مشارکت سیاسی (منابع مطالعاتی)

مشارکت سیاسی پدیده‌ای جدید و مختص به دولت‌های مدرن است؛ هرچند نمودهایی از آن را می‌توان در نظام‌های کهن یافت. این مفهوم که به موازات تغییر در مفهوم سیاست و نظام سیاسی وارد حوزه عمل سیاسی شهروندان شده است، به مجموعه فعالیت‌های شهروندان یک کشور اطلاق می‌شود که درصدد اعمال نفوذ در سیاست یا حمایت از حکومت خاصی هستند. مشارکت سیاسی شامل دو مقوله مشارکت حمایت‌جویانه و رقابت‌آمیز است. در این مقاله لیستی از منابع فقهی مرتبط با مفهوم مشارکت سیاسی از جمله کتاب‌ها، مقالات، پایان‌نامه‌ها و سایر منابع که از منظر فقه معاصر به این مسئله پرداخته‌اند، جمع‌آوری شده است.

کتاب‌ها

فارسی

1. مبانی فقهی حقوقی مشارکت‌های سیاسی اجتماعی زنان، عطیه پور علی، تهران، انتشارات خرسندی، ۱۳۹۸ش.
2. مشارکت سیاسی در فقه سیاسی شیعه، سید سجاد ایزدهی، قم، انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، ۱۳۹۷ش.
3. راهکارهای فقه سیاسی شیعه برای گسترش مشارکت سیاسی، ناصر علی رحمانی، قم، مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی (ص)، ۱۳۹۴ش.
4. وجوه فقهی نقش مردم در حکومت، سیدمحسن طباطبایی‌فر، تهران، نشرنی، ۱۳۹۳ش.
5. حدود مشارکت سیاسی زنان از دیدگاه اسلام، محمدمهدی شمس الدین، مترجم محسن عابدی، قم، نشر بعثت، ۱۳۹۱ش.
6. بیعت در فقه سیاسی شیعه، علی شیرخانی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ۱۳۹۰ش.
7. امام خمینی و نقش مشارکتی مردم در نظام سیاسی، سید طه هاشمی، تهران، نشر شهاب ثاقب، ۱۳۸۷ش.
8. مبانی دینی تحزب و مشارکت سیاسی، محمد منصورنژاد، تهران، نشر جوان پویا، ۱۳۸۶ش.
9. مشارکت عمومی، حاکمیت ملی و نظارت همگانی در فقه سیاسی و حقوق اساسی، محسن اسماعیلی، قم،دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ۱۳۸۴ش.
10. حاکمیت اسلامی و مشارکت سیاسی، علیرضا تقی پور، قم، نشر اندیشه و فرهنگ دینی، ۱۳۸۳ش.
11. مشارکت سیاسی از دیدگاه امام خمینی (ره)، علی اصغر حسینی، قم، انتشارات حبیب، ۱۳۸۲ش.

عربی

1. المشارکه فی الحیاه االسیاسیه فی ظل انظمه الحکم المعاصر: رویة فقهیة معاصرة، مشیر عمر مصری، مصر، دار الکلمه، ۲۰۰۶م. لینک کتاب
2. فقه المشارکة فی السلطة، محمد یعقوبی، نجف، دار الصادقین، ۱۴۳۶ق. لینک کتاب
3. المشارکة السیاسیة فی فقه شیخ الإسلام ابن تیمیة، سعدالدین عثمانی، انتشارات الفرقان، ۱۹۹۷م.

مقالات

فارسی

1. مبانی مشارکت سیاسی در جمهوری اسلامی ایران، علی ملکی، نشریه سیاست متعالیه، شماره ۳۰، ۱۳۹۹ش. متن مقاله را از اینجا بخوانید
2. تأملی در حکم فقهی مشارکت انتخاباتی در نظام سیاسی اسلام، حسین بیرشک، احسان آهنگری، اسحاق سلطانی، نشریه پژوهش‌نامه میان‌رشته‌ای فقهی (پژوهش‌نامه فقهی)، شماره ۱۵، ۱۳۹۸ش. متن مقاله را از اینجا بخوانید
3. نقش مردم در سیاست، مبانی و پیامدهای آن در اندیشه سیاسی امام خمینی، یوسف فتحی، نشریه پژوهشنامه انقلاب اسلامی، شماره ۳۱، ۱۳۹۸ش. متن مقاله را از اینجا بخوانید
4. مشارکت سیاسی در نظم‌های غیرمردم‌سالار (نظم ولایت، خلافت و سلطنت)، سید سجاد ایزدهی، نشریه علوم سیاسی، شماره ۸۲، ۱۳۹۷ش. متن مقاله را از اینجا بخوانید
5. ظرفیت های مشارکت سیاسی در قرائت از نظریه ی ولایت فقیه، سید سجاد ایزدهی، نشریه سیاست متعالیه، شماره ۱۴، ۱۳۹۵ش. متن مقاله را از اینجا بخوانید
6. مبانی فقهی مشارکت سیاسی در حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، علیجان حیدری، محمد جواد نوروزی، نشریه اندیشه‌های حقوق عمومی، شماره ۱۰، ۱۳۹۵ش. متن مقاله را از اینجا بخوانید
7. جایگاه مشارکت در اندیشة سیاسی اسلام، حسین رحمت الهی، احسان آقامحمدآقایی، فاضل کاکا، نشریه پژوهش‌های فقهی، دوره ۱۱، شماره ۳، ۱۳۹۴ش. متن مقاله را از اینجا بخوانید
8. مبانی قرآنی جواز مشارکت سیاسی زنان در انقلاب اسلامی ایران، علی شریفی، نشریه پژوهش‌های انقلاب اسلامی، شماره ۱۴، ۱۳۹۴ش. متن مقاله را از اینجا بخوانید
9. مسئولیت های دولت مردم سالار درباره مشارکت سیاسی مردم از منظر قرآن، محمود شفیعی، نشریه علوم سیاسی، شماره ۶۶، ۱۳۹۳ش. متن مقاله را از اینجا بخوانید
10. نظم های سیاسی در فقه شیعه و ظرفیت سنجی آن ها در خصوص مشارکت سیاسی، سید سجاد ایزدهی، نشریه علوم سیاسی، شماره ۶۶، ۱۳۹۳ش. متن مقاله را از اینجا بخوانید
11. تعاملات مشارکت سیاسی و امنیت ملی از منظر امام خمینی، بهرام اخوان کاظمی، نشریه پژوهش‌های انقلاب اسلامی، شماره ۳، ۱۳۹۱ش. متن مقاله را از اینجا بخوانید
12. شاخص مشارکت سیاسی در الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، محمدحسین خلوصی، نشریه معرفت سیاسی، سال ۴، شماره ۲، ۱۳۹۱ش. متن مقاله را از اینجا بخوانید
13. نسبت مشروعیت و مشارکت سیاسی در اندیشه سیاسی امام خمینی (ره)، نجف لک زایی و غلامحسن مقیمی، نشریه پژوهشنامه انقلاب اسلامی، شماره ۱، ۱۳۹۰ش. متن مقاله را از اینجا بخوانید
14. مبانی اسلامی مشارکت سیاسی زن، عبدالواحد فیضی، نشریه بلاغ، شماره ۳۴، ۱۳۹۰ش. متن مقاله را از اینجا بخوانید
15. درآمدی بر مبانی مشارکت در اندیشه سیاسی اسلام، ابراهیم کلانتری، سیدحسن قاضوی، حامد انوریان اصل، نشریه مطالعات انقلاب اسلامی، شماره ۲۶، ۱۳۹۰ش. متن مقاله را از اینجا بخوانید
16. تحدید مرزهای مشارکت، نظر اکثریت در قرآن و سنت، ولی رستمی و احمد نجفی، پژوهشنامه حقوق اسلامی، شماره ۳۱، ۱۳۸۹ش. متن مقاله را از اینجا بخوانید
17. اندیشه ایرانی، (دموکراسی در بستر اسلام) سیمای عمومی دولت اسلامی (نگاهی به مفهوم مشارکت سیاسی در اندیشه ایرانی)، داوود فیرحی، نشریه اطلاعات حکمت و معرفت، شماره ۵، ۱۳۸۶ش. متن مقاله را از اینجا بخوانید
18. مشارکت سیاسی در نظام اسلامی،حق یا تکلیف؟، علیرضا صابریان، نشریه انسان پژوهی دینی، شماره ۱۴، ۱۳۸۶ش. متن مقاله را از اینجا بخوانید
19. تعین اجتماعی مشارکت سیاسی زنان در اندیشه معاصر تشیع، کریم خان‌محمدی، نشریه شیعه شناسی، شماره ۱۸، ۱۳۸۶ش. متن مقاله را از اینجا بخوانید
20. آیا الزامات فقهی نسبت به مشارکت سیاسی مردم با حق رای شهروندان سازگار است، عبدالعلی موحدی، نشریه صباح، شماره ۱۹، ۱۳۸۵ش. متن مقاله را از اینجا بخوانید
21. مبانی آزادی و مشارکت سیاسی در حکومت اسلامی، سید حسین اسحاقی، نشریه رواق اندیشه، شماره ۲۶، ۱۳۸۲ش. متن مقاله را از اینجا بخوانید
22. الگوی مشارکت سیاسی در نظریه های ولایت فقیه، شریف لک زایی، نشریه علوم سیاسی، شماره ۲۰، ۱۳۸۱ش. متن مقاله را از اینجا بخوانید
23. مشارکت سیاسی در دولت اسلامی، داوود فیرحی، نشریه نامه مفید، شماره ۲۵، ۱۳۸۰ش، متن مقاله را از اینجا بخوانید
24. مبانی فقهی مشارکت سیاسی، عبدالقیوم سجادی،‌ نشریه علوم سیاسی، شماره ۸، ۱۳۷۹ش. متن مقاله را از اینجا بخوانید
25. مشارکت سیاسی در اندیشه اسلام و غرب، احمد دیلمی، نشریه اندیشه حوزه، شماره ۱۶، ۱۳۷۸ش. متن مقاله را از اینجا بخوانید
26. مفهوم مشارکت سیـاسی، داوود فیرحی، نشریه علوم سیاسی، شماره ۱، ۱۳۷۷ش. متن مقاله را از اینجا بخوانید
27. زن و مشارکت سیاسی، محمدجواد ارسطا، نشریه علوم سیاسی، شماره ۱، ۱۳۷۷ش. متن مقاله را از اینجا بخوانید
28. ابعاد فقهی مشارکت سیاسی، عباسعلی عمید زنجانی، مجموعه مقالات مشارکت سیاسی، به کوشش علی اکبر علیخانی، تهران، نشر سفیر، ۱۳۷۷ش.

عربی

1. المرأة والعمل السیاسی فی الفکر الإسلامی المعاصر، عبدالرحیم سلیم الشوبکى، مجلة العلوم الإنسانیة والإجتماعیة، جلد ۴، شماره ۲، ۲۰۲۰م.
2. المشارکة السیاسیة لدى السلفیین فی الجزائر، ریاض إمخلاف مصطفی مذکور، مجلة دراسات إنسانیة واجتماعیة، جلد ۹، شماره ۳، ۲۰۲۰م.
3. المشارکة السیاسیة فی النظام السیاسی الإسلامی فی صدر الاسلام، حکیم محمد أحمد الحسینی، عبدالوهاب مهیوب عامر و محمد زیدی بن عبدالرحمن، مجله القلم، شماره ۱۰، ۲۰۱۸م. متن مقاله را از اینجا بخوانید
4. أسس المشارکة السیاسیة فی الإسلام، أمحمد اشتیوى الدلیمی، مجلة الجامعة الأسمریة الإسلامیة، سال ۱۴، شماره ۲۹، ۲۰۱۷م.
5. أصالة مفهوم المشارکة السیاسیة فی الإسلام، أمحمد اشتیوى الدلیمی، مجلة جامعة سبها للعلوم الإنسانیة، جلد ۱۶، شماره ۲، ۲۰۱۷م.
6. المشارکة السیاسیة فی الدولة الإسلامیة، قراءة فی التعددیة الاعتقادیة و السیاسیة و الحزبیة، داوود فیرحی، مجله المنهاج، شماره ۳۶، ۱۴۲۵ق. متن مقاله را از اینجا بخوانید

پایان‌نامه‌ها

فارسی

1. مبانی فقهی (شیعه) مشارکت سیاسی با تاکید بر دیدگاه آیت الله محمد مهدی شمس الدین، ناصر احمدی، دانشگاه یزد، پردیس علوم انسانی و اجتماعی - گروه حقوق و علوم سیاسی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد در دانشگاه یزد، پردیس علوم انسانی و اجتماعی - گروه حقوق و علوم سیاسی، ۱۳۹۸ش.
2. حق بر مشارکت سیاسی در حقوق بین‌الملل بشر و بررسی عناصر آن در نهاد ولایت فقیه در فقه امامیه، محمد آدمی ابرقویی، رساله دکتری در دانشگاه علامه طباطبائی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، ۱۳۹۸ش.
3. بررسی رابطه مشارکت سیاسی و مشروعیت حکومت در فقه سیاسی شیعه (از مشروطه تا انقلاب اسلامی ایران)، صادق کهنسال اوخچی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد در دانشگاه تبریز، پردیس خودگردان، ۱۳۹۷ش.
4. بررسی فقهی و حقوقی مدیریت و مشارکت سیاسی زنان، طاهره حزبه، پایان‌نامه کارشناسی ارشد در دانشگاه شهید چمران اهواز، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، ۱۳۹۵ش.
5. تأثیر مشارکت سیاسی بر پویایی فقه سیاسی شیعه از مشروطیت تا جمهوری اسلامی، رحمان بیاد، پایان‌نامه کارشناسی ارشد در دانشگاه یاسوج، دانشکده علوم انسانی، ۱۳۹۴ش.
6. مطالعه تطبیقی مشارکت سیاسی و مشروعیت سیاسی در نهج‌البلاغه، شیواسادات امامی‌نژاد، پایان‌نامه کارشناسی ارشد در دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، دانشکده علوم سیاسی، ۱۳۹۴ش.
7. مبانی مشارکت سیاسی اجتماعی زنان، از دیدگاه فقه امامیه و قوانین موضوعه ایران، نرجس سادات فقیهی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد در دانشگاه الزهرا (س)، دانشکده الهیات، ۱۳۹۳ش.
8. مشارکت سیاسی در اندیشه و حکومت امام علی (ع)، زیبا معیر، رساله دکتری در دانشگاه الزهرا (س)، دانشکده ادبیات، زبانهای خارجی و تاریخ، ۱۳۹۱ش.
9. مشارکت سیاسی در اسلام با رویکرد جمهوری اسلامی ایران، جواد بهجتی اردکانی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد در دانشگاه شهید بهشتی، دانشکده اقتصاد و علوم سیاسی، ۱۳۸۸ش.
10. مشارکت سیاسی در اندیشه سیاسی امام خمینی، پیمان زنگنه، پایان‌نامه کارشناسی ارشد در پژوهشکده امام خمینی (ره) و انقلاب اسلامی، ۱۳۸۶ش.
11. مشارکت سیاسی زنان و مبانی دینی آن، خلیل‌الله طاهری، پایان‌نامه کارشناسی ارشد در دانشگاه جامعه المصطفی العالمیه، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، ۱۳۸۵ش.
12. مشارکت سیاسی در نظام سیاسی اسلام، علی اصغری، پایان‌نامه کارشناسی ارشد در دانشگاه جامعه المصطفی العالمیه، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، ۱۳۸۴ش.
13. مشارکت سیاسی زنان از دیدگاه امام خمینی (ره)، فاطمه کاشف‌الغطاء، پایان‌نامه کارشناسی ارشد در دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، ۱۳۸۴ش.
14. جایگاه مشارکت سیاسی درحکومت اسلامی، غلامرضا مهدوی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد در دانشگاه شهید بهشتی، دانشکده علوم اقتصادی و سیاسی، ۱۳۷۳ش.
15. مشارکت سیاسی در اسلام، غلامرضا دوازده‌امامی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد در دانشگاه امام صادق علیه السلام، دانشکده علوم سیاسی و معارف اسلامی، ۱۳۶۸ش.

عربی

1. فقه المشارکة السیاسیة: التأصیل والممارسة، حسن محمد سلمان، رساله دکتری در جامعة أم درمان الاسلامیة کلیة الشریعة والقانون، ۲۰۱۴م.

سایر منابع

1. کیف تعامل القرآن والسنة مع المشارکة السیاسیة للمرأة؟، محمد نور حمدان، سایت الجزیره، ۲۰۲۰م. لینک یادداشت
2. دین و مشارکت سیاسی، سید حسن طاهری خرم آبادی(گفت گو)، در نشریه علوم سیاسی، شماره ۸، ۱۳۷۹ش. لینک گفتگو
3. دین و مشارکت سیاسی، محمد مومن (گفت و گو)، در نشریه علوم سیاسی، شماره ۷، ۱۳۷۸ش. لینک گفتگو