قیمت‌گذاری دولتی کالاها (منابع مطالعاتی)

قیمت‌گذاری دولتی کالاها از جمله مسائلی است که مورد توجه فقیهان معاصر بوده است. پرسش اساسی در این بحث این است که آیا دولت یا دیگر نهادهای مسئول، از نظر فقهی اجازه دخالت در تعیین قیمت را دارند یا خیر. این پرسش به طور سنتی درباره قیمت‌گذاری اموال احتکار شده (تسعیر) در فقه وجود داشته است و در سال‌های اخیر به حوزه عمومی قیمت‌گذاری دولتی گسترش یافته است.

کتاب‌ها

فارسی

احتکار و قیمت‌گذاری، حسینعلی منتظری، تهران، موسسه کیهان، ۱۳۶۷ش. (ترجمه از متن عربی)

عربی

تدخل‌الدولة فی‌ الاسعار عند الفقه‌ الاسلامی: دراسه فقهیه استدلالیه مقارنه، حبیب‌ عبدالواحد الساعدی، قم، ‏‫مرکز فقهی ائمه اطهار، ۱۳۹۶ش/ ۲۰۱۷م/ ۱۴۳۹ق.‬‏‫
‏أحکام التسعیر فی الفقه الإسلامی، محمد أبو الهدی الیعقوبی الحسنی، بیروت، دار البشائر الإسلامیة، ۲۰۰۰ م/ ۱۴۲۱ق. کتاب را اینجا ببینید.
التیسیر فی احکام التسعیر، احمد سعید المجیلدی، الجزیره، الشرکه الوطنیه للنشر و التوزیع،۱۹۷۰ م.
رسالة فی الاحتکار و التسعیر، حسینعلی منتظری، تهران، سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی، بنیاد دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ۱۴۰۶ق/ ۱۳۶۴ش. (این کتاب نسخه عربی کتاب «احتکار و قیمت‌گذاری» است.)

مقاله‌ها

فارسی

بررسی قیمت دستوری در فقه اسلامی، فراست محمدی بلبان آباد، دوفصلنامه فقه حکومتی، شماره ۹، بهار و تابستان ۱۳۹۹ش. مقاله را از اینجا ببینید
تحلیل فقهی اقتصادی قیمت و قیمت‌گذاری (تسعیر) با تکیه بر دیدگاه علامه حلی، سید عقیل حسینی، عبداله بهمن‌پوری، محمدرضا حیدری خوراسگانی، معرفت اقتصاد اسلامی، شماره ۲۲، بهار و تابستان ۱۳۹۹ش. مقاله را اینجا ببینید.
حقوق و فقه مقارن اقتصادی: قیمت‌گذاری کالا و خدمات از منظر فقه اسلامی با تأکید بر جایگاه ریسک و مرور زمان، سید احسان رفیعی علوی، محمدصادق ذوقی، پژوهشنامه میان‌رشته‌ای فقهی، سال هشتم، شماره ۲، بهار و تابستان ۱۳۹۹ش. مقاله را اینجا ببینید.
حقوق و فقه مقارن اقتصادی: قیمت‌گذاری کالا و خدمات از منظر فقه اسلامی با تأکید بر جایگاه ریسک و مرور زمان، سید احسان رفیعی علوی، محمدصادق ذوقی، دوفصلنامه پژوهشنامه میان‌رشته‌ای فقهی، سال هشتم، شماره ۲ (پیاپی ۱۶)، بهار و تابستان ۱۳۹۹ش. مقاله را اینجا ببینید.
بررسی قیمت دستوری در فقه اسلامی، فراست محمدی بلبان‌آباد، دوفصلنامه فقه حکومتی، شماره ۹، بهار و تابستان ۱۳۹۹ ش. مقاله را اینجا ببینید.
قواعد و فواید تسعیر اختیاری در بازار اسلامی با انطباق بر فقه المکاسب، روح‌الله آهنگران، مطالعات کاربردی در علوم مدیریت و توسعه، سال پنجم، شماره ۱ (پیاپی ۲۱)، فروردین ۱۳۹۹ش. مقاله را اینجا ببینید.
حکم فقهی قیمت‌گذاری در بازار اسلامی، محمدصادق فاضل، حسن خدابخشی، اصغر عربیان، دوفصلنامه مبانی فقهی حقوق اسلامی، شماره ۲۰، پاییز و زمستان ۱۳۹۶ش. مقاله را اینجا ببینید.
محدوده تسعیر در فقه مذاهب اسلامی، مهدی رهبر، دوفصلنامه فقه مقارن، شماره ۷، بهار و تابستان ۱۳۹۵ش. مقاله را اینجا ببینید.
مدل قیمت‌گذاری بازار کالاها و خدمات در اقتصاد مقاومتی، سید عباس موسویان، حسن بهاری، اقتصاد و بانکداری اسلامی، شماره ۴ و ۵، پاییز و زمستان ۱۳۹۲ش. مقاله را اینجا ببینید.
ضوابط قیمت‌گذاری از منظر فقه امامیه، سید عباس موسویان،حسن بهاری قراملکی، معرفت اقتصاد اسلامی، شماره ۲، بهار و تابستان ۱۳۸۹ش. مقاله را اینجا ببینید
نقد و بررسی ادله‌ی فقهی عدم جواز تسعیر، عبدالله بهمن پوری، محمد حسن حائری، دوفصلنامه فقه و مبانی حقوق اسلامی، سال چهل و سوم، شماره ۲، پاییز و زمستان ۱۳۸۹ش. مقاله را اینجا ببینید.
قیمت‌گذاری از دیدگاه فقه و اقتصاد، سید رضا حسینی، دوفصلنامه جستارهای اقتصادی، شماره ۴، پاییز و زمستان ۱۳۸۴ش. مقاله را اینجا ببینید.
بررسی حقوقی احتکار و نرخ گذاری، سید محمد محمودی گلپایگانی، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، شماره ۶۸، تابستان ۱۳۸۴ش. مقاله را اینجا ببینید.

عربی

تحديد الأسعار والأجور وأحکامه في الإقتصاد الإسلامي، أحلام حمدان سعيد العتيبي، مجلة کلیة الدراسات الإسلامیة للبنین بأسوان (مصر)، مجلد ۴، شماره ۴، ۲۰۲۱م/۱۴۴۳ق. مقاله را اینجا ببینید
التسعیر الإلزامی فی الفقه الإسلامی، أشرف إبراهیم عبدالله إبراهیم، مجلة جامعة البطانة للعلوم الإنسانیة والاجتماعیة (سودان)، شماره ۱۷، ۲۰۲۰م/ ۱۴۴۲ق.
الاحتکار والتسعير، وأثرهما في تحقيق الاستقرار المجتمعي دراسة فقهية تطبيقية معاصرة، أحمد بن محمد بن صالح المطرودي، مجلة الشريعة والقانون بالقاهرة، شماره ۳۵، ۲۰۱۹م. مقاله را اینجا ببینید
التسعیر فی السنة النبویة: دراسة موضوعیة، عبدالله بن برجس بن ناصر آل‌عبدالکریم، مجلة العلوم الشرعیة (عربستان)، شماره ۵۳، ۲۰۱۸م/ ۱۴۴۰ق.
ضوابط التسعير وأثره على الاقتصاد الإسلامي، أسماء محمود محمدي، مجلة كلية الدراسات الإسلامية والعربية للبنات بالإسكندرية، مجلد ۳۳، شماره ۹، ۲۰۱۷م. مقاله را اینجا ببینید
ملاحظات حول تسعیر المصارف الإسلامیة، نازک حامد علی الهاشمی، مجلة الإقتصاد الإسلامی العالمیة، شماره ۴۴، ۲۰۱۶م/ ۱۴۳۷ق . مقاله را اینجا ببینید.
حکم الاحتکار والتسعیر فی الفقه الإسلامی: دراسة مقارنة، مرشد سعید ناجی عقلان، مجلة جامعة القرآن الکریم والعلوم الإسلامیة (سودان)، سال ۱۸، ویژه‌نامه، ۲۰۱۵م / ۱۴۳۶ق.
مسوغات التسعیر بین الاقتصاد الرأسمالی والإسلامی: دراسة مقارنة، بشر محمد موفق لطفی، مجلة کلیة الشریعة والدراسات الإسلامیة (قطر)، دوره ۳۲، شماره ۲، ۲۰۱۵م، ۱۴۳۶ق. مقاله را ایجا ببینید.
التسعیر: دراسة فقهیة مقارنة، خولة بنت‌حسین الغامدی، المجلة العالمیة للتسویق الإسلامی(اردن)، دوره ۳، شماره۱، ۲۰۱۴م/ ۱۴۳۵ق.
تسعیر الدواء من منظور فقهی، محمد بن عبدالله بن عابد الصواط، مجلة المجمع الفقهی الإسلامی (عربستان)، دوره ۲۷، شماره ۳۱، ۲۰۱۴م. مقاله را اینجا ببینید
دراسة تحلیلیة للتسعیر من وجهة نظر إسلامیة، دراسات اقتصادیة، فرحات غول، مرکز البصیرة للبحوث والاستشارات والخدمات التعلمیة (الجزائر)، شماره ۲۲، ۲۰۱۳م.
حکم تحدید الأسعار " التسعیر " : دراسة فقهیة مقارنة، محمد بن مطر بن سمیر السهلی، مجلة البحوث والدراسات الشرعیة(مصر)، دوره ۲، شماره ۱۲، ۲۰۱۳م/ ۱۴۳۴ق.
حکم تحدید الأسعار (التسعیر)، محمد بن مطر بن سمیر السهلی، مجلة التربیة، ع۱۴۴، ج۱، ۲۰۱۰م / ۱۴۳۱ق.
التقریر فی حکم التسعیر دراسة فقهیة، علی سالم محمد الجنیدی، مجلة العلوم الإداریة والاقتصادیة(یمن)، شماره ۴، ۲۰۰۹م.
حکم التسعیر لمعالجة الغلاء، حسن بن أحمد بن محمد الغزالی، مجلة کلیة الشریعة والقانون (سودان)، شماره ۱، ۲۰۰۸م / ۱۴۳۰ق.
التسعیر فی الفقه الإسلامی، أحمد حسن، مجلة جامعة دمشق للعلوم الاقتصادیة والقانونیة (سوریة)، دوره ۲۲، شماره ۱، ۲۰۰۶م.
نظریة التسعیر الجبری فی الإسلام، محمد إبراهیم الربابعة، هدی الإسلام (اردن)، دوره ۵۰، شماره ۱، ۲۰۰۶م / ۱۴۲۷ق.
التسعیر ماهیته و بعض متعلقاته، محمد عبدالستار الجبالی، مجلة کلیة الشریعة والقانون بطنطا، شماره ۱۷، ۲۰۰۴م / ۱۴۲۴ق.
التسعیر حقیقته و حکمه فی الإسلام، إبراهیم نورین إبراهیم، مجلة جامعة القرآن الکریم والعلوم الإسلامیة (سودان)، سال ۴، شماره ۷، ۲۰۰۱م/ ۱۴۲۲ق.
أحکام التسعیر فی المذاهب الفقهیة، محمد عمر الحاجی، الوعی الإسلامی (کویت)، سال ۳۷، شماره ۴۱۹، ۲۰۰۰م / ۱۴۲۱ق. مقاله را اینجا ببینید.
التسعیر والأثمان فی فقه شیخ الإسلام ابن تیمیة، محمد عودة العمایدة العمرو، إسلامیة المعرفة (اردن)، دوره ۶، شماره ۲۲، ۲۰۰۰م / ۱۴۲۱ق.
التیسیر فی احکام التسعیر، صلاح بن عبدالغنی الشرع، مجلة الآداب، شماره ۴۷، ۱۹۹۹م.
التسعیر فی المفهوم الإسلامی، عبدالرحیم عبدالعزیز حماد، مجلة النهضة الإداریة (مصر)، شماره ۱۲، ۱۹۹۷ق.
موقف الفكر الإسلامي من قضية التسعير، مجلة مركز صالح عبدالله كامل للاقتصاد الاسلامي، أنس المختار أحمد عبدالله، دوره ۱، شماره ۲، ۱۹۹۷م / ۱۴۱۸ق.
التسعیر فی المفهوم الإسلامی، عبدالرحمن بن عبدالعزیز الحماد، المجلة العلمیة للبحوث والدراسات التجاریة (مصر)، سال ۱۰، شماره ۳ و ۴، ۱۹۹۶م.
التسعیر فی الفقه الإسلامی، محمد عوده سلمان، مجلة البحوث الإسلامیة، شماره ۴۴، ۱۹۹۵م/ ۱۴۱۶ق.
التسعیر فی الفقه الإسلامی : تحلیل فقهی و اقتصادی، الحسینی بن سلیمان جاد، مجلة البحوث الفقهیة المعاصرة (عربستان)، دوره ۶، شماره ۲۲، ۱۹۹۴م/ ۱۴۱۵ق.
التسعیر فی التشریع الاسلامی و أثره فی الاقتصاد العام، محمد شمام، مجلة الهدایة (تونس)، دوره ۱۴، شماره ۵، ۱۹۸۹م / ۱۴۰۹ق.
حوار تشریعی: تدخل الدولة بالتسعیر و منح الامتیاز لبعض التجار، أحمد محمد جمال، التضامن الإسلامی (عربستان)، سال ۳۹، شماره ۴، ۱۹۸۴ م/ ۱۴۰۴ق.
حکم التسعیر، هیئة کبار العلماء، الرئاسة العامة للبحوث العلمیة والافتاء (عربستان)، شماره ۶، ۱۹۸۲م.
التسعیر فی الإسلام، البشری الشوربجی، الوعی الإسلامی(کویت)، سال۱۱، شماره ۱۲۶، ۱۹۷۵م/ ۱۳۹۵ق.
التسعیر فی الفقه الإسلامی، قحطان عبدالرحمن حمودی الدوری، مجلة کلیة الدراسات الإسلامیة (عراق)، شماره ۵، ۱۹۷۳م / ۱۳۹۳ق.
التسعیر فی نظر الشریعة الإسلامیة، محمد بن أحمد بن صالح الصالح، مجلة البحوث الإسلامیة (عربستان)، دوره ۱، شماره ۴، ۱۹۷۶م / ۱۳۹۸ق.

پایان‌نامه‌ها

فارسی

تحلیل فقهی حقوقی تسعیر با توجه به شرایط تورمی بازار، ثارالله نعمتی‌زاده، کارشناسی ارشد، دانشگاه یاسوج، دانشکده علوم انسانی، ۱۳۹۸ش.
بررسی فقهی ارزان فروشی و قیمت گذاری تهاجمی در حقوق رقابت ایران، علیرضا علیزاده، دانشگاه امام صادق علیه السلام، دانشکده الهیات، معارف اسلامی و ارشاد، ۱۴۰۰ش. پایان‌نامه را اینجا ببینید.
صلاحیت‌های دولت در قیمت‌گذاری و مسئولیت‌های ناشی از آن، مطالعه تطبیقی نظام حقوقی ایران و فقه امامیه، سیدحسین هاشمی، کارشناسی ارشد، دانشگاه امام صادق علیه السلام، دانشکده معارف اسلامی و حقوق، ۱۳۹۷ش. پایان‌نامه را اینجا ببینید.
قلمرو اعتبار قیمت‌گذاری کالا، علی آشتیانی، کارشناسی ارشد، دانشگاه قرآن و حدیث، پردیس تهران، ۱۳۹۶ش.
بررسی رقابت غیرمنصفانه در حقوق موضوعه ایران با تطبیق به فقه امامیه و کنوانسیون پاریس، حمید صمدی فرد، کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت، ۱۳۹۶ش. (کارشاسی ارشد) پایان‌نامه را اینجا ببینید.
بررسی تطبیقی قیمت‌گذاری کالا در فقه اسلامی، عرفان کرمی جلوگیره، کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، ۱۳۹۴ش. پایان‌نامه را اینجا ببینید.
قیمت‌گذاری کالاها و خدمات در فقه امامیه، ساناز افخمی اردکانی، کارشناسی ارشد، دانشگاه اردکان، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، ۱۳۹۴ش. پایان‌نامه را اینجا ببینید.
اختیار دولت در کنترل قیمت‌ها و قیمت‌گذاری از منظر فقه اسلامی و حقوق ایران، علیرضا کلاه‌گری درونکلا، کارشناسی ارشد، دانشکده اصول الدین مرکز قم، ۱۳۹۴ش. پایان‌نامه را اینجا ببینید.
احتکار و تسعیر در فقه امامیه و حقوق موضوعه، مریم رحیمی داربید، کارشناسی ارشد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تربیت معلم ـ تهران، ۱۳۹۳ش. پایان‌نامه را اینجا ببینید
بررسی فقهی و حقوقی اختیارات دولت در قیمت‌گذاری و کنترل قیمت، زهرا صالح‌پور، کارشاسی ارشد، مرکز پیام نور تهران، دانشکده علوم انسانی، ۱۳۹۰ش. پایان‌نامه را اینجا ببینید.

عربی

حکم التسعیر بین الفقه الإسلامی والقانون الجزائری، حمی عبدالرحمان، الدولة الجزائر، جامعة قاصدی مرباح، کلیة الحقوق والعلوم السیاسیة، ۲۰۱۴م. (کارشناسی ارشد)
التیسیر فی احکام التسعیر، لابی العباس أحمد بن سعید المجیلدی الفاسی المالکی: دراسة و تحقیق، عبدالرحمن بن حسین الفیفی، سودان، جامعة أم‌درمان الاسلامیة، الکلیة معهد بحوث ودراسات العالم الإسلامی، ۱۴۲۸ ق. (کارشناسی ارشد)
التسعیر، عیشة صدیق نجوم، عربستان، جامعة ام القری، کلیة الشریعة و الدراسات الاسلامیة، ۱۴۰۷ ق. (کارشناسی ارشد) پایانامه را اینجا ببینید.
التسعیر فی الشریعة الإسلامیة مقارنا بالقانون الوضعی، محمود عبدالکریم إبراهیم بدوی، اردن، الجامعة الاردنیة، کلیة الشریعة، ۱۹۸۵م / ۱۴۰۵ق. (کارشناسی ارشد)

منابع دیگر

ملاحظات قیمت‌گذاری دولت: ممنوعیت قیمت گذاری دولت در شرایط عادی بر اساس قواعد اسلامی، ۱۳۹۵ش. یادداشت را اینجا ببینید.
التسعیر من وجهة نظر الفریقین برؤیة جدیدة، الشیخ محمد رحمانی، ۲۰۲۰. یادداشت را اینجا ببینید.