قانون‌گذاری (منابع مطالعاتی): تفاوت میان نسخه‌ها

→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌تر تفاوت با ویرایش جدیدتر ←

نسخهٔ ‏۲۳ مهٔ ۲۰۲۱، ساعت ۱۴:۲۸

صفحه پودمان:Message box/ambox.css محتوایی ندارد.

مشروعیت نوشتن قانون به مفهوم مدرن آن و ایجاد فرآیندهای قانون‌گذاری مانند مجلس شورا مورد اختلاف فقها در دوران معاصر واقع شده است. مواجهه فقها با این مسئله باعث ایجاد نوع جدیدی از سیستم قانون‌گذاری در برخی کشورهای اسلامی شده است. در این مقاله لیستی از منابع فقهی مرتبط با مفهوم قانون و فرآیندهای قانون‌گذاری و نسبت آن با شریعت از جمله کتاب‌ها، مقالات، پایان‌نامه‌ها و نشست‌های علمی که از منظر فقه معاصر به این مسئله پرداخته‌اند، جمع‌آوری شده است.

کتاب‌ها

فارسی

مفهوم قانون در ایران معاصر (تحولات پیشا مشروطه)، داوود فیرحی، تهران، نشر نی، ۱۳۹۹ش.
مفهوم قانون از منظر فقه امامیه و مکتب اثبات‌گرایی حقوقی، رضا احسانی، هادی طحان نظیفس، انتشارات دانشگاه امام صادق(ع)، ۱۳۹۷ش.
روح تشریع در اسلام، واقعیت قانون‌گذاری در اسلام، موسی صدر، مترجم احمد ناظم و موسی اسوار، تهران، موسسه فرهنگی تحقیقاتی امام موسی صدر، ۱۳۹۶ش.
قانون گذاری اسلامی: تحلیلی از رابطه شریعت و ارزش های اسلامی با قانون گذاری از مساله شناسی تاریخی تا معنا و فرآیند مطلوب، سید پیمان غنایی، قم، انتشارات تمدن نوین اسلامی، ۱۳۹۶ش.
فقه و قانون‌گذاری، آسیب‌شناسی قانون‌گذاری در نظام جمهوری اسلامی، ابراهیم شفیعی سروستانی، تهران، کتاب طه، ۱۳۹۵ش.
آستانه تجدد (شرح تنبیه الامه ...)، داوود فیرحی، تهران، نشر نی، ۱۳۹۴ش.
تاملات فقهی در حوزه قانون‌گذاری، مجموعه نشست‌های علمی مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی، تهران، مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، ۱۳۹۴ش.
فقه و قانون؛ ایده ها، پیشنهادها و راه حل های روشی، مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی، قم، انتشارات زینی، ۱۳۹۲ش.
دین و قانون، بررسی کارکرد و نقش دین در حوزه قانون و قانونگذاری، محسن اسماعیلی، تهران، دانشگاه امام صادق(ع)، ۱۳۹۱ش.
رنگ حقیقت، بررسی نقش دین در قانون‌گذاری و پایه‌ریزی نظام حقوقی، محمدیحیی قربانی، قم، انتشارات علامه بهبهانی، ۱۳۹۱ش.
مبانی قانون و قانون گذاری در اسلام از دیدگاه قرآن و حدیث، سید مهدی امین، قم، انتشارات بیان جوان، ۱۳۸۹ش. لینک کتاب
قانون و قانون‌گذاری در آراء اندیشمندان شیعه، به کوشش محمدجواد جاوید، تهران، انتشارات دانشگاه امام صادق(ع)، ۱۳۸۹ش.
فلسفه قانونگذاری در اسلام، صحبی رجب محمصانی، مترجم اسماعیل گلستانی، تهران، نشر آثار اندیشه، ۱۳۸۶ش. (عنوان عربی این کتاب «فلسفه التشریع فی الاسلام ، مقدمه فی دراسه الشریعه الاسلامیه علی ضوء مذاهبها المختلفه و ضوء القوانین الحدیثه» است)
قانون‌گذاری در نظام جمهوری اسلامی، آسیب‌ها و بایسته‌ها (پژوهش و گفت‌و‌گو)، پژوهشکده فقه و حقوق، اسماعیل آقابابایی، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ۱۳۸۵ش.
تنبیه الامه و تنزیه المله، میرزا محمدحسین غروی نائینی، مصحح: سید جواد ورعی، انتشارات بوستان کتاب، ۱۳۸۲ش.
منابع قانونگذاری در حکومت اسلامی، سیف الله صرامی، قم، بوستان کتاب، ۱۳۸۲ش.
نظریه سیاسی اسلام: قانون‌گذاری، محمدتقی مصباح یزدی، قم، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، ۱۳۷۸ش. (این کتاب با عنوان النظریه السیاسیة فی الاسلام توسط حلیل عصامی الجلیحاوی به عربی ترجمه شده است.) لینک
قانونگذاری در اسلام، سید محمدتقی مدرسی، تهران، انتشارات طهوری، ۱۳۷۶ش.

