فقه و اخلاق (منابع مطالعاتی)
فقه و اخلاق و نسبت این دو با یکدیگر از مباحث مهم و قدیمی در حوزه دین‌پژوهی است. تاریخ این بحث در اسلام به اختلافات بین اشاعره و معتزله برمی‌گردد. این بحث در سنت‌های دیگر ادیان نیز مطرح بوده و هست. تقدم هر کدام از فقه و اخلاق بر یکدیگر و تأثیر هر کدام بر دیگری، نتایج بسیار متفاوتی را به دنبال خواهد داشت. با رشد محافل روشنفکری در ایران این موضوع از مباحث به روز و پرطرفدار شده است. بنابراین فقه معاصر به دنبال تبیین و توضیح حکم و موضوع این مسئله است.
آنچه در فقه معاصر به دنبال آن هستیم: نسبت بین فقه و اخلاق چیست؟ وظیفه مکلف در احکام فقهی که با احکام اخلاقی تعارض دارد چیست؟ آیا احکام اخلاقی الزام‌آور است؟
آنچه میان فقهای سنتی معمول و رایج است تقدم فقه بر اخلاق است. ایشان الزام موجود در عمل به احکام فقهی را در احکام اخلاقی قائل نیستند. در میان روشنفکران معاصر ابوالقاسم فنایی به تقدم اخلاق بر فقه قائل است و در نتیجه احکام فقهی معارض با احکام اخلاقی را قابل عمل نمی‌داند. از مخالفین این دیدگاه می‌توان به طه حسین مصری اشاره کرد.
منابع ذیل برای روشن شدن موضوع جمع‌آوری شده است.
کتاب‌ها
فارسی
- از فقه و اخلاق تا فقه اخلاقی: تاملاتی بنیادین در تفکیک اخلاق از فقه، مجتبی رحیمی، قم، مؤسسه فقاهت و تمدن اسلامی، ۱۴۰۰ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- آشنایی با فقه اخلاق: درآمدی بر دانش اخلاق اجتهادی و استنباطی، محمد عالم‌زاده نوری، قم، موسسه فرهنگی هنری دارالهدی، انتشارات خلق، ۱۴۰۰ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- استنباط حکم اخلاقی از منابع دینی: تقریر درس حجت‌الاسلام محمد عالم‌زاده‌نوری، علی‌اکبر جاودان‌مهر، قم، منهاج علم، ۱۴۰۰ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- جایگاه مصادیق تربیت و اخلاق در فقه امامیه، حبیب‌الله رضایی، تبریز، انتشارات آلتین، ۱۴۰۰ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- فقه عفاف: تقریر درس آیت‌الله سیدمنذر حکیم، سید حسین مسعودی علوی، قم، منهاج علم، ۱۴۰۰ش.
- رابطه اعتقادات با اخلاق و احکام: بررسی رابطه اعتقادات با احکام و اخلاق در زندگی فردی و اجتماعی، نیکزاد یاری فرهادآبادی، قم، حکیم روز، ۱۳۹۹ش.
- تاثير متقابل فقه و اخلاق در استنباط احكام، سیدرضی قادری، قم، آیین احمد (ص)، ۱۳۹۹ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- استنباط حکم اخلاقی از متون دینی و ادله لفظی: بررسی چند چالش مهم در اصول لفظی فقه‌الاخلاق، محمد عالم‌زاده‌نوری، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ۱۳۹۶ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- اخلاق و حقوق کیفری، محسن برهانی، تهران، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، ۱۳۹۶ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- فقه، قانون و اخلاق ایده‌ها، پیشنهادها، روش‌شناسی، گروه نویسندگان، تهیه مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی، قم، شمس مشاهیر، ۱۳۹۶ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- مناسبات فقه و اخلاق، محمد هدایتی، تهران، نگاه معاصر، ۱۳۹۵ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- اخلاق پزشکی در فقه، حسن قلیان، ایران سلیمانی ملایوسف، زهرا ظهوری، اردبیل، نشر نایاب، ۱۳۹۴ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- اصول چهارگانه اخلاق زیستی از دیدگاه فقه اسلامی، سهيلا صفايی، محمود عباسی، تهران، انتشارات حقوقی، ۱۳۹۴ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- نقش فقه در تربیت اجتماعی، مصطفی رفسنجانی مقدم، مشهد، سخن‌گستر، ۱۳۹۳ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- درآمدی بر فقه اخلاق، امیر غنوی، تهران، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، ۱۳۹۳ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- فقه و اخلاق اسلامی: مقایسه‌ای علم‌شناختی، مهدی احمدپور، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی(مرکز اخلاق و تربیت)، ۱۳۹۲ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- مناسبات اخلاق و فقه در گفت و گوی اندیشوران، محمد هدایتی، تهیه مرکز اخلاق و تربیت، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ۱۳۹۲ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- بررسی رابطه فقه و اخلاق، نوشته اعظم شفیعی، تهران، امیرکبیر، ۱۳۹۰ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- اخلاق اسلامی و کاربست قاعده تسامح در ادله سنن (پژوهشی انتقادی)، محمد‌تقی اسلامی، تهیه مرکز اخلاق و تربیت، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ۱۳۹۰ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- اخلاق دین‌شناسی: پژوهشی در باب مبانی اخلاقی و معرفت‌شناسانه فقه، ابوالقاسم فنایی، تهران، نگاه معاصر، ۱۳۸۹ش.
- تاثیر اخلاق در اجتهاد: گفت و گو با جمعی از اساتید حوزه و دانشگاه، سعید ضیایی‌فر، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ۱۳۸۸ش.
عربی
- فلسفة الأخلاق في الشريعة الإسلامية: دراسة في علم قواعد الفقه، محمد عبد المعز بطاوي، اردن، مرکز معرفة الانسان/ المعهد العالمی للفکر الاسلامی، ۱۴۴۰ق/ ۲۰۱۸ م.
- سؤال الأخلاق عند الأئمة أبو حنيفة والغزالي والقرضاوي، جمال نصار، دار الاصول العلمیه.
مقاله‌ها
فارسی
- رابطه فقه و اخلاق از دیدگاه قرآن کریم، سوسن نریمانی، فصلنامه مطالعات علوم اجتماعی، شماره ۴، زمستان ۱۴۰۱ش. مقاله را از اینجا ببینید
- تأثیرات متقابل فقه و اخلاق، فاطمه قائدی وعبدالله امیدی‌فر و حمیده عبداللهی، فصلنامه جستارهای فقهی و اصولی، شماره ۲۷، تابستان ۱۴۰۱ش. مقاله را از اینجا ببینید
- تمایز فقه و اخلاق، تاملی در یک اشتباه تاریخی، حسین سوزنچی، فصلنامه حکمت اسلامی، سال هفتم - شماره ۱، بهار ۱۳۹۹ش. مقاله را از اینجا ببینید
- مقایسه و نسبت‌سنجی فقه و اخلاق از منظر گزاره و هدف، سیدرضی قادری، فصلنامه معرفت اخلاقی، شماره ۲۷، بهار و تابستان ۱۳۹۹ش. مقاله را از اینجا ببینید
- تاثیرات علم اخلاق بر استنباط احکام فقهی با تاکید بر آرای غزالی در کتاب احیاء علوم الدین، سید محمدباقر میرصانع، احمد فاضلی، هادی صادقی، فصلنامه اخلاق‌پژوهی، شماره ۶، بهار ۱۳۹۹ش. مقاله را از اینجا ببینید
- منزلت عدالت در هندسه معرفت فقهی از دیدگاه شهید مطهری و تأثیر آن در مناسبات میان اخلاق و فقه، علی شیروانی، دوفصلنامه اخلاق وحیانی، شماره ۱۹، پاییز و زمستان ۱۳۹۹ش. مقاله را از اینجا ببینید
- تأملی فلسفی در باب نسبت فقه و اخلاق، حسین سوزنچی، فصلنامه آیین حکمت، شماره ۳۹، بهار ۱۳۹۸ش. مقاله را از اینجا ببینید
- الگویی برای تعیین وظیفه پژوهشگران اخلاق هنگام مواجهه با حکم فقهی، سید هادی حسینی‌نسب، فصلنامه پژوهشنامه اخلاق، شماره ۴۴، تابستان ۱۳۹۸ش. مقاله را از اینجا ببینید
- نقش اخلاق در قانون‌گذاری از منظر فلسفه فقه و فلسفه حقوق، ابوالقاسم فنایی، داود نوجوان، دوفصلنامه حقوق تطبیقی، شماره ۱۱۲، پاییز و زمستان ۱۳۹۸ش. مقاله را از اینجا ببینید
- تحلیل گونه‌های تزاحم در دانش فقه و اخلاق با تاکید بر تزاحم اهتمامی (اشتغالی) در حوزه اخلاق، فتح‌الله نجارزادگان، محسن شکوه‌بخش، محمد عالم‌زاده نوری، محمدکاظم رحمان‌ستایش، دوفصلنامه اخلاق وحیانی، شماره ۱۵، پاییز و زمستان ۱۳۹۷ش. مقاله را از اینجا ببینید
- مقایسه و نسبت‌سنجی فقه و اخلاق از منظر مبانی و روش، سید رضی قادری، دوفصلنامه مطالعات فقه معاصر، شماره ۵، بهار و تابستان ۱۳۹۷ش. مقاله را از اینجا ببینید
- بررسی رابطه فقه و اخلاق، نسرین سنجابی، علیرضا شکربیگی، فصلنامه پژوهش‌های اخلاقی، شماره ۳۲، تابستان ۱۳۹۷ش. مقاله را از اینجا ببینید
- بررسی مقایسه‌ای شان و منزلت مالی در فقه و اخلاق اسلامی، بی‌بی‌رحیمه ابراهیمی، علی رحمانی، فصلنامه فقه و اصول، شماره ۱۰۹، تابستان ۱۳۹۶ش. مقاله را از اینجا ببینید
- تمایز و وابستگی راهکاری منطقی در گفت وگوی فقه و اخلاق، مسلم محمدی، فصلنامه پژوهش‌های فقهی، دوره دوازدهم، شماره ۲، تابستان ۱۳۹۵ش. مقاله را از اینجا ببینید
- مناسبات فقه و اخلاق، محمد عالم‌زاده نوری، فصلنامه قبسات، شماره ۸۲، زمستان ۱۳۹۵ش. مقاله را از اینجا ببینید
- ضرورت تفکیک کاربردهای لفظ «فقه» برای تبیین نسبت میان فقه و اخلاق، سید محمدرضا رکنی دزفولی، محمد هدایتی، فصلنامه پژوهش‌های فقهی، دوره دوازدهم، شماره ۴، زمستان ۱۳۹۵ش. مقاله را از اینجا ببینید
- نسبت فقه و اخلاق در مفهوم و منبع، سید محمدرضا حسینی، فصلنامه پژوهش‌های اخلاقی، شماره ۲۲، زمستان ۱۳۹۴ش. مقاله را از اینجا ببینید
- تبیین و ارزیابی دیدگاه غزالی درباره نسبت فقه و اخلاق، دوفصلنامه مطالعات فقه امامیه، شماره ۵، پاییز و زمستان ۱۳۹۴ش.
- نقش اخلاق و تعلیم و تربیت از منظر فقه و حقوق اسلامی، علیرضا روستایی، سید حسین واعظی، فصلنامه پژوهش در برنامه‌ریزی درسی، شماره ۴۶، پاییز ۱۳۹۴ش. مقاله را از اینجا ببینید
- فقه، حقوق و اخلاق، احمد اسماعیل‌تبار، فصلنامه شهر قانون، شماره ۱۴، تابستان ۱۳۹۴ش.
- بررسی رابطه فقه و اخلاق و تطبیق آن با حقوق اسلامی، زینب موسوی سادات، سید محمد مهدی احمدی، فصلنامه مطالعات فقهی و فلسفی، شماره ۲۲، تابستان ۱۳۹۴ش. مقاله را از اینجا ببینید
- تأثیر جدایی فقه و اخلاق در ضعف فرهنگ اخلاقی در تمدن اسلامی، محمد هدایتی، تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی، سال ششم، شماره ۲۰، پاییز ۱۳۹۴ش. مقاله را از اینجا ببینید
- ماخذشناسی فقه و اخلاق، عزت ملمعی خوزانی، نفیسه روشن‌بین، دوفصلنامه فقه و اجتهاد، شماره ۱، بهار و تابستان ۱۳۹۳ش. اطلاعات مقاله را از اینجا ببینید
- فقه و اخلاق؛ عرف و معروف، محمد جعفری، فصلنامه پژوهه‌های فقهی تا اجتهاد، سال دوم، پیش شماره ۷ و ۸، تابستان و پاییز ۱۳۹۲ش. اطلاعات مقاله را از اینجا ببینید
- نسبت فقه و اخلاق در آموزه های امام رضا (ع)، احمد پاکتچی، فرهنگ رضوی، شماره ۳، پاییز ۱۳۹۲ش. مقاله را از اینجا ببینید
- اخلاق دین شناسی؛ پژوهشی در مبانی معرفتی و اخلاقی فقه، ابوالفضل مسلمی، کتاب ماه دین، شماره ۱۷۷، تیر ۱۳۹۱ش. اطلاعات مقاله را از اینجا ببینید
- رابطه اخلاق با علم فقه، جعفر سبحانی، ماهنامه درس‌هایی از مکتب اسلام، شماره ۶۱۶، شهریور ۱۳۹۱ش.
- جایگاه عدالت و اخلاق در فقه و حقوق اسلامی با رویکردی بر آرای امام خمینی (س)، سید محمد موسوی بجنوردی، عاطفه کبیر تکمیلی‌نژاد، فصلنامه پژوهشنامه متین، شماره ۵۱، تابستان ۱۳۹۰ش. مقاله را از اینجا ببینید
- جایگاه نیت در تفاوت بنیادین فقه و اخلاق با تأکید بر آیات و روایات، محمود متوسل آرانی، فصلنامه پژوهشنامه اخلاق، شماره ۱۱، بهار ۱۳۹۰ش. مقاله را از اینجا ببینید
- گونه‌های تأثیر اخلاق در فقه و اجتهاد، سعید ضیائی‌فر، فصلنامه فقه، سال هفدهم، شماره ۲، تابستان ۱۳۸۹ش. مقاله را از اینجا ببینید
- عدم تمایز احکام اخلاقی و فقهی اسلام از حیث الزام، صدیقه مهدوی کنی، پژوهش‌های فلسفی کلامی، شماره ۴۱، پاییز ۱۳۸۸ش. مقاله را از اینجا ببینید
- نگاه ویژه: فقه و ترازوی اخلاق، احمد قابل، بازتاب اندیشه، شماره ۱۰۲، مهر ۱۳۸۷ش. مقاله را از اینجا ببینید
- نسبت و رابطه دانش فقه و علم اخلاق از منظر فیض کاشانی، سید ابو القاسم نقیبی، فصلنامه مبانی فقهی حقوق اسلامی، شماره ۲، پاییز و زمستان ۱۳۸۷ش. مقاله را از اینجا ببینید
- بررسی نقش اخلاق در فقه و حقوق با رویکردی به نظریات امام خمینی، سید محمد موسوی بجنوردی، فصلنامه پژوهشنامه متین، شماره ۲۴ و ۲۵، آذر و دی ۱۳۸۸ش. مقاله را از اینجا ببینید
- بررسی نقش اخلاق در فقه و حقوق (۱) و (۲)، سید محمود موسوی بجنوردی، ماهنامه بازتاب اندیشه، شماره ۸۳، اسفند ۱۳۸۵ش.
- اخلاق سیاسی و قواعد فقه سیاسی، روح الله شریعتی، فصلنامه علوم سیاسی دانشگاه باقرالعلوم (ع)، شماره ۲۳، پاييز ۱۳۸۲ش.
- فقه و اخلاق، سید مصطفی حسینی رودباری، فصلنامه مربیان، شماره ۴، تابستان ۱۳۸۱ش.
- فقه و اخلاق، عنایت‌الله شریفی، فصلنامه قبسات، شماره ۱۵ و ۱۶، بهار و تابستان ۱۳۷۹ش.
- اخلاق و فقه ۴: عناصر اخلاقی و عرفانی در فقه شیعه، داود الهامی، ماهنامه درس‌هایی از مکتب اسلام، اردیبهشت ۱۳۷۹ش.
- اخلاق و فقه ۳: اثر متقابل فقه و اخلاق در یکدیگر، داود الهامی، ماهنامه درس‌هایی از مکتب اسلام، سال ۴۰، شماره ۱، فروردین ۱۳۷۹ش.
- فقه و اخلاق، سیدابراهیم حسینی، فصلنامه قبسات، شماره ۱۳، پاييز ۱۳۷۸ش.
- اخلاق و فقه ۲، اخلاق و رخصت‌های فقهی، داود الهامی، ماهنامه درس‌هایی از مکتب اسلام، سال سی و نهم، شماره ۱۲، اسفند ۱۳۷۸ش.
- اخلاق و فقه، داود الهامی، ماهنامه رس‌هایی از مکتب اسلام، سال سی و نهم، شماره ۱۱، بهمن ۱۳۷۸ش.
- پیوند اخلاق و فقه، گروه فقه، فصلنامه پژوهش‌های اجتماعی اسلامی، شماره ۹، تابستان ۱۳۷۶ش.
پژوهش‌های موردی
- همسوئی فقه و اخلاق با فرض رعایت محدوده در تنبیه بدنی کودکان، صادق فانی ملکی، احمد میرخلیلی، فصلنامه پژوهش‌های اخلاقی، شماره ۴۴، تابستان ۱۴۰۰ش.
- معافیت از کیفر در فقه اسلامی؛ میانکنشی اخلاق، تربیتی و حقوقی، زهرا جمادی، محمدرضا شادمان‌فر، محمود مالمیر، فصلنامه پژوهش‌های اخلاقی، شماره ۳۹، بهار ۱۳۹۹ش.
- رابطۀ اخلاق و فقه در آیات طلاق، مسلم محمدی، حمیده شورگشتی، فصلنامه سراج منیر، شماره ۳۴، بهار ۱۳۹۸ش.
- تعامل مبانی فقه و اخلاق در مساله پیوند اعضا، نسرین سنجابی، علیرضا شکربیگی، مهدی حریری، فصلنامه قرآن و طب، شماره ۲، بهار ۱۳۹۷ش.
- میان‌کنش فقه و اخلاق در مبانی پیوند اعضا، محسن ملک‌افضلی، عبدالله امیدی‌فرد، سیدحسین خاتمی سبزواری، فصلنامه پژوهش‌های اخلاقی، شماره ۲۸، تابستان ۱۳۹۶ش.
- اخلاق حرفه‌ای صناعات در فقه شیعه و متون صنفی (مطالعه موردی حق نظارت بر اصناف)، مهرداد آقاشریفیان، پرویز رستگار جزی، محسن قاسم‌پور راوندی، فصلنامه پژوهش‌های فقه و حقوق اسلامی، شماره ۵۰، زمستان ۱۳۹۶ش.
- جایگاه فقه در حقوق و اخلاق حرفه ای سردفتر، محمدرضا شرافت‌پیما، محمد ربیعی‌نیا، فصلنامه مطالعات فقهی و فلسفی، شماره ۲۷، پاییز ۱۳۹۵ش.
- فقه اخلاقی تربیتی فیض کاشانی، محمد بهشتی، فصلنامه تربیت اسلامی، شماره ۱۲، بهار و تابستان ۱۳۹۰ش.
عربی
- مفهوم الشریعة بین الفقه والأخلاق: کلّکم فقیه، وکلکم مسؤول عن فقهه، محمد جبرون، وبسایت أواصر، انتشار آنلاین: ۲۰۲۱م. مقاله را اینجا ببینید.
- معالم التکامل المعرفی بین الأخلاق والفقه وأصوله: التعلیل الأخلاقی أنموذجا، مجلة ابن خلدون للدراسات والأبحاث (فلسطین)، عبدالقادر بوعلافة، جلد۱، شماره۳، ۲۰۲۱م.
- المقاصد الأخلاقیة فی الفقه عند ابن رشد الحفید، کمال أمساعد، مرکز البصیرة للبحوث والاستشارات والخدمات التعلمیة، جلد۱۶، شماره۱، ۲۰۲۱م / ۱۴۴۲ش.
- معالم التکامل المعرفی بین الأخلاق والفقه وأصوله: التعلیل الأخلاقی أنموذجا، مجلة ابن خلدون للدراسات والأبحاث (فلسطین)، عبدالقادر بوعلافة، جلد ۱، شماره ۳، ۲۰۲۱م.
- العلاقة بين الفقه والأخلاق، محمد عالم زاده نوري، ترجمة مرقال هاشم، وبسایت نصوص معاصرة، انتشار آنلاین: ۲۰۲۱م.
- المقاصد الأخلاقیة وتجلیاتها فی المنظومة الأصولیة والفقهیة، لیلی سیة، مجلة جامعة الأمیر عبد القادر للعلوم الإسلامیة (الجزائر)، جلد ۳۳، شماره ۲، ۲۰۱۹م.
- من المقاربة الفقهية إلى المقاربة الأخلاقية: الاجتهاد المعاصر و الجينوم نموذجًا، معتز الخطيب، Journal of Islamic Ethics، شماره ۳، انتشار آنلاین، ۲۰۱۹م. مقاله را اینجا ببینید
- نحو قرائة منظومية أخلاقية للفقه: الإجهاض نموذجًا، معتز الخطيب، Journal of Islamic Ethics، شماره ۲، انتشار آنلاین: ۲۰۱۸ م. مقاله را اینجا ببینید.
- الأخلاقُ والمدونة الفقهية، عبد الجبار الرفاعي، وبسایت مؤمنون بلاحدود، ۲۰۱۷م. مقاله را اینجا ببینید.
- إشکالیة منزلة الأخلاق فی المدونة الأصولیة الفقهیة، حمادی ذویب، مجلة تبین للدراسات الفکریة والثقافیة (قطر)، جلد ۶، شماره ۲۲، ۲۰۱۷م.
- الفقه والأخلاق والقانون في حدود العلاقة و آثارها، خالد الغفوری الحسنی، المنهاج، العدد ۷۹، شتا ۱۴۳۸ق. مقاله را اینجا ببینید.
- البعد العقدی والأخلاقی فی التشریع الجنائی الإسلامی، مجلة المشکاة (تونس)، حسن أحمد الخطاف، شماره ۱۳ و ۱۴، ۲۰۱۶م.
- البُعد الأخلاقي في فِقْه الإمام القرضاوي، جمال نصار، وبسایت شخصی نویسنده، انتشار آنلاین: ۲۰۱۶م. مقاله را ینجا ببینید
- الأخلاق وأثرها فی الفقه المالی والاقتصاد الاسلامی، مجلة البحوث والدراسات الشرعیة (مصر)، علی أحمد غلام محمد الندوی، جلد ۲، شماره ۱۰، ۲۰۱۳ م / ۱۴۳۴ش. مقاله را اینجا ببینید.
- الأخلاق والقيم في الدين والفقه الإسلامي من منظور فلسفة الأخلاق، عبدالله السيد ولد أباه، مجلة التفاهم (عمان)، س۱۰، شماره ۳۷، ۲۰۱۲م.
- دور الشریعة ومقاصدها فی بناء الأخلاق، صلاح بابکر الحاج، مجلة مجمع الفقه الإسلامی (سودان)، شماره ۷، ۲۰۱۲م / ۱۴۳۴ق.
- الدعامة الأخلاق والقیم فی الدین والفقه الإسلامی من منظور فلسفة الأخلاق، مجلة التفاهم (عمان)، عبدالله السید ولد أباه، سال ۱۰، شماره ۳۷، ۲۰۱۲ش.
- أبو عمران الفاسي ومذهبيته الكلامية: مقاربة لفهم أبعاد التداخل بين الكلام والفقه والأخلاق في فكر فقيه مغربي مغترب، مجلة قطر الندى(مراکش)، خالد حسن محمود زهري، شماره ۴، ۲۰۰۹م.
- الفقه و الأخلاق، السید ابراهیم الحسینی، المنهاج، شماره ۳۱، ۱۴۲۴ق.
- الخلقیة فی الفقه الاسلامی وأثرها فی تقیید الحق، هدی الإسلام، شویش هزاع علی المحامید (اردن)، جلد ۴۱، شماره ۳، ۱۹۹۷م/ ۱۴۱۸ش.
پایان‌نامه‌ها
فارسی
- رابطه فقه و اخلاق در حوزه فقه معاملات، منصوره بکایی، دکتری، دانشکده الهیات و معارف اسلامی شهید مطهری، دانشگاه فردوسی مشهد، ۱۴۰۰ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- رابطه میان فقه و اخلاق (مصادر، اهداف، معیارهای ارزیابی ارزش ها)، عبدالله الدرویش، کارشناسی ارشد، جامعه المصطفی العالمیه، دانشگاه مجازی المصطفی (ص)، ۱۴۰۰ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- بررسی و تبيين جايگاه و کارکرد فقه در اخلاق، محمد نظری، پایان‌نامه حوزی سطح ۳، قم، مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، ۱۳۹۸ش.
- تاثیر متقابل فقه و اخلاق در استنباط احکام فقهی و احکام اخلاقی، سیدرضی قادری، دکتری، دانشکده فلسفه و اخلاق، دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام، ۱۳۹۶ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- رابطه شریعت و اخلاق از منظر امام محمد غزالی و ملا محسن فیض کاشانی، اعظم الماسی قمی، کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران، پردیس فارابی، دانشکده الهیات، ۱۳۹۶ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- بررسی جایگاه اصول اخلاقی در فقه امامیه و اثر بخشی آن بر کارآمدی خانواده، سیده معصومه خلیلی امرئی، کارشناسی ارشد، موسسه آموزش عالی پارسا، ۱۳۹۶ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- تأثیر متقابل فقه و اخلاق در تشیید بنیان خانواده، محمد رضا بابایی مهر، کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور استان تهران، مرکز پیام نور تهران جنوب، ۱۳۹۶ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- رابطه فقه و اخلاق از دیدگاه قرآن کریم، سیدرضا فقیهی، دکتری، جامعه المصطفی العالمیه، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، ۱۳۹۵ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- درهم‌تنیدگی حقوق و اخلاق در روابط زوجین در فقه جعفری، مریم سامعی کادیجانی، کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور استان تهران، مرکز پیام نور تهران جنوب، ۱۳۹۳ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- جایگاه اخلاق و عدالت در فقه معاملات و حقوق اسلامی با رویکردی بر آراء امام خمینی، مریم حق‌شناس، کارشناسی ارشد، پژوهشکده امام خمینی (ره) و انقلاب اسلامی، پژوهشکده امام خمینی (ره) و انقلاب اسلامی، ۱۳۹۳ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- رابطه فقه سیاسی و اخلاق از نظر خواجه نصیرالدین طوسی، محمد دبیر، کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، دانشکده علوم سیاسی، ۱۳۹۲ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- مناسبات فقه و اخلاق، محمد هدایتی، دکتری، دانشگاه معارف اسلامی قم، ۱۳۹۱ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- رابطه فقه و اخلاق از دیدگاه غزالی، مهدیه استاداحمدی بغدادآبادی، