اعتراض سیاسی (منابع مطالعاتی): تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۴ دسامبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۴:۳۶

اعتراض سیاسی از جمله حقوق و آزادی‌های سیاسی شهروندان به شمار می‌آید که نتیجه آن بهبود عملکرد نظام سیاسی است. اعتراض در اغلب نظام‌های سیاسی از جمله حکومت مردم سالار دینی جایگاه ویژه‌ای دارد که از سمت دیگر روحیه انتقاد پذیری حاکمان را طلب می‌کند. این بحث مسئله‌ای نسبتا جدید در فقه سیاسی شیعه است که با چالش‌های جدی روبرو است و از این جهت در فقه معاصر مورد بررسی قرار می‌گیرد. به طور مثال: آیا با تشکیل حکومت اسلامی اعتراض جایگاهی دارد؟ اعتراض سیاسی در کتاب و سنت که از منابع مهم استنباط حکم فقهی‌اند چه جایگاهی دارد؟ از منظر فقه قلمرو اعتراض تا کجاست؟ اگر اعتراض منجر به بی‌نظمی عمومی و اختلال نظام شود، آیا مشروع است؟ راه‌های مواجهه حکومت با اعتراض چگونه است؟

کتاب‌ها

فارسی

شناخت مفهوم اعتراض و بررسی اقسام آن در حکومت اسلامی، سونا حسن‌زاده، تهران، انتشارات تفکر آینده ساز، ۱۴۰۱. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
اعتراض سیاسی در حکومت اسلامی از منظر فقه شیعه، عارف لطفی و محمد لطفی، اصفهان، انتشارات کنکاش، ۱۳۹۷ش.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر

مقاله‌ها

فارسی

مشروعیت یا عدم مشروعیت اعتراضات مردمی از منظر فقه شیعه، احسان حجت‌دوست، فصلنامه حقوق و مطالعات نوین، سال ۴، شماره ۳، پاییز ۱۴۰۲ش. مقاله را از اینجا ببینید
اعتراض و اعتزال سیاسی در اندیشه فقهی فقیهان شیعه (با تاکید بر اندیشه علامه نایینی قدس سره)، محمد قاسمی و حسین رجایی، دوفصلنامه فقه و اجتهاد، شماره ۱۹، بهار و تابستان ۱۴۰۲ش. مقاله را از اینجا ببینید
اعتراض مدنی حدود و قلمرو آن از منظر قوانین جمهوری اسلامی ایران، محمدمهدی مروتی موفق و یونس فتحی، فصلنامه مطالعات فرهنگی پلیس، شماره ۲ پیاپی۲۹ دوره ۸، ۱۴۰۰ش.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
بررسی جرم‌شناختی اعتراض؛ آشوب و شورش با نگاهی به جایگاه آنها از منظر حقوقی، محمود شفیع‌زاده و کرم جانی‌پور و محمدباقر عامری‌نیا، فصلنامه پژوهش‌های سیاسی و بین‌المللی، شماره۲ پیاپی ۴۸ دوره۱۲، ۱۴۰۰ش.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
بررسی مساله اعتراض علیه حکومت اسلامی از منظر فقهی و حقوقی، حسین رزاقی، دوفصلنامه گفتمان اندیشه، شماره ۶ دوره ۳، ۱۳۹۹ش.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
نظام سیاسی و حق پرسشگری از منظر فقه، علی متقی و محمدهادی مهدوی و علی فلاحی سیف الدین و احمدرضا توکلی، فصلنامه علوم سیاسی، شماره ۴۶ دوره ۱۵، ۱۳۹۸ش.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
دوگانه اعتراض سیاسی و ثبات سیاسی در جمهوری اسلامی ایران، غلامرضا خواجه‌سروی و سید جواد حسینی، دوفصلنامه دانش سیاسی، شماره ۲۸ سال ۱۴، ۱۳۹۷ش.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
حق حاکمیت و تعیین سرنوشت از منظر فقه سیاسی شیعه، عباس عمادی و ابوالفضل شکوری و مسعود غفاری، فصلنامه حقوق اسلامی، شماره ۵۳ دوره ۱۴، ۱۳۹۶ش.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
بررسی و نقش مردم در اندیشه سیاسی جنبش اخوان‌المسلمین، سید صدرالدین موسوی جشنی و عباس علی‌بخشی، دوفصلنامه جامعه شناسی سیاسی جهان اسلام، شماره ۲ دوره ۷، ۱۳۹۸ش.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
امکان یا امتناع جنبش‌های اجتماعی (انقلاب‌های مردمی) علیه حاکمیت در اندیشه سیاسی اسلامی، نگار ذیلابی، فصلنامه سیاست پژوهی، شماره۳ دوره۲، ۱۳۹۴ش.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
مبانی حقوقی و منشور اخلاقی اعتراضات مدنی، سيد كمال‌الدين محمد رفيعی، فصلنامه مطالعات بسیج، شماره ۴۴ سال ۱۲، ۱۳۸۸ش.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
حقوق و آزادی سیاسی در قرآن و سنت، کاظم قاضی‌زاده، فصلنامه انجمن معارف اسلامی ایران، شماره۳ پیاپی ۷، ۱۳۸۵ش.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر

عربی

العصيان المدني دراسة فقهية قانونية معاصرة، إبراهيم محمد إبراهيم الجوارنة و علي فايز أحمد القادري، المجلة الأردنية في الدراسات الإسلامية، شماره ۲ دوره ۱۲، ۲۰۱۶م.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
الاحتجاج السياسي المعاصر وضوابطه في الفقه الإسلامي، عصام زیدان، التقرير الاستراتيجي السادس الصادر عن مجلة البيان: مستقبل الأمة وصراع الاستراتيجيات مجلة البيان بالسعودية، ۲۰۰۹م.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
الاسلام والديمقراطية الحركات الاجتماعية والتحول ما بعد الاسلاموى، كينغستون بول، المجلة العربية لعلم الاجتماع إضافات، لبنان، شماره ۳ و۴، ۲۰۰۸م.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
نظرية العصيان المدني عند المسلمين، النمر عبدالمنعم، مجلة الحج والعمرة، سعودیه، شماره ۱۶ دوره ۸، ۱۹۶۲م.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر

پایان‌نامه‌ها

فارسی

اعتراض سیاسی در حکومت اسلامی از منظر فقیهان عصر جمهوری اسلامی، علیرضا رحیمی، کارشناسی ارشد، دانشکده علوم اقتصادی و سیاسی، دانشگاه شهید بهشتی، ۱۴۰۱ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
مرزبندی اعتراضات خیابانی با محاربه و بغی و بررسی احکام فقهی و حقوقی آن، سارا بامری، کارشناسی ارشد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، ۱۴۰۱ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
تفاوت جرم اغتشاش با اعتراض‌های مردمی از منظر فقه و حقوق اسلامی، علی‌اشرف طهماسبی، سطح ۳، حوزه علمیه قم، ۱۳۹۹ش.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
اعتراض سیاسی در حکومت اسلامی از منظر فقه شیعه، عارف لطفی، کارشناسی ارشد، دانشکده حقوق و معارف اسلامی، دانشگاه شهید اشرفی اصفهان، ۱۳۹۳ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر

سایر منابع

باب فراموش‌شده اعتراض و انتقاد سیاسی در فقه شیعه، واکاوی مفاهیم محاربه و افساد فی‌الارض در گفت‌وگو با آیت‌الله سید محمدعلی ایازی، ۲۲ ارديبهشت ۱۴۰۲ش. از اینجا ببینید

منابع مطالعاتی وابسته

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
 {{منابع مطالعاتی}}
-[[اعتراض سیاسی]] از مصادیق حقوق شهروندی است که طبق آن شهروندان حق دارند برای اعلام مخالفت با حاکمیت و یا مخالفت با بعضی از قوانین اعتراض خود را ابراز کنند. امروزه با تشکیل حکومت اسلامی و به روز شدن بحث‌های حقوق شهروندی، اعتراض سیاسی عنوانی جدید در مباحث فقه معاصر به شمار می‌آید که با چالش‌های جدی روبرو است. به طور مثال: آیا با تشکیل حکومت اسلامی اعتراض جایگاهی دارد؟ از منظر اسلام قلمرو اعتراض تا کجاست؟ اگر اعتراض منجر به بی‌نظمی عمومی و اختلال نظام شود، آیا مشروع است؟ از منظر اسلام راه‌های مواجهه حکومت با اعتراض چگونه است؟
+[[اعتراض سیاسی]] از جمله حقوق و آزادی‌های سیاسی شهروندان به شمار می‌آید که نتیجه آن بهبود عملکرد نظام سیاسی است. اعتراض در اغلب نظام‌های سیاسی از جمله حکومت مردم سالار دینی جایگاه ویژه‌ای دارد که از سمت دیگر روحیه انتقاد پذیری حاکمان را طلب می‌کند. این بحث مسئله‌ای نسبتا جدید در فقه سیاسی شیعه است که با چالش‌های جدی روبرو است و از این جهت در فقه معاصر مورد بررسی قرار می‌گیرد. به طور مثال: آیا با تشکیل حکومت اسلامی اعتراض جایگاهی دارد؟ اعتراض سیاسی در کتاب و سنت که از منابع مهم استنباط حکم فقهی‌اند چه جایگاهی دارد؟ از منظر فقه قلمرو اعتراض تا کجاست؟ اگر اعتراض منجر به بی‌نظمی عمومی و اختلال نظام شود، آیا مشروع است؟ راه‌های مواجهه حکومت با اعتراض چگونه است؟
-== کتابها ==
+== کتاب‌ها ==
 === فارسی ===
-# شناخت مفهوم اعتراض و بررسی اقسام آن در حکومت اسلامی، سونا حسن‌زاده، تهران، انتشارات تفکر آینده ساز، ۱۴۰۱. [https://pic.ketab.ir/DataBase/bookpdf/01/14011005051.pdf صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید]
+# شناخت مفهوم اعتراض و بررسی اقسام آن در حکومت اسلامی، سونا حسن‌زاده، تهران، انتشارات تفکر آینده ساز، ۱۴۰۱. [https://digilib.feqhemoaser.com/persian-book/شناخت-مفهوم-اعتراض-و-بررسی-اقسام-آن-در-ح/ کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر]
-# اعتراض سیاسی در حکومت اسلامی از منظر فقه شیعه، عارف لطفی و محمد لطفی، اصفهان، انتشارات کنکاش، ۱۳۹۷ش.[https://pic.ketab.ir/DataBase/bookpdf/98/98224150.pdf صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید]
+# اعتراض سیاسی در حکومت اسلامی از منظر فقه شیعه، عارف لطفی و محمد لطفی، اصفهان، انتشارات کنکاش، ۱۳۹۷ش.[https://digilib.feqhemoaser.com/persian-book/اعتراض-سیاسی-در-حکومت-اسلامی-از-منظر-فق/ کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر]
-== مقالات ==
+== مقاله‌ها ==
 === فارسی ===
-# نسبت نافرمانی مدنی و حاکمیت قانون در حکومت‌ دینی، محمدجواد جاوید و نصیراله حسنلو، [[فصلنامه پژوهش حقوق عمومی]]، دوره۲۴ شماره ۷۵، ۱۴۰۱ش.[https://qjpl.atu.ac.ir/article_14595_6b7739be658b0481ab984ebb9c71631c.pdf مقاله را از اینجا بببیند]
+# مشروعیت یا عدم مشروعیت اعتراضات مردمی از منظر فقه شیعه، احسان حجت‌دوست، فصلنامه حقوق و مطالعات نوین، سال ۴، شماره ۳، پاییز ۱۴۰۲ش. [http://ensani.ir/fa/article/download/563514 مقاله را از اینجا ببینید]
-# اعتراض مدنی حدود و قلمرو آن از منظر قوانین جمهوری اسلامی ایران، محمدمهدی مروتی موفق و یونس فتحی، فصلنامه مطالعات فرهنگی پلیس، دوره ۸ شماره ۲ پیاپی۲۹، ۱۴۰۰ش.[https://www.sid.ir/fileserver/jf/4042714002904 مقاله را از اینجا بببیند]
+# اعتراض و اعتزال سیاسی در اندیشه فقهی فقیهان شیعه (با تاکید بر اندیشه علامه نایینی قدس سره)، محمد قاسمی و حسین رجایی، دوفصلنامه فقه و اجتهاد، شماره ۱۹، بهار و تابستان ۱۴۰۲ش. [https://mags.markazfeqhi.com/article_708648_edddc54c993fef40815a68e711c9fc85.pdf مقاله را از اینجا ببینید]
-# بررسی جرم‌شناختی اعتراض؛ آشوب و شورش با نگاهی به جایگاه آنها از منظر حقوقی، محمود شفیع‌زاده و کرم جانی‌پور و محمدباقر عامری‌نیا، [[فصلنامه پژوهش‌های سیاسی و بین‌المللی]]، دوره۱۲ شماره۴۸ پیاپی ۲، ۱۴۰۰ش.[https://jpir.takestan.iau.ir/article_685364_64d507346e7d285c27d642b27d6a9464.pdf مقاله را از اینجا بببیند]
+# اعتراض مدنی حدود و قلمرو آن از منظر قوانین جمهوری اسلامی ایران، محمدمهدی مروتی موفق و یونس فتحی، فصلنامه مطالعات فرهنگی پلیس، شماره ۲ پیاپی۲۹ دوره ۸، ۱۴۰۰ش.[https://digilib.feqhemoaser.com/persian-articles/اعتراض-مدنی-حدود-و-قلمرو-آن-از-منظر-قوان/ کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر]
-# بررسی مساله اعتراض علیه حکومت اسلامی از منظر فقهی و حقوقی، حسین رزاقی، دوفصلنامه گفتمان اندیشه، دوره ۳ شماره ۶، ۱۳۹۹ش.[http://journals.miu.ac.ir/article_5470_0f9fc1fd7a36f0daf1c01dee2041e696.pdf مقاله را از اینجا بببیند]
+# بررسی جرم‌شناختی اعتراض؛ آشوب و شورش با نگاهی به جایگاه آنها از منظر حقوقی، محمود شفیع‌زاده و کرم جانی‌پور و محمدباقر عامری‌نیا، [[فصلنامه پژوهش‌های سیاسی و بین‌المللی]]، شماره۲ پیاپی ۴۸ دوره۱۲، ۱۴۰۰ش.[https://digilib.feqhemoaser.com/persian-articles/بررسی-جرم-شناختی-اعتراض؛-آشوب-و-شورش-با/ کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر]
-# نظام سیاسی و حق پرسشگری از منظر فقه، علی متقی و محمدهادی مهدوی و علی فلاحی سیف الدین و احمدرضا توکلی، [[فصلنامه علوم سیاسی]]، دوره ۱۵ شماره ۴۶، ۱۳۹۸ش.[https://psq.karaj.iau.ir/article_665118_a70305db087fd93e0b06bbe6e373844f.pdf مقاله را از اینجا بببیند]
+# بررسی مساله اعتراض علیه حکومت اسلامی از منظر فقهی و حقوقی، حسین رزاقی، دوفصلنامه گفتمان اندیشه، شماره ۶ دوره ۳، ۱۳۹۹ش.[https://digilib.feqhemoaser.com/persian-articles/بررسی-مساله-اعتراض-علیه-حکومت-اسلامی-ا/ کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر]
-# دوگانه اعتراض سیاسی و ثبات سیاسی در جمهوری اسلامی ایران، غلامرضا خواجه‌سروی و سید جواد حسینی، دوفصلنامه دانش سیاسی، سال ۱۴ شماره ۲۸، ۱۳۹۷ش.[http://ensani.ir/file/download/article/1572680389-9766-28-7.pdf مقاله را از اینجا بببیند]
+# نظام سیاسی و حق پرسشگری از منظر فقه، علی متقی و محمدهادی مهدوی و علی فلاحی سیف الدین و احمدرضا توکلی، [[فصلنامه علوم سیاسی]]، شماره ۴۶ دوره ۱۵، ۱۳۹۸ش.[https://digilib.feqhemoaser.com/persian-articles/حق-پرسشگری-در-نظام-سیاسی-اسلام-از-منظر-ف/ کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر]
-# حق حاکمیت و تعیین سرنوشت از منظر فقه سیاسی شیعه، عباس عمادی و ابوالفضل شکوری و مسعود غفاری، [[فصلنامه حقوق اسلامی]]، دوره ۱۴ شماره ۵۳، ۱۳۹۶ش.[http://hoquq.iict.ac.ir/article_31181_aff3e5dbce13a0814c216cd561bfeef0.pdf مقاله را از اینجا بببیند]
+# دوگانه اعتراض سیاسی و ثبات سیاسی در جمهوری اسلامی ایران، غلامرضا خواجه‌سروی و سید جواد حسینی، دوفصلنامه دانش سیاسی، شماره ۲۸ سال ۱۴، ۱۳۹۷ش.[https://digilib.feqhemoaser.com/persian-articles/دوگانه-اعتراض-سیاسی-و-ثبات-سیاسی-در-جمه/ کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر]
-# بررسی و نقش مردم در اندیشه سیاسی جنبش اخوان‌المسلمین، سید صدرالدین موسوی جشنی و عباس علی‌بخشی، [[دوفصلنامه جامعه شناسی سیاسی جهان اسلام]]، دوره ۷ شماره ۲، ۱۳۹۸ش.[http://iws.shahed.ac.ir/article_1038_b2d9ca424ec76ace6d641c93ad710932.pdf مقاله را از اینجا بببیند]
+# حق حاکمیت و تعیین سرنوشت از منظر فقه سیاسی شیعه، عباس عمادی و ابوالفضل شکوری و مسعود غفاری، [[فصلنامه حقوق اسلامی]]، شماره ۵۳ دوره ۱۴، ۱۳۹۶ش.[https://digilib.feqhemoaser.com/persian-articles/حق-حاکمیت-و-تعیین-سرنوشت-از-منظر-فقه-سیا/ کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر]
-# امکان یا امتناع جنبش‌های اجتماعی (انقلاب‌های مردمی) علیه حاکمیت در اندیشه سیاسی اسلامی، نگار ذیلابی، [[فصلنامه سیاست پژوهی]]، دوره۲ شماره۳، ۱۳۹۴ش.[http://journals.abru.ac.ir/article_19413_6dfd26aa54228f47b95243dfba1ab867.pdf مقاله را از اینجا بببیند]
+# بررسی و نقش مردم در اندیشه سیاسی جنبش اخوان‌المسلمین، سید صدرالدین موسوی جشنی و عباس علی‌بخشی، [[دوفصلنامه جامعه شناسی سیاسی جهان اسلام]]، شماره ۲ دوره ۷، ۱۳۹۸ش.[https://digilib.feqhemoaser.com/persian-articles/بررسی-و-نقش-مردم-در-اندیشه-سیاسی-جنبش-اخ/ کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر]
-# مبانی حقوقی و منشور اخلاقی اعتراضات مدنی، سيد كمال‌الدين محمد رفيعی، فصلنامه مطالعات بسیج، سال ۱۲ شماره ۴۴، ۱۳۸۸ش.[http://ensani.ir/file/download/article/20120329103722-2080-25.pdf مقاله را از اینجا بببیند]
+# امکان یا امتناع جنبش‌های اجتماعی (انقلاب‌های مردمی) علیه حاکمیت در اندیشه سیاسی اسلامی، نگار ذیلابی، [[فصلنامه سیاست پژوهی]]، شماره۳ دوره۲، ۱۳۹۴ش.[https://digilib.feqhemoaser.com/persian-articles/امکان-یا-امتناع-جنبش-های-اجتماعی-انقلا/ کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر]
-# حقوق و آزادی سیاسی در قرآن و سنت، [[کاظم قاضی‌زاده]]، [[فصلنامه انجمن معارف اسلامی ایران]]، شماره۳ پیاپی ۷، ۱۳۸۵ش.[http://ensani.ir/file/download/article/20120326103513-1088-48.pdf مقاله را از اینجا بببیند]
+# مبانی حقوقی و منشور اخلاقی اعتراضات مدنی، سيد كمال‌الدين محمد رفيعی، فصلنامه مطالعات بسیج، شماره ۴۴ سال ۱۲، ۱۳۸۸ش.[https://digilib.feqhemoaser.com/persian-articles/مبانی-حقوقی-و-منشوراخلاقی-اعتراضات-مد/ کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر]
+# حقوق و آزادی سیاسی در قرآن و سنت، [[کاظم قاضی‌زاده]]، [[فصلنامه انجمن معارف اسلامی ایران]]، شماره۳ پیاپی ۷، ۱۳۸۵ش.[https://digilib.feqhemoaser.com/persian-articles/حقوق-و-آزادی-سیاسی-در-قرآن-و-سنت/ کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر]
 === عربی ===
-# العصيان المدني دراسة فقهية قانونية معاصرة، إبراهيم محمد إبراهيم الجوارنة و علي فايز أحمد القادري، المجلة الأردنية في الدراسات الإسلامية، دوره ۱۲ شماره ۲، ۲۰۱۶م.[http://search.mandumah.com/Record/802607/Description#tabnav لینک چکیده]
+# العصيان المدني دراسة فقهية قانونية معاصرة، إبراهيم محمد إبراهيم الجوارنة و علي فايز أحمد القادري، المجلة الأردنية في الدراسات الإسلامية، شماره ۲ دوره ۱۲، ۲۰۱۶م.[https://digilib.feqhemoaser.com/arabic-articles/العصيان-المدني-دراسة-فقهية-قانونية-مع/ کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر]
-# الاسلام والديمقراطية الحركات الاجتماعية والتحول ما بعد الاسلاموى، كينغستون بول، المجلة العربية لعلم الاجتماع إضافات، لبنان،  شماره ۳ و۴ ،۲۰۰۸م.[http://search.mandumah.com/Record/143293 لینک اطلاعات بیشتر]
+#الاحتجاج السياسي المعاصر وضوابطه في الفقه الإسلامي، عصام زیدان، التقرير الاستراتيجي السادس الصادر عن مجلة البيان: مستقبل الأمة وصراع الاستراتيجيات مجلة البيان بالسعودية، ۲۰۰۹م.[https://digilib.feqhemoaser.com/arabic-articles/الاحتجاج-السياسي-المعاصر-وضوابطه-في-ا/ کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر]
-# نظرية العصيان المدني عند المسلمين، النمر عبدالمنعم، مجلة الحج والعمرة، سعودیه، ۱۹۶۲م.[http://search.mandumah.com/Record/251902 لینک اطلاعات بیشتر]
+# الاسلام والديمقراطية الحركات الاجتماعية والتحول ما بعد الاسلاموى، كينغستون بول، المجلة العربية لعلم الاجتماع إضافات، لبنان، شماره ۳ و۴، ۲۰۰۸م.[https://digilib.feqhemoaser.com/arabic-articles/الاسلام-والديمقراطية-الحركات-الاجتم/ کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر]
+# نظرية العصيان المدني عند المسلمين، النمر عبدالمنعم، مجلة الحج والعمرة، سعودیه، شماره ۱۶ دوره ۸، ۱۹۶۲م.[https://digilib.feqhemoaser.com/arabic-articles/نظرية-العصيان-المدني-عند-المسلمين-فای/ کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر]
 == پایان‌نامه‌ها ==
 === فارسی ===
-# اعتراض سیاسی در حکومت اسلامی از منظر فقیهان عصر جمهوری اسلامی، علیرضا رحیمی، کارشناسی ارشد، دانشکده علوم اقتصادی و سیاسی، دانشگاه شهید بهشتی، ۱۴۰۱ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/2a7c3116ff46d2f27cfc46302448a38b اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید]
+# اعتراض سیاسی در حکومت اسلامی از منظر فقیهان عصر جمهوری اسلامی، علیرضا رحیمی، کارشناسی ارشد، دانشکده علوم اقتصادی و سیاسی، دانشگاه شهید بهشتی، ۱۴۰۱ش. [https://digilib.feqhemoaser.com/persian-thesis/اعتراض-سیاسی-در-حکومت-اسلامی-از-منظر-ف-3/ کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر]
-# تفاوت جرم اغتشاش با اعتراض‌های مردمی از منظر فقه و حقوق اسلامی، علی‌اشرف طهماسبی، پایان‌نامه حوزوی، کارشناسی ارشد، ۱۳۹۹ش.
+# مرزبندی اعتراضات خیابانی با محاربه و بغی و بررسی احکام فقهی و حقوقی آن، سارا بامری، کارشناسی ارشد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، ۱۴۰۱ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/05490b05577131aa1bb5b1e542b36af2 اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید]
-# اعتراض سیاسی در حکومت اسلامی از منظر فقه شیعه، عارف لطفی، کارشناسی ارشد، دانشکده حقوق و معارف اسلامی، دانشگاه شهید اشرفی اصفهان، ۱۳۹۳ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/0c235443d42353f81a66e62ab96b029f اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید]
+# تفاوت جرم اغتشاش با اعتراض‌های مردمی از منظر فقه و حقوق اسلامی، علی‌اشرف طهماسبی، سطح ۳، حوزه علمیه قم، ۱۳۹۹ش.[https://digilib.feqhemoaser.com/persian-thesis/تفاوت-جرم-اغتشاش-با-اعتراض-های-مردمی-از/ کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر]
+# اعتراض سیاسی در حکومت اسلامی از منظر فقه شیعه، عارف لطفی، کارشناسی ارشد، دانشکده حقوق و معارف اسلامی، دانشگاه شهید اشرفی اصفهان، ۱۳۹۳ش. [https://digilib.feqhemoaser.com/persian-thesis/اعتراض-سیاسی-در-حکومت-اسلامی-از-منظر-ف-2/ کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر]
+== سایر منابع ==
+# باب فراموش‌شده اعتراض و انتقاد سیاسی در فقه شیعه، واکاوی مفاهیم محاربه و افساد فی‌الارض در گفت‌وگو با آیت‌الله سید محمدعلی ایازی، ۲۲ ارديبهشت ۱۴۰۲ش. [http://majmaqom.ir/%DA%AF%D9%81%D8%AA%D8%A7%D8%B1/%D8%A8%D8%A7%D8%A8-%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%85%D9%88%D8%B4%E2%80%8C%D8%B4%D8%AF%D9%87-%D8%A7%D8%B9%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D8%B6-%D9%88-%D8%A7%D9%86%D8%AA%D9%82%D8%A7%D8%AF-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D9%81%D9%82%D9%87-%D8%B4%DB%8C%D8%B9%D9%87 از اینجا ببینید]
+== منابع مطالعاتی وابسته==
+* [[شورش (منابع مطالعاتی)]]
+* [[نافرمانی مدنی (منابع مطالعاتی)]]
+* [[تظاهرات (منابع مطالعاتی)]]
+* [[اعتصاب (منابع مطالعاتی)]]
+{{پایان}}
+{{منابع مطالعاتی فقه سیاسی}}
+[[رده:نقص منابع عربی]]
+[[رده:بروزرسانی ۱۴۰۳]]