عربی

تاريخ التشريع الإسلامي، التشريع و الفقه في الإسلام، تاريخا و منهجا، مناع بن خلیل قطان، قاهره، مکتبة وهبة، ۱۴۳۰ق. متن کتاب را از اینجا بخوانید
اصول التشریع الاسلامی، علی حسب الله، قاهره، دارالمعارف، ۱۳۹۱ق.
فلسفه التشریع فی الاسلام ، مقدمه فی دراسه الشریعه الاسلامیه علی ضوء مذاهبها المختلفه و ضوء القوانین الحدیثه، صبحی‌ رجب‌ محمصا‌نی‌، بیروت، دارالکشاف، ۱۳۷۱ق. (این کتاب با عنوان فلسفه قانون‌گذاری در اسلام توسط اسماعیل گلستانی به فارسی ترجمه شده است.)
التشریع الاسلامی فی مناهله، محمدصادق محمد الکرباسی، تهیه و تنظیم خالد احمد السنداوی، بیروت، بيت العلم للنابهين، ۱۴۲۵ق.
النظریه السیاسیة فی الاسلام، محمدتقی مصباح یزدی، المترجم خلیل عصامی الجلیحاوی، قم، دارالولاءللطباعه والنشر و التوزیع، بی تا. نام فارسی این کتاب «نظریه سیاسی اسلام: قانون‌گذاری» است.)
منهج التعلیل بالحکمه و أثره فی التشریع الاسلامی، ابومونس رائد نصری جمیل، بیروت، المعهد العالمی للفکر الاسلامی، ۱۴۲۷ق.
م‍ص‍در ال‍ت‍ش‍ری‍ع‌ ل‍ن‍ظام‌ ال‍ح‍ک‍م‌ ف‍ی‌ الاس‍لام‌، محمد بحرالعلوم، بیروت، دارال‍زه‍را ل‍ل‍طب‍اع‍ة وال‍ن‍ش‍ر وال‍ت‍وزی‍ع‌، ۱۴۰۳ق.
موسوعة التشریع الاسلامی، محمود حمدی زقزوق، قاهره، وزارت اوقاف مصر، ۱۴۳۰ق.
مصدر التشریع و نظام الحکم فی الاسلام، محمود شاهرودی، بیروت، دار الاعراف، ۱۴۱۳ق.
تاریخ التشریع الاسلامی، عبدالهادی فضلی، قم، دارالکتاب الاسلامی، ۱۳۸۴ش.

مقالات

فارسی

نظریه تزاحم واجبات شرطی در قانون‌گذاری (نظریه‌ای در قانون‌گذاری بر اساس عناوین ثانوی)، حسنعلی علی‌اکبریان، در نشریه فقه، شماره ۱۰۳، ۱۳۹۹ش. متن مقاله را از اینجا بخوانید
مقایسه اندیشه‌های سیاسی شیخ فضل‌الله نوری و امام خمینی(ره) درباره حکومت در زمینه‌های مبانی فقهی، حدود اختیارات، نقش روحانیت، مشروعیت، مصلحت و قانونگذاری، پریچهره شاهسوند بغدادی، حامد عمویی و الهام حسین‌خانی، در نشریه پژوهش‌های انقلاب اسلامی، شماره۲۳، ۱۳۹۶ش. متن مقاله را از اینجا بخوانید
قانون و قانون‌گذاری در حکومت اسلامی با تأکید بر دیدگاه میرزای نائینی و امام خمینی(ره)، سید محمد حیدری، در نشریه اندیشنامه ولایت، شماره ۶، ۱۳۹۶ش. متن مقاله را از اینجا بخوانید
مبانی قانون گذاری در مکتب لیبرالیسم و مذهب امامیه، علیرضا دبیرنیا و فاطمه سادات نقوی، در نشریه پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب، شماره ۱۱، ۱۳۹۶ش. متن مقاله را از اینجا بخوانید
بازپژوهی مبانی قانون‎گذاری در «منطقة‎الفراغ» نظام فقهی ـ حقوقی شیعه (با تأکید بر انگاره‎ شهید صدر)، احسان علی اکبری بابوکانی و احسان آهنگری، در نشریه حکومت اسلامی، شماره ۸۲، ۱۳۹۶ش. متن مقاله را از اینجا بخوانید
مبنای فقهی مشروعیت قوانین با رویکرد قرآنی، محمدرسول آهنگران و ابوالحسن حق‌نواز، در نشریه پژوهش‌های فقه و حقوق اسلامی، شماره ۴۶، ۱۳۹۵ش. متن مقاله را از اینجا بخوانید
تکوین مفهوم قانون اساسی در انقلاب مشروطیت ایران، علی اکبر گرجی و فردین مرادخانی، در نشریه مطالعات حقوق خصوصی، دوره ۴۳، شماره ۴، ۱۳۹۴ش. متن مقاله را از اینجا بخوانید
ماهیت نمایندگی از منظر فقه سیاسی و قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، محسن ملک افضلی اردکانی و همکاران، در نشریه حکومت اسلامی، شماره ۱۷، ۱۳۹۳ش. متن مقاله را از اینجا بخوانید
مباني كلامي قانونگذاري و آثار فقهی و حقوقی آن در حكومت اسلامي (مبتنی بر آرای برخی از علمای معاصر)، حسین امینی و عباس کعبی، در نشریه حکومت اسلامی، شماره ۷۴، ۱۳۹۳ش. متن مقاله را از اینجا بخوانید
فقه سیاسی و اختیارات تقنینی حاکم، با تاکید بر آرای امام خمینی (ره)، محسن اسماعیلی و میلاد قطبی، در نشریه پژوهشنامه حقوق اسلامی، شماره ۳۸، ۱۳۹۲ش. متن مقاله را از اینجا بخوانید
ضرورت قانون‎گذاری احکام فقهی و تأثیر آن در تقریب دیدگاههای مذاهب اسلامی، عبیدالله بادپا، در نشریه فقه مقارن، شماره ۲، ۱۳۹۲ش. متن مقاله را از اینجا بخوانید
مشروعیت قانون از دیدگاه اسلام و ماکس وبر، امید احمدی، در نشریه پژوهش های حقوق تطبیقی، شماره ۱، بهار ۱۳۹۲ش. متن مقاله را از اینجا بخوانید
ولایت فقیه، قانون اساسی، مسئله مشروعیت، فیروز اصلانی و ابوالقاسم بحرودی، در نشریه پژوهش‌های انقلاب اسلامی، شماره ۳، ۱۳۹۱ش. متن مقاله را از اینجا بخوانید
قانون‌گذاری در قرآن و مکاتب بشری،‌ سید احمد میرخلیلی و مجید محمدزاده، در نشریه قرآن و علم، شماره ۱۱، ۱۳۹۱ش. متن مقاله را از اینجا بخوانید
بنیاد و ساختار نظام قانون‌‌گذاری و نمایندگی در آرای علمای مشروطه‌‌خواه (با کانونی‌بودن آرای شیخ محمدحسین نائینی و شیخ اسماعیل محلاتی)، امیر رضایی پناه و رجب ایزدی، در نشریه جستارهای تاریخی، دوره ۳، شماره ۱، ۱۳۹۱ش. متن مقاله را از اینجا بخوانید
عوامل هنجاری و ساختاری قانون گذاری در نظام جمهوری اسلامی ایران، سید محمد هاشمی، ابوالفضل جعفر قلیخانی، در نشریه تحقیقات حقوقی تطبیقی ایران و بین الملل، شماره ۱۶، ۱۳۹۱ش. متن مقاله را از اینجا بخوانید
نسبت شریعت و قانون در فقه سیاسی مشروطه، رضا خراسانی، در نشریه علوم سیاسی، شماره ۵۴، ۱۳۹۰ش. متن مقاله را از اینجا بخوانید
قانون و قانون‌گذاری در منظومه فکری امام خمینی (ره)، علی شیرخانی، در فصلنامه مطالعات سیاسی، شماره ۸، ۱۳۸۹ش. [
بررسی تطبیقی قانون و حاکمیت در ساختار سیاسی اسلام و دموکراسی، شمس الدین مریجی، در نشریه علوم سیاسی، شماره ۴۷، ۱۳۸۸ش. متن مقاله را از اینجا بخوانید
فقه و قانون‌گذاری در اسلام، احد باقرزاده، در نشریه پژوهش‌های اعتقادی کلامی، شماره ۱۱، ۱۳۸۷ش. متن مقاله را از اینجا بخوانید
مشارکت مردم در قانون گذاری جمهوری اسلامی ایران، ولی رستمی، در فصلنامه مطالعات حقوق خصوصی، دوره ۳۸، شماره ۱، ۱۳۸۷ش. متن مقاله را از اینجا بخوانید
ولایت فقیه و قانون اساسى، عباس ایزدی‌فرد، در نشریه علوم سیاسی، شماره ۲۵، ۱۳۸۳ش. متن مقاله را از اینجا بخوانید
مبانی روش و مفهومی قانونگذاری در اسلام، حسن روحانی، در نشریه علوم انسانی، دوره ۹، شماره ۳، ۱۳۸۱ش. متن مقاله را از اینجا بخوانید
فقه و قانون‌نگاری، احمد حاجی ده‌آبادی، در نشریه قبسات، شماره ۱۵-۱۶، ۱۳۷۹ش. متن مقاله را از اینجا بخوانید
منطقة الفراغ، محمد رحمانی، فصلنامه نقد و نظر، شماره ۵، ۱۳۷۴ش، مقاله را از اینجا ببینید

عربی

من خصائص سیاسة التشریع فی الاسلام، فتحی الدرینی، در مجله التوحید، شماره ۸۰، ۱۴۱۶ق. متن مقاله را از اینجا بخوانید
اصول حقوق الانسان فی التشریع الاسلامی و مدی اثرها فی العلاقات الدولیة، فتحی الدرینی، در مجله التوحید، شماره ۷۴، ۱۴۱۵ق. متن مقاله را از اینجا بخوانید
التشریع الإسلامی (المقاصد الشرعیة و اسرار التشریع او القواعد العامة فی التشریع و الحکم الباطنة فی جزئیاته)، محمد العزیز جعیط، در مجله الزیتونیة، شماره ۳، ۱۳۵۵ق.
منطقة الفراغ فی التشریع الاسلامی، سید علی اکبر حائری، در مجله رسالة التقریب، شماره ۱۱، ۱۴۱۶ق. متن مقاله را از اینجا بخوانید

نشست‌های علمی

راهکارهای مشروعیت قانونگذاری/ در موارد تعارض «فقه و قانون» می‌توان به قاعده الزام تمسک کرد، محمدجواد فاضل لنکرانی، از سلسله نشست‌های علمی مؤسسه مفتاح کرامت، ۱۳۹۶ش، لینک نشست
فتوای معیار در قانون‌گذاری، محمدجواد ارسطا، از سلسله نشست‌های نظریه‌پردازی موسسه فهیم، ۱۳۹۳ش. لینک نشست
الزامات قانون گذاری بر اساس فقه، ناصر قربان‌نیا، از سلسله نشست‌های نظریه‌پردازی موسسه فهیم، ۱۳۹۴ش. لینک نشست
اسلام، فقه و تقنین، سومین کنفرانس بین المللی پژوهشهای دینی، علوم اسلامی، فقه و حقوق در ایران و جهان اسلام، ۱۳۹۸ش. لینک دسترسی

@@ خط ۳۶: / خط ۳۶: @@
 ==مقالات==
+===فارسی===
 * نظریه تزاحم واجبات شرطی در قانون‌گذاری (نظریه‌ای در قانون‌گذاری بر اساس عناوین ثانوی)، حسنعلی علی‌اکبریان، در نشریه فقه، شماره ۱۰۳، ۱۳۹۹ش. [https://jf.isca.ac.ir/article_69357_5b03253a26c984834edecc42f23db1a9.pdf متن مقاله را از اینجا بخوانید]
 * مقایسه اندیشه‌های سیاسی شیخ فضل‌الله نوری و امام خمینی(ره) درباره حکومت در زمینه‌های مبانی فقهی، حدود اختیارات، نقش روحانیت، مشروعیت، مصلحت و قانونگذاری، پریچهره شاهسوند بغدادی، حامد عمویی و الهام حسین‌خانی، در نشریه پژوهش‌های انقلاب اسلامی، شماره۲۳، ۱۳۹۶ش. [https://rjir.basu.ac.ir/article_1962_8c0a3dcd10da5e1d6ea318c0d1b596fe.pdf متن مقاله را از اینجا بخوانید]
@@ خط ۶۱: / خط ۶۲: @@
 * فقه و قانون‌نگاری، احمد حاجی ده‌آبادی، در نشریه قبسات، شماره ۱۵-۱۶، ۱۳۷۹ش. [http://ensani.ir/fa/article/6529 متن مقاله را از اینجا بخوانید]
 * منطقة الفراغ، محمد رحمانی، [[فصلنامه نقد و نظر]]، شماره ۵، ۱۳۷۴ش، [http://jpt.isca.ac.ir/article_22870_7356f1a4b324409f439baca458a4854c.pdf مقاله را از اینجا ببینید]
+===عربی===
+* من خصائص سیاسة التشریع فی الاسلام، فتحی الدرینی، در مجله التوحید، شماره ۸۰، ۱۴۱۶ق. [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/12671 متن مقاله را از اینجا بخوانید]
+* اصول حقوق الانسان فی التشریع الاسلامی و مدی اثرها فی العلاقات الدولیة، فتحی الدرینی، در مجله التوحید، شماره ۷۴، ۱۴۱۵ق. [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/11835  متن مقاله را از اینجا بخوانید]
+* التشریع الإسلامی (المقاصد الشرعیة و اسرار التشریع او القواعد العامة فی التشریع و الحکم الباطنة فی جزئیاته)، محمد العزیز جعیط، در مجله الزیتونیة، شماره ۳، ۱۳۵۵ق.
+* منطقة الفراغ فی التشریع الاسلامی، سید علی اکبر حائری، در مجله رسالة التقریب، شماره ۱۱، ۱۴۱۶ق. [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/9922 متن مقاله را از اینجا بخوانید]
 ==نشست‌های علمی==