تحزب و حکمرانی حزبی (منابع مطالعاتی)

حزب جمعیتی سازمان‌یافته در درون یک نظام سیاسی است که عقیده‌ای مشترک دارند و برای کسب و به کارگیری قدرت سیاسی در اجرای دیدگاه‌ها و اهداف خود با یکدیگر متحد می‌شوند. حزب پدیده‌ای جدید و از دیدگاه فقهی، مسئله‌ای نوظهور در جامعه و فرهنگ شیعی است.

در این مقاله لیستی از منابع فقهی مرتبط با تحزب و حکمرانی حزبی از جمله کتاب‌ها، مقالات، پایان‌نامه‌ها و نشست‌های علمی که از منظر فقه معاصر به این مسئله پرداخته‌اند، جمع‌آوری شده است.

کتاب‌ها

• فقه و حکمرانی حزبی، داوود فیرحی، تهران، نشر نی، ۱۳۹۶ش.
• علل ناکارآمدی احزاب سیاسی در ایران، بهرام اخوان کاظمی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ۱۳۹۶ش.
• حزب در نظام اسلامی، حیات الله یوسفی، تهران، نشر کانون اندیشه جوان، ۱۳۹۶ش.
• پیامد سیاست‌ها و برنامه‌های توسعه جمهوری اسلامی ایران بر مشارکت سیاسی، تحزب و ثبات سیاسی، محمدتقی آل غفور، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ۱۳۹۱ش.
• احکام فقهی تحزب اسلامی: فتاوای مرجع عالیقدر حضرت آیت‌الله مکارم شیرازی، به کوشش اسدالله بادامچیان، قم، اندیشه ناب، ۱۳۹۰ش.
• بازخوانی آموزه‌های سیاسی اسلام شیعی و مساله تحزب (با تاکید بر دوره جمهوری اسلامی)، مهدی براتعلی پور، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، موسسه چاپ و نشر عروج، ۱۳۸۹ش.
• مبانی تحزب در اندیشه سیاسی اسلام، عبدالقیوم سجادی، قم، بوستان کتاب، ۱۳۸۷ش.
• مبانی دینی تحزب و مشارکت سیاسی، محمد منصورنژاد، تهران، انتشارات جوان پویا، ۱۳۸۶ش.
• ساختار سیاسی اسلام و تعدد احزاب، هادی علی، مترجم حامد بهرامی، تهران، نشر احسان، ۱۳۸۰ش.
• مجموعه مقالات تحزب و توسعه سیاسی: اسلام و تحزب، دفتر مطالعات و تحقیقات‌ سیاسی‌ وزارت‌ کشور، تهران، انتشارات همشهری، ۱۳۷۸ش.

مقالات

• امکان سنجی تحزب در جمهوری اسلامی ایران، ولی محمد احمدوند و رضا خراسانی، در نشریه سیاست متعالیه، شماره ۱۷، ۱۳۹۶ش. از اینجا متن مقاله را بخوانید
• درآمدی بر مبانی فقهی تحزب: مهدی فرنیان و سمیرا فرخ منش، در نشریه ره‌آورد پژوهش‌های سیاسی، شماره ۱و۲، ۱۳۹۵ش. از اینجا متن مقاله را بخوانید
• جایگاه تحزب در اسلام، ایوب دامیار و محمدرحیم عیوضی، در نشریه سپهر سیاست، شماره ۱۰، ۱۳۹۵ش. از اینجا متن مقاله را بخوانید
• تحزب در نظام سیاسی ولایت فقیه: سید مصطفی ابطحی، نصرت الله حیدری، در فصلنامه تخصصی علوم سیاسی، شماره ۲۴، ۱۳۹۲ش. از اینجا متن مقاله را بخوانید
• حزب از منظر اندیشه سیاسی اسلامی (رویکرد کلامی، فقهی و فلسفی)، محمد ذوالفقاری، در نشریه معرفت، شماره ۱۷۲، ۱۳۹۱ش. از اینجا متن مقاله را بخوانید
• حزب و تحزب در اندیشه اسلامی: بهزاد اخوان کاظمی، در نشریه فقه و اصول، دوره ۴۱، شماره ۱، ۱۳۸۸ش. از اینجا متن مقاله را بخوانید
• تحزب و مبانی آن در فقه سیاسی شیعه: قاسم علی صداقت، در نشریه معرفت، شماره ۱۲۵، ۱۳۸۷ش. از اینجا متن مقاله را بخوانید
• تحزب در اندیشه رهبران جمهوری اسلامی، بهرام اخوان کاظمی، در نشریه حکومت اسلامی، سال دوازدهم، شماره ۴، ۱۳۸۶ش. از اینجا متن مقاله را بخوانید
• مبانی فقهی تحزب و نگاهی به احزاب در قوانین و جامعه ایران، عباس سپهر منصوری، در نشریه دانش پژوهان دانشگاه مفید، شماره ۶، ۱۳۸۳ش. از اینجا متن مقاله را بخوانید
• چینش و ساخت حزب در قرآن: پایه ای برای امتناع عقیدتی؟، حاتم قادری، در نشریه نامه مفید، شماره ۲۵، ۱۳۸۰ش. از اینجا متن مقاله را بخوانید
• رهيافت‌هاي‌ فقهي‌ در تحزّب، عبدالقیوم سجادی، در نشریه پگاه حوزه، شماره ۱۸، ۱۳۸۰ش. از اینجا متن مقاله را بخوانید
• مبانی تحزب در مذهب شیعه: داوود فیرحی، در نشریه یاد، شماره ۵۳-۵۶، ۱۳۷۸ش. از اینجا متن مقاله را بخوانید
• پیشینه و مبانی تحزب در ایران و اسلام، علی مؤمنی راد، در نشریه کتاب ماه، شماره ۳۶-۳۷، ۱۳۷۹ش. از اینجا متن مقاله را بخوانید
• مبانى آزادى و «حزب» در مذهب شیعه، داوود فیرحی، در نشریه علوم سیاسی، شماره ۳، ۱۳۷۷ش. از اینجا متن مقاله را بخوانید

پایان‌نامه

• بررسی مبانی نظام حزبی و فقه سیاسی شیعه، زینب آسوده سرشوری، (استاد راهنما عبدالرضا علیزاده)، دانشگاه تهران، پردیس فارابی، ۱۳۹۱ش.
• امکان سنجی تحزب در جمهوری اسلامی ایران، نظیر نظری، (استاد راهنما رضا خراسانی)، دانشگاه شهید بهشتی، ۱۳۹۶ش.
• بررسی نظریه امکان یا امتناع تحزب در فقه سیاسی شیعه، علی مقدس‌کیا، (استاد راهنما رضا نجف‌زاده)،‌ دانشگاه شهید بهشتی، ۱۳۹۷ش.
• تحزب، محدوده و کارکرد التزام به خرد ‌جمعی در قرآن و سنت، مهدی قدرتی، (استاد راهنما محمدمهدی مفتح)، دانشگاه قم، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، ۱۳۹۱ش.
• تحزب در اندیشه نوگرایان دینی پس از انقلاب اسلامی ایران، علی زارع آلانق (استاد راهنما منصور میراحمدی)، دانشگاه باقرالعلوم، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، ۱۳۹۲ش.
• تحـزّب از دیدگاه قرآن کریم، سیدغلامحسین شفیعی، (استاد راهنما سیدرضا مودب)، دانشگاه قم، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، ۱۳۹۴ش.
• جایگاه تحزب در اندیشه سیاسی شیعه (با تأکید بر اندیشه سیاسی امام خمینی (ره))، علی‌رضا بی‌نیاز، (استاد راهنما داود فیرحی)، دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، ۱۳۸۰ش.
• جایگاه و کارکرد احزاب در حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران با توجه به نظریه ولایت فقیه، مرتضی کامل نواب، (استاد راهنما: محسن اسماعیلی)، دانشگاه امام صادق علیه السلام، دانشکده معارف اسلامی و حقوق، ۱۳۹۲ش.
• احزاب سیاسی از دیدگاه امام خمینی(ره)، علی بخشعلی، (استاد راهنما عباسعلی عمیدزنجانی)، دانشگاه تهران، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، ۱۳۸۱ش.

سایر منابع

نشست‌های علمی

• فقه تحزب، محسن مهاجرنیا، کرسی های علمی ترویجی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، ۱۳۹۸ش. متن گفتگو را از اینجا بخوانید
• بررسی مبانی فقهی حزب در نظام سياسی اسلام، گفتگو به دکتر علی شیرخانی، در سایت وسائل، ۱۳۹۷ش. متن گفتگو را از اینجا بخوانید
• بررسی جایگاه تحزب در اندیشه شهید بهشتی، امین خوش بیان سروستانی و مهررو ماهر، در کنفرانس چهار سوی علوم انسانی، ۱۳۹۴ش.

یادداشت

• بایسته های تحزب و فعالیت های حزبی در فضای سیاسی کشور، یادداشت سید احمد حبیب نژاد، در سایت مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی، ۱۳۹۳ش. یادداشت را از اینجا بخوانید