تحزب و حکمرانی حزبی (منابع مطالعاتی)
حزب جمعیتی سازمان‌یافته در درون یک نظام سیاسی است که عقیده‌ای مشترک دارند و برای کسب و به کارگیری قدرت سیاسی در اجرای دیدگاه‌ها و اهداف خود با یکدیگر متحد می‌شوند. حزب پدیده‌ای جدید و از دیدگاه فقهی، مسئله‌ای نوظهور در جامعه و فرهنگ شیعی است.
در این مقاله لیستی از منابع فقهی مرتبط با تحزب و حکمرانی حزبی از جمله کتاب‌ها، مقالات، پایان‌نامه‌ها و نشست‌های علمی که از منظر فقه معاصر به این مسئله پرداخته‌اند، جمع‌آوری شده است.
کتاب‌ها
فارسی
- فقه و حکمرانی حزبی، داوود فیرحی، تهران، نشر نی، ۱۳۹۶ش.
- علل ناکارآمدی احزاب سیاسی در ایران، بهرام اخوان کاظمی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ۱۳۹۶ش.
- حزب در نظام اسلامی، حیات الله یوسفی، تهران، نشر کانون اندیشه جوان، ۱۳۹۶ش.
- پیامد سیاست‌ها و برنامه‌های توسعه جمهوری اسلامی ایران بر مشارکت سیاسی، تحزب و ثبات سیاسی، محمدتقی آل غفور، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ۱۳۹۱ش.
- احکام فقهی تحزب اسلامی: فتاوای مرجع عالیقدر حضرت آیت‌الله مکارم شیرازی، به کوشش اسدالله بادامچیان، قم، اندیشه ناب، ۱۳۹۰ش.
- بازخوانی آموزه‌های سیاسی اسلام شیعی و مساله تحزب (با تاکید بر دوره جمهوری اسلامی)، مهدی براتعلی پور، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، موسسه چاپ و نشر عروج، ۱۳۸۹ش.
- مبانی تحزب در اندیشه سیاسی اسلام، عبدالقیوم سجادی، قم، بوستان کتاب، ۱۳۸۷ش.
- مبانی دینی تحزب و مشارکت سیاسی، محمد منصورنژاد، تهران، انتشارات جوان پویا، ۱۳۸۶ش.
- ساختار سیاسی اسلام و تعدد احزاب، هادی علی، مترجم حامد بهرامی، تهران، نشر احسان، ۱۳۸۰ش.
- مجموعه مقالات تحزب و توسعه سیاسی: اسلام و تحزب، دفتر مطالعات و تحقیقات سیاسی وزارت کشور، تهران، انتشارات همشهری، ۱۳۷۸ش.
عربی
- الأحزاب السیاسیة فی الإسلام، صفی الرحمن المبارکفوری، قاهره، دارالسبیل المومنین، ۱۴۳۳ق. لینک
- مشروعیة تأسیس الأحزاب السیاسیة فی الشریعة الإسلامیة دراسة فقهیة مقارنة، عبد الحمید ناجی السمرانی، المحقق محسن عبد الحمید أحمد، بغداد، الجامعة الإسلامیة، ۱۴۲۸ق.
- مشروعيه الاحزاب في الاسلام في تنظير آيه الله الكرباسي، محمدصادق کرباسی، تحقيق حسين جهاد الحساني، نجاح جابر الحسيني، بیروت، بیت العلم للنابهین، ۱۴۲۷ق. لینک کتاب
- حكم التحزب في الاسلام، ابراهيم بن عبد العزيز بركات، قدس، بیت حاتینا، جمعية اهل السنة الخيرية، ۱۴۲۵ق.
- حکم اقامة الاحزاب فی الاسلام، یوسف عطیة حسن کلیبی، فلسطین (نابلس)، جامعة النجاح الوطنیة، کلیة الدراسات العلیا، ۲۰۱۱م.
- الأحزاب السیاسیة ودورها فی أنظمة الحکم المعاصرة، نعمان احمد الخطیب، اردن، جامعة مؤتة، عمادة البحث العلمی والدراسات والعلیا، ۱۹۹۴م.
- حکم المعارضة وإقامة الأحزاب السیاسیة فی الإسلام، أحمد العوضی، اردن، دار النفائس للنشر والتوزیع، ۱۹۹۲م.
مقالات
فارسی
- امکان سنجی تحزب در جمهوری اسلامی ایران، ولی محمد احمدوند و رضا خراسانی، نشریه سیاست متعالیه، شماره ۱۷، ۱۳۹۶ش. از اینجا متن مقاله را بخوانید
- درآمدی بر مبانی فقهی تحزب: مهدی فرنیان و سمیرا فرخ منش، نشریه ره‌آورد پژوهش‌های سیاسی، شماره ۱و۲، ۱۳۹۵ش. از اینجا متن مقاله را بخوانید
- جایگاه تحزب در اسلام، ایوب دامیار و محمدرحیم عیوضی، نشریه سپهر سیاست، شماره ۱۰، ۱۳۹۵ش. از اینجا متن مقاله را بخوانید
- تحزب در نظام سیاسی ولایت فقیه: سید مصطفی ابطحی، نصرت الله حیدری، فصلنامه تخصصی علوم سیاسی، شماره ۲۴، ۱۳۹۲ش. از اینجا متن مقاله را بخوانید
- حزب از منظر اندیشه سیاسی اسلامی (رویکرد کلامی، فقهی و فلسفی)، محمد ذوالفقاری، نشریه معرفت، شماره ۱۷۲، ۱۳۹۱ش. از اینجا متن مقاله را بخوانید
- حزب و تحزب در اندیشه اسلامی: بهزاد اخوان کاظمی، نشریه فقه و اصول، دوره ۴۱، شماره ۱، ۱۳۸۸ش. از اینجا متن مقاله را بخوانید
- تحزب و مبانی آن در فقه سیاسی شیعه: قاسم علی صداقت، نشریه معرفت، شماره ۱۲۵، ۱۳۸۷ش. از اینجا متن مقاله را بخوانید
- تحزب در اندیشه رهبران جمهوری اسلامی، بهرام اخوان کاظمی، نشریه حکومت اسلامی، سال دوازدهم، شماره ۴، ۱۳۸۶ش. از اینجا متن مقاله را بخوانید
- مبانی فقهی تحزب و نگاهی به احزاب در قوانین و جامعه ایران، عباس سپهر منصوری، نشریه دانش پژوهان دانشگاه مفید، شماره ۶، ۱۳۸۳ش. از اینجا متن مقاله را بخوانید
- چینش و ساخت حزب در قرآن: پایه ای برای امتناع عقیدتی؟، حاتم قادری، نشریه نامه مفید، شماره ۲۵، ۱۳۸۰ش. از اینجا متن مقاله را بخوانید
- رهیافت‌های فقهی در تحزّب، عبدالقیوم سجادی، نشریه پگاه حوزه، شماره ۱۸، ۱۳۸۰ش. از اینجا متن مقاله را بخوانید
- مبانی تحزب در مذهب شیعه: داوود فیرحی، نشریه یاد، شماره ۵۳-۵۶، ۱۳۷۸ش. از اینجا متن مقاله را بخوانید
- پیشینه و مبانی تحزب در ایران و اسلام، علی مؤمنی راد، نشریه کتاب ماه، شماره ۳۶-۳۷، ۱۳۷۹ش. از اینجا متن مقاله را بخوانید
- تحزب از دیدگاه یک اندیشمند مسلمان عرب، سید مصطفی مطبعه‌چی، مجله یاد، شماره‌های ۵۳-۵۶، ۱۳۷۸ش. از اینجا متن مقاله را بخوانید
- مبانى آزادى و «حزب» در مذهب شیعه، داوود فیرحی، نشریه علوم سیاسی، شماره ۳، ۱۳۷۷ش. از اینجا متن مقاله را بخوانید
عربی
- الاحزاب السیاسیة فی الاسلام بین المصالح والمفاسد، علاء الدین مصلح، مجلة جامعة فلسطین للابحاث والدراسات، جلد ۷، شماره ۴، ۲۰۱۸م. از اینجا متن مقاله را بخوانید
- مشروعیة الأحزاب فی ضوء الإسلام، نسیم الرضوی، مجلة الرأی الآخر، شماره ۴۷، 2000م. از اینجا متن مقاله را بخوانید
- نشاة الاحزاب السیاسیة فی الاسلام، نورالدین حاروش، حوليات جامعة الجزائر، شماره ۲۴، ۲۰۱۳م. از اینجا متن مقاله را بخوانید.
پایان‌نامه
- بررسی نظریه امکان یا امتناع تحزب در فقه سیاسی شیعه، علی مقدس‌کیا، دانشگاه شهید بهشتی، ۱۳۹۷ش.
- الگوی مطلوب تحزب برای تقویت مشارکت سیاسی فعال در جمهوری اسلامی ایران، ابوالفضل غفاری، رساله دکتری در دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام، دانشکده تاریخ و مطالعات سیاسی، ۱۳۹۶ش.
- امکان سنجی تحزب در جمهوری اسلامی ایران، نظیر نظری، دانشگاه شهید بهشتی، ۱۳۹۶ش.
- تحـزّب از دیدگاه قرآن کریم، سیدغلامحسین شفیعی، دانشگاه قم، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، ۱۳۹۴ش.
- جایگاه و کارکرد احزاب در حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران با توجه به نظریه ولایت فقیه، مرتضی کامل نواب، دانشگاه امام صادق علیه السلام، دانشکده معارف اسلامی و حقوق، ۱۳۹۲ش.
- تحزب در اندیشه نوگرایان دینی پس از انقلاب اسلامی ایران، علی زارع آلانق، دانشگاه باقرالعلوم، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، ۱۳۹۲ش.
- تحزب، محدوده و کارکرد التزام به خرد جمعی در قرآن و سنت، مهدی قدرتی، دانشگاه قم، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، ۱۳۹۱ش.
- بررسی مبانی نظام حزبی و فقه سیاسی شیعه، زینب آسوده سرشوری، دانشگاه تهران، پردیس فارابی، ۱۳۹۱ش.
- احزاب سیاسی از دیدگاه امام خمینی(ره)، علی بخشعلی، دانشگاه تهران، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، ۱۳۸۱ش.
- جایگاه تحزب در اندیشه سیاسی شیعه (با تأکید بر اندیشه سیاسی امام خمینی (ره))، علی‌رضا بی‌نیاز، دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، ۱۳۸۰ش.
سایر منابع
- فقه تحزب، محسن مهاجرنیا، کرسی های علمی ترویجی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، ۱۳۹۸ش. متن گفتگو را از اینجا بخوانید
- بررسی مبانی فقهی حزب در نظام سیاسی اسلام، گفتگو با دکتر علی شیرخانی، سایت وسائل، ۱۳۹۷ش. متن گفتگو را از اینجا بخوانید
- بررسی جایگاه تحزب در اندیشه شهید بهشتی، امین خوش بیان سروستانی و مهررو ماهر، کنفرانس چهار سوی علوم انسانی، ۱۳۹۴ش.
- بایسته های تحزب و فعالیت های حزبی در فضای سیاسی کشور، یادداشت سید احمد حبیب نژاد، سایت مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی، ۱۳۹۳ش. یادداشت را از اینجا بخوانید
- حكم التحزب في الاسلام، محمد بن شمس الدین، یادداشت را از اینجا بخوانید
- الأحزاب السياسيّة، مشروعيّتها الفقهيّة وإشكاليّاتها الميدانيّة، حیدر حب الله، ۲۰۱۵م. یادداشت را از اینجا بخوانید
- العمل الحزبي في ميزان الإسلام، ماهر احمد راتب السوسی، كلية الشريعة والقانون، الجامعة الإسلامية، غزة، ۲۰۱۱م. یادداشت را از اینجا بخوانید
- تعدد الأحزاب في الدولة الإسلامية، تيار الإصلاح، ۱۴۰۰ق. یادداشت را از اینجا بخوانید