهی پرداخته است. برخی پژوهشگران نیز مباحثی همچون «حق‌الناس» را مدخلی بری بحث از حقوق بشر از دیدگاه فقه اسلامی قرار داده‌اند. گروهی از روشنفکران دینی نیز نگاهی انتقادی به مبانی انتقادی حقوق بشر در نظام فقهی داشته‌اند. بررسی پژوهش‌های غیر فقهی درباره رابطه فقه و حقوق بشر و همچنین پژوهش‌هایی که به رابطه فقه با مصادیق حقوق بشر پرداخته‌اند از دستور این نوشتار خارجند. آنچه در این مقاله جمع‌آوری شده است، منابعی است که در اساس خود یا در بخش‌هایی از آنها به نحو توصیفی یا انتقادی به رابطه فقه با حقوق بشر (در تمامیت خود) پرداخته‌اند.
کتاب‌ها
فارسی
- فقه مقاصدی و حقوق انسان: پاسخ به چالش‌های حقوق بشری معاصر، محمد اسعدی، قم، حکمت‌گستر، ۱۴۰۰ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- حقوق سیاسی بشر از نگاه فقه سیاسی، روح‌الله شریعتی، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ۱۴۰۰ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- حقوق غیر قابل تعدیل در کنوانسیون اروپایی حقوق بشر (تطبیق آن با فقه امامیه و حقوق موضوعه‌ی ایران)، بهناز رستگارنسب، تهران، مهر کلام، ۱۳۹۹ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- تطبیق همزیستی مسالمت‌آمیز در فقه امامیه و حقوق بشر، سید محمد امام، تهران، دانشگاه غیردولتی غیرانتفاعی عدالت، انتشارات، ۱۳۹۸ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- حقوق بشر در اسلام، الهام صادقی، کرج، انتشارات مهاتما گاندی، ۱۳۹۷ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- رویکردهای فقهی شیعی در مواجهه با مساله حقوق بشر، میثم صداقت‌زاده، تهران، انتشارات حقوق شهروندی، ۱۳۹۷ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- تبیین فقهی اعلامیه حقوق بشر، بهزاد پیروزفز، تهران، سخن ایمان، ۱۳۹۷ش.
- فقه اسلامی و حقوق بشر، محمدرضا باقرزاده، قم، انتشارات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، ۱۳۹۶ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- منشور حل تعارض فقه و حقوق بشر، زهرا محمدی اصل اجیرلو، بهزاد فرج، مشکین شهر، انتشارات ییلاق، ۱۳۹۶ش.
- تحلیل گفتمان حقوق بشر در اندیشه فقهای معاصر شیعه، محمد کمالی گوکی، تهران، پژواک عدالت، ۱۳۹۶ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- نظام حقوق بشر اسلامی: بررسی مبانی فقهی اعلامیه اسلامی حقوق بشر(تقریرات درس حقوق بشر)، محمدجواد ارسطا، قم، مکث اندیشه، ۱۳۹۶ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- دادرسی منصفانه: در نظام عدالت کیفری افغانستان، اسناد بینالمللی حقوق بشر و فقه حنفی، محمدعارف احمدی، تهران، نشر میزان، ۱۳۹۶ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- حقوق بشر در اسلام، ابراهیم موسی‌زاده و هادی شکری، تهران، انتشارات خرسندی، ۱۳۹۶ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- حقوق بشر در دو دیدگاه لیبرالی و اسلام شیعی، محمد قاسم‌پور، تربت حیدریه، افرا تربت، ۱۳۹۵ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- بررسی تعارضات حقوق بشر (در اسناد بینالمللی و فقه اسلام در امور جزایی)، شهپر محمدی، اردبیل، نگین سبلان، ۱۳۹۴ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- مجازات ارتداد و آزادی مذهب: نقد مجازات ارتداد و سب‌النبی با موازین فقه استدلالی، محسن کدیور، بی جا: وب سایت رسمی محسن کدیور، ۱۳۹۳ش.
- حقوق جهانی بشر و کاوش‌های فقهی، محمدتقی جعفری تبریزی، عبدالله نصری، علی جعفری، تهران، موسسه تدوین و نشر آثار علامه جعفری، ۱۳۹۲ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- بررسی مبانی فقهی و حقوقی اسلام و حقوق بشر، محمد اعتمادی، قم، ارم، ۱۳۹۲ش.
- مبانی حقوق شهروندی از منظر فقه اسلامی و حقوق بشر مدرن، تهران، انتشارات محراب فکر، حسین ناصری مقدم و حسن غوث، ۱۳۹۲ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- حقوق بشر و آزادی‌های بنیادین (سه نسل حقوق بشر در اسلام، ایران و اسناد بین‌الملل و منطقه‌ای)، بیژن عباسی، تهران، انتشارات دادگستر، ۱۳۹۰ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- حق شرط بر اسناد حقوق بشر از دیدگاه حقوق بین الملل عمومی و حقوق بین الملل اسلام، مسعود راعی‌دهقی، قم، انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، ۱۳۸۹ش.
- حقوق بشر، جمعی از نویسندگان زيرنظر امیرحسین زمانی‌نیا، تهران، انتشارات مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام، ۱۳۸۷ش.
- پاسخ به پرسش هايي پيرامون مجازات هاي اسلامی و حقوق بشر،حسينعلی منتظری، قم، ارغوان دانش، ۱۳۸۷ش.
- حق‌الناس: اسلام و حقوق بشر، محسن کدیور، تهران، کویر، ۱۳۸۷ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- رساله حقوق، حسینعلی منتظری، قم، ارغوان دانش، ۱۳۸۵ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- فلسفه حقوق بشر و نقد ادبی آن، محمود لواسانی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، ۱۳۸۴ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- اسلام و حقوق بشر، زی‍ن‌ال‍ع‍اب‍دی‍ن ق‍رب‍ان‍ی لاهیجی، تهران، س‍ای‍ه، ۱۳۸۳.
- حقوق بشر در اسلام، تربت جام، عبدالرحمن شها، هیبت‌الله نژندی‌منش، نشر شیخ الاسلام احمد جام، ۱۳۸۲ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- مبانی حقوق بشر از دیدگاه اسلام و دیگر م‍ک‍ات‍ب، علی میرموسوی، صادق حقیقت، تهران، دانش و اندیشه معاصر، ۱۳۸۱ش. (این کتاب در سال ۱۳۸۸ در سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی تجدید چاپ شده است.) صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- حقوق بشر از دیدگاه اسلام، آراء دان‍ش‍م‍ن‍دان ای‍ران‍ی، گ‍روه نویسندگان، سازمان فرهنگ و ارت‍ب‍اطات اسلامی، معاونت پژوهشی و آموزشی، مرکز مطالعات فرهنگی بینالمللی، تهران، ال‍ه‍دی، ۱۳۸۰ش.
- حقوق بشر از منظر ان‍دی‍ش‍م‍ن‍دان، محمد ب‍س‍ت‍ه‌ن‍گ‍ار، تهران، انتشار، ۱۳۸۰ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- نقدی بر قرائت رسمی از دین: بحران‌ها، چالش‌ها، راه‌حل‌ها، محمد مجتهد شبستری، تهران، طرح نو، ۱۳۷۹ش.
- فلسفه دین، فلسفه حقوق بشر، عبدالله جوادی آملی، قم، نشر اسراء، ۱۳۷۵ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- حقوق بشر از دیدگاه اسلام و غرب، سید هاشم بطحائی گلپایگانی، مترجم محمد حسین عطایی، تهران، انتشارات دهخدا، ۱۳۷۱ش.
عربی
- نظام حقوق‌الانسان فی‌الاسلام: دراسه فقهیه لاسس و مبادی اعلان‌القاهره لحقوق‌الانسان فی‌الاسلام، تقریرا لدروس محمدجواد ارسطا، السیدعزیزالله الموسوی، مرکز پژوهشی مبنا، موسسه صراط مبین، قم، مکث اندیشه، ۱۳۹۹ش.
- رسالة الحقوق فی الاسلام ،حسینعلی المنتظری، ترجمه و تعلیق صادق العبادی، تهران، سرایی، ۱۴۳۶ق/ ۱۳۹۴ش.
- حمایة حقوق الانسان اثناء النزاعات المسلحة الدولیة بین الشریعة والقانون؛ آدم عبدالجبار، عبد الله بیدار، الحلبی، ۲۰۰۹م.
- موسوعة حقوق الانسان فی الاسلام، خدیجه النبراوی، دارالسلام، ۲۰۰۸م.
- حقوق الانسان في الاسلام؛ ابراهیم عبدالله المرزوقي، المجمع الثقافي، ۲۰۰۵م.
- حقوق الإنسان في الإسلام والرد على الشبهات المثارة حولها، سليمان بن عبد الرحمن الحقيل، ریاض، وکالة الفرزدق، ۱۴۱۴ق / ۱۹۹۴م. کتاب را اینجا ببینید.
انگلیسی
- (ت‍ح‍ق‍ی‍ق در دو نظام حقوق جهانی بشر از دیدگاه اسلام و غرب و تطبیق آن دو بر ی‍ک‍دی‍گ‍ر )، A comparative study of the two systems of universal human rights : from the viewpoints of Islam and the West/ by Muhammad Taqi Jafari; translated by translation and publication department islamic culture and relations organization Tehran: Alhoda, 1999=1378
مقاله‌ها
فارسی
- نقدی بر کتاب فقه اسلامی و حقوق بشر، حسین جوان آراسته، پژوهش‌نامه انتقادی متون و برنامه‌های علوم انسانی، (مقالات آماده انتشار)، انتشار آنلاین: اسفند ۱۴۰۰ش. چکیده مقاله را اینجا ببینید.
- بررسی عناوین مهم حقوق بشر در قواعد فقهی مذهب امامیه، محمدامین مهدوی، داوود داداش‌نژاد، احمد بهنیافر، فقه و تاریخ تمدن، دوره ۷، شماره ۱، بهار ۱۴۰۰ش. مقاله را اینجا ببینید.
- حق بر مشارکت سیاسی در حقوق بین‌الملل بشر و بررسی عناصر آن در نهاد ولایت فقیه در فقه امامیه، محمد آدمی ابرقویی، رساله دکتری در دانشگاه علامه طباطبائی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، ۱۳۹۸ش. از اینجا ببینید
- اصول مشترک حقوق بشر غربی و حقوق بشر اسلامی از منظر فقه بشردوستانه با نگاهی به آیات اعتقادی قرآن، محجوبه عابدی، مجید وزیری، فصلنامه حقوق پزشکی، شماره ۶ تابستان ۱۳۹۸ش. مقاله را اینجا را ببینید.
- فقه اطلاعات و مساله حقوق بشر، علی گرایلو، دوفصلنامه دانش امنیتی، سال پنجم، شماره ۱۰، بهار و تابستان ۱۳۹۸ش. مقاله را اینجا ببینید.
- جایگاه حقوق اقتصادی اجتماعی در حقوق بشر اسلامی از منظر فقه، مهری توتونچیان، حقوق پزشکی، شماره ۶، تابستان ۱۳۹۸ش. مقاله را اینجا ببینید.
- واکاوی مقارنه‌ای الزامات اصول مترقیانه حقوق بشری در عملکرد ضابطان با نگاهی به مبانی فقهی، محمدعلی عزتی، علی‌رضا سایبانی، محمدمهدی ساقیان، فصلنامه پژوهش‌های فقه و حقوق اسلامی، دوره ۱۵، شماره ۵۷، آذر ۱۳۹۸ش. مقاله را اینجا ببینید.
- نقش فقه مقاصدی از دیدگاه مذاهب در حل چالش های حقوق بشری جوامع اسلامی، محمد اسعدی، دکتری ، دانشکده مذاهب، دانشگاه ادیان و مذاهب، ۱۳۹۸ش. از اینجا ببینید
- فرادینی یا دینی بودن حقوق بشر و حقوق بشر دوستانه، فصلنامه مطالعات حقوق بشر اسلامی، دوره ۶، شماره ۲ ، آذر ۱۳۹۶ش. مقاله را اینجا ببینید.
- اسلام و حقوق بشر (نظری انتقادی به دعاوی مجتهد شبستری)، محمد محمدرضایی، سید مهدی حسینی، کتاب نقد، شماره ۷۴ و ۷۵، بهار و تابستان ۱۳۹۴ش.
- مبانی فقهی برون‌رفت جهان اسلام از اتهامات نقض حقوق بشر، عباسعلی عمید زنجانی، دوفصلنامه فقه مقارن، شماره ۱، بهار و تابستان ۱۳۹۲ش. مقاله را اینجا ببینید.
- ظرفیت‌های فقه جواهری در حل تعارض مجازات‌های بدنی با حقوق بشر جهان شمول، سیدعلی حسینی سراب، فصلنامه گفتمان حقوقی، شماره ۲۳ و ۲۴، پاییز و زمستان ۱۳۹۲ش. مقاله را اینجا ببینید.
- حقوق بشر و سازوکارهای نظارتی در استاد بین المللی و فقه، مسعود راعی، اندیشه‌های حقوق عمومی، شماره ۳، بهار و تابستان ۱۳۹۱ش. مقاله را اینجا ببینید.
- بررسی مقایسه‌ای نسل اول حقوق بشر جامعه مدنی غرب با مبانی اسلامی، فصلنامه جامعه‌شناسی کاربردی، عباس مقتدایی، دوره ۲۲، شماره پیاپی ۳، پاییز ۱۳۹۰ش. مقاله را اینجا را ببینید.
- گزاره‌های حقوق بشر از منظر فقه اسلامی، ابراهیم باقری، قم، موسسه فرهنگی و اطلاع رسانی تبیان ، ۱۳۸۷ش. مقاله را اینجا ببینید.
- حقوق بشر در آیینه فقاهت، خردنامه همشهری، ضمیمه خردنامه همشهری، شماره ۱۱، ۱ بهمن ۱۳۸۲ش. مقاله را اینجا ببینید.
- مبانی نظری حقوق بشر در اسلام، سید علی میرموسوی، سید صادق حقیقت، شماره ۵ و ۶، قبسات ۱۳۷۶ش. مقاله را اینجا ببینید.
عربی
- مقاصد الشریعة و حقوق الانسان فی زمن الحرب، هیفاء بنت أحمد بن سعید باخشوین، مجلة الجمعیة الفقهیة السعودیة (عربستان)، شماره ۲۲، ۲۰۱۵م / ۱۴۳۶ق.
- حقوق الانسان: رؤیة فقهیة و مقاصدیة مع التطبیق علیها فی دولة الإمارات العربیة المتحدة، محمود إسماعیل محمد مشعل، مجلة المعیار (امارات)، شماره ۴، ۲۰۱۵/ ۱۴۳۶ق.
- حقوق الانسان فی الفقه الإسلامی وأثرها فی رعایة حقوق المرأة اللاجئة، نجوی بدر محمد قراقیش، مجلة البحوث والدراسات الشرعیة، جلد ۴، شماره ۴۰، ۲۰۱۵م.
- حقوق الانسان فی الشریعة الإسلامیة فی ضوء مصدریها القرآن والسنة، التاج إبراهیم دفع الله أحمد، مجلة علمیة محکمة لبحوث التربویة و النفسیة و الاجتماعیة (مصر)، المجلد ۳۴، ۲۰۱۵م. مقاله را اینجا ببینید.
- ضوابط التجارب الطبیة علی الإنسان بین مواثیق حقوق الإنسان و أحکام الفقه الإسلامی، مهداوی عبدالقادر، مجلة القانون و المجتمع (الجزائر)، شماره ۴، ۲۰۱۴م.
- حقوق الانسان مقاصد ضروریة للتشریع الإسلامی، مجلة کلیة الحقوق للبحوث القانونیة والاقتصادیة، رمزی محمد علی دراز، شماره ۱، ۲۰۱۲م.
- الفقه الإسلامی والاهتمام بحقوق الإنسان وحریاته: حقوق الله وحقوق الآدمیین، سعید بن سعید العلوی، الفقه الحضاری وفقه العمران (عمان)، ۲۰۱۰م / ۱۴۳۱ش.
- حقوق الانسان فی إطار نظام العدالة الجنائیة الإسلامی، محمد بن المدنی بوساق، المجلة العربیة للدراسات الأمنیة (عربستان)، جلد ۲۴، شماره ۴۷، ۲۰۰۸م /۱۴۲۹ق.
- ضمانات حقوق الإنسان فی دعاوی الاتهام من خلال الفقه الإسلامی، عیسی بن عبدالعزیز الشامخ، العدل (عربستان)، جلد ۱۰، شماره ۳۹، ۲۰۰۸م / ۱۴۲۹ق.
- حقوق الانسان فی الإسلام، إبراهیم بن عبدالله المرزوقی، بحوث المؤتمر الدولی للتعایش السلمی فی الاسلام (عربستان)، ۲۰۰۶م/ ۱۴۲۷ق.
- حقوق الانسان: زمن الحرب فی الشریعة الإسلامیة، مجلة البحوث والدراسات الاسلامیة (العراق)، جمال عبود محمد الذیب، شماره ۷، ۲۰۰۶م / ۱۴۲۷ق.
- حقوق الانسان فی السنة النبویة: دراسة حدیثیة فقهیة، نیفین محمد کمال علی مصطفی، صحیفة الألسن: سلسلة فی الدراسات الأدبیة واللغویة، شماره ۲۲، ۲۰۰۶م .
- الإطار المرجعی لحقوق الإنسان بین الفکر الإسلامی والفقه الدستوری، طارق عبدالفتاح سلیم البشری، التسامح (عمان)، جلد ۱, شماره ۴، ۲۰۰۴م / ۱۴۲۴ق.
- أثر تطبیق الشریعة الإسلامیة علی حقوق الأنسان، الدفاع (سعودی)، حمد بن محمد بن حمد الغزی، جلد ۴۳، شماره ۱۳۲، ۲۰۰۳م / ۱۴۲۴ق.
- حقوق الانسان فی الإسلام: النظریة العامة (الواجبات و الأحکام)، جمال الدین عطیة محمد، مجلة کلیة الشریعة و الدراسات الإسلامیة (جامعة قطر)، شماره ۶، ۱۹۸۸م / ۱۴۰۸ق.
- حقوق الانسان فی الاسلام فی العدالة والقضاء، عمر فروخ، مجلة الباحث (لبنان)، س ۹، ع ۴، ۱۹۸۷م.
- الاقلیات وحقوق الانسان فی الفقه الدولی، مجلة السیاسة الدولیة، بطرس بطرس غالی، سال ۱۱، شماره ۳۹، ۱۹۷۵م.
پایان‌نامه‌ها
فارسی
- حقوق بشر در مرحله اجرای مجازات یک مطالعه تطبیقی بین فقه و حقوق جزا، کارشناسی ارشد، جامعه المصطفی العالمیه، موسسه آموزش عالی علوم و معارف، ۱۴۰۰ش. چند برگ نخست را اینجا ببینید.
- اعمال تروریستی و تاثیر آن بر حقوق بشر (بررسی تطبیقی بین فقه امامی و حقوق بین‌الملل)، عقیل کاظم زغیر الزیداوی، کارشناسی ارشد، جامعه المصطفی العالمیه، مجتمع آموزش عالی فقه - مدرسه عالی فقه و اصول، ۱۴۰۰ش. چند برگ نخست را اینجا ببینید
- حقوق بشر در مرحله اجرای مجازات یک مطالعه تطبیقی بین فقه و حقوق جزا، علاء نوفل سعدون نجی، کارشناسی ارشد، موسسه آموزش عالی علوم و معارف، جامعه المصطفی العالمیه، ۱۴۰۰ش. چند برگ نخست را اینجا ببینید
- بررسی تطبیقی ملاک‌های جرم‌انگاری از دیدگاه فقه امامیه و حقوق بشر،آسیه پاپی، کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید چمران اهواز، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، ۱۳۹۸ش. چند برگ نخست را اینجا ببینید.
- جایگاه حقوق بشر در فقه و لزوم تطابق آن با مقتضیات زمان، سودا فخرآذر، کارشناسی ارشد، دانشکده اقتصاد و علوم انسانی، موسسه آموزش عالی آفاق، ۱۳۹۸ش. چند برگ نخست را اینجا ببینید.
- حقوق غیر قابل تعدیل در کنوانسیون اروپایی حقوق بشر و تطبیق آن با فقه امامیه و حقوق موضوعه ایران، بهناز رستگارنسب، کارشناسی ارشد، موسسه آموزش عالی طبرستان ۱۳۹۷ش.
- دغدغه های حقوق بشر از دیدگاه علمای شیعه با تاکید بر اندیشه های سیدحسین نصر و محمد مجتهد شبستری و احمدعلی نوری، کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، ۱۳۹۴ش. چند برگ نخست را اینجا ببینید.
- بررسی اعلامیه جهانی حقوق بشر و مبانی آن از نظرگاه فقه و حقوق اسلامی، کارشناسی ارشد، مریم عذارنژاد، دانشگاه شهید چمران اهواز، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، ۱۳۸۸ش. چند برگ نخست را اینجا ببینید.
- جایگاه حقوق بشر در فقه امامیه با نگرش به قانون مجازات اسلامی (قصاص)، سیدمحسن حسینی فشارکی، دانشگاه تهران، دانشکده الهیات، ۱۳۸۶ش.
- بررسی تطبیقی منشور حقوق بشر با فقه اسلامی، مهدی منتظری، کارشناسی ارشد،دانشگاه تربیت معلم تهران، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، ۱۳۸۳ش.چند برگ نخست را اینجا ببینید.
- اعلامیه جهانی حقوق بشر از نظر فقه اسلامی، مرتضی اخلاقی‌فیض‌آبادی، کارشناسی ارشد، دانشگاه فردوسی مشهد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی شهید مطهری، ۱۳۷۵ش. چند برگ نخست را اینجا ببینید.
عربی
- وسائل الاحتجاج المعاصرة وحقوق الإنسان بين الفقه والقانون، محمد بن محمد طارق أرسلان، مالزی، جامعة المدينة العالميه، كلية العلوم الاسلامية، ۲۰۱۷م / ۱۴۳۸ق.
- حقوق الإنسان وحمايتها في الفقه الإسلامي والاتفاقيات الدولية والإقليمية، عثمان عبدالله خالد، سودان، جامعة القرآن الكريم والعلوم الإسلامية، كلية الدراسات العليا، ۲۰۱۸م / ۱۴۴۰ق. (پایان‌نامه کارشناسی ارشد)
- حقوق الإنسان في الفقه الإسلامي والمواثيق الدولية: دراسة مقارنة، محمد هادي محمد،سودان، الجامعة جامعة القرآن الكريم والعلوم الإسلامية، كلية الدراسات العليا، ۲۰۱۶م/ ۱۴۳۷ق.
- الرقابة على حقوق الإنسان حق التنقل و الإقامة: دراسة مقارنة بين الفقه الإسلامي و القانون الدولي و القانون المصري، طاهر فتحي عقل، جامعة أم درمان الاسلامية، کلية الشريعة و القانون ۲۰۱۲م. (رساله دکتری)
- المبادئ القضائية لحماية حقوق الإنسان: دراسة مقارنة في الفقه الإسلامي و المواثيق الدولية و النظام الأساسي للحكم في المملكة العربية السعودية، فالح بن خريزان بن شالح ابن سفران، سودان، جامعة أم درمان الاسلامية، كلية الشريعة والقانون، ۲۰۰۹م.
- الحماية الجنائية لحق الإنسان على صورته : دراسة مقارنة بين الفقه الاسلام و القانون الوضعي، سامي أحمد التلمساني، مصر، جامعة الازهر، كلية الشريعة والقانون بالقاهرة، ۲۰۱۲م / ۱۴۳۳ق (رساله دکتری)
- حقوق الانسان في الفقه الاسلامي و التشريع الليبي، عائشة سعيد علي الحاج، سودان، جامعة أم درمان الاسلامية، معهد بحوث ودراسات العالم الإسلامي، ۲۰۰۹ (رساله دکتری)
- حقوق الإنسان في مجال حماية النفس جزائياً في الفقه الإسلامي والقانون الأردني والمواثيق الدولية : دراسة مقارنة، عيسى عبدالرازق أبو فضة، سودان، جامعة أم درمان الاسلامية، كلية الشريعة والقانون، ۲۰۰۹ م. (رساله دکتری)
- الضبط الإداري وحقوق الإنسان: دراسة مقارنة في القانون الفرنسي والمصري والليبي والشريعة الإسلامية، كمال العجمي حسين الزياني، السودان، جامعة أم درمان الاسلامية، كلية الشريعة والقانون، ۲۰۰۵م (پایان‌نامه ارشد)
- أحكام حقوق الإنسان في الفقه الإسلامي والقانون الدولي: دراسة فقهية مقارنة، محمود مصطفى المكي، سودان، جامعة أم درمان الاسلامية، كلية الشريعة والقانون، ۲۰۰۲م. (رساله دکتری)
- الإكراه وأثره على حقوق الإنسان في الفقه الإسلامي والقانون: دراسة فقهية مقارنة، محمد عماد محمود خطيب، السودان، جامعة أم درمان الاسلامية، كلية الشريعة والقانون، ۲۰۰۰م. (پایان‌نامه کارشناسی ارشد)
- العقوبات في الفقه الإسلامي وعلاقتها بحقوق الإنسان، مصطفى عثمان عبدالمكرم، سودان، جامعة أم درمان الاسلامية، كلية الشريعة والقانون، ۱۹۹۷م / ۱۴۱۷ق.
منابع دیگر
فارسی
- ضرورت تأسیس فقه حقوق بشر(سلسله نشست‌های «گفتمان معرفت»)، سید علی طالقانی، مرکز تحقیقات اسلامی حوزه علمیه مشهد، ۰۲ خرداد ۱۳۹۸ش. گزارش نشست را اینجا ببینید.
- تقریب فقه امامیه و نظام بینالمللی حقوق بشر: امکان یا امتناع؟ روش‌‌های حل چالش میان فقه و حقوق بشر(سخنرانی)، ابوالقاسم فنائی، ۱۹مرداد ۱۳۹۸ش. گزارش سخنرانی را اینجا ببینید.
- فقه اسلامی و حقوق بشر، جمعی از نویسندگان موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، به کوشش محمدرضا باقرزاده، قم، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، انتشارات، ۱۳۹۶ش.
- حقوق بشر اسلامی نمی‌شود، اما مسلمانان باید آن را بپذیرند، گفت‌وگوی مولود بهرامیان با مجتهد شبستری، ۲۹ بهمن ۱۳۹۵. این مصاحبه را اینجا ببینید.
- گفتگو با محسن کدیور درباره نسبت حقوق‌بشر و فقه شیعه، محمد حیدری، اتحاد برای ایران، شماره ۴، کالیفرنیا، ۲۰ آبان ۱۳۹۵ش. متن مصاحبه را اینجا ببینید.
- اجتهاد پویا از منظر فقیه اهل بیت عصمت و طهارت علیهم‌السلام حضرت آیه‌الله‌العظمی صانعی مدظله، تدوین موسسه فرهنگی فقه‌الثقلین، قم، فقه‌الثقلین، ۱۳۹۳ش. (بخش اول: گفتوگو پیرامون حقوق بشر)
- نشست‌های علمی مرکز فقهی ائمه اطهار(علیهم السلام) (جلد ۴: حقوق بشر)، تهیه و تنظیم معاونت پژوهشی مرکز فقهی ائمه اطهار علیهم‌السلام، قم، مرکز فقهی ائمه اطهار (ع)، ۱۳۹۲ش.
- رویکرد متعالی فقه اسلامی به حقوق بشر: در گفتوگو با آیت‌الله محمد یزدی، آیت‌الله محسن اراکی، آیت‌الله محی‌الدین حائری‌شیرازی، آیت‌الله قربان‌علی دری‌نجف‌آبادی، آیت‌الله عباس کعبی، قم، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، انتشارات، ۱۳۹۰ش.
- اسلام و حقوق بشردوستانه: مجموعه مصاحبه‌ها، دبیرخانه همایش اسلام و حقوق بشردوستانه، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ۱۳۸۶ش.
- اسلام و حقوق بشر، تعامل یا تقابل؟ (نشست علمی)، سید محمد علی ایازی، سید مصطفی خلیلی، مهدی دشتی، حسین ردایی، محمد‌حسن ضیاییفر، طهماسبی، حسن علی علی‌اکبریان، سید ضیاء مرتضوی، قاضی زاده، هاشم هاشم زاده هریسی، پژوهش و حوزه، شماره ۳۰ و ۳۱، تابستان و پاییز ۱۳۸۶ش.
- مصاحبه با حجت الاسلام والمسلمین عمید، ماهنامه حوزه، دوره بیست و دوم - شماره ۱۲۸ و ۱۲۹، خرداد و تیر و مرداد و شهریور ۱۳۸۴ش. مقاله را اینجا ببینید.
- فقه، زن و حقوق بشر (بخش دوم: گفتوگو)، مهدی مهریزی، ضمیمه خردنامه همشهری، شماره ۲۰، ۱۶ اردیبهشت ۱۳۸۳ش.
- فقه، زن و حقوق بشر (بخش اول: گفتوگو)، مهدی مهریزی، ضمیمه خردنامه همشهری، شماره ۱۹، ۲ اردیبهشت ۱۳۸۳ش.
- فقه و حقوق بشر (گفتوگو)، ابوالقاسم گرجی، ضمیمه خردنامه همشهری، شماره ۱۱، ۱ بهمن ۱۳۸۲ش.
- تعامل و تعارض بین فقه و حقوق بشر: گفتوگو با با آیت‌الله موسوی بجنوردی، مجله فرزانه، شماره ۸، شماره پیاپی ۱۳۸، زمستان ۱۳۷۵ش.
عربی
- ندوة حقوق الإنسان بالإسلام (گزارش همایش)، مجلة الشريعة والدراسات الإسلامية، جامعة الكويت، مجلس النشر العلمي، جلد۱۱، شماره ۳۰، ۱۹۹۶م / ۱۴۱۷ق.
انگلیسی
- کنفرانس سه روزه حمایت از حقوق بشر در اجرای عدالت کیفری شرعی در نیجریه ( ۲۰۰۳م. ۱۳۸۲ش: نیجریه)، 3 day conference on human rights protection in the administration of Sharia criminal justice in Nigeria( 2003: Nigeria)، Human rights protection in administration of Sharia justice system، edited by Joy Ngozi Ezeilo.
- Islam & Justice: debating the future of human rights in the East and North Africa, New York: Lawyers Committee for Human Rights, 1997=۱۳۷۶ش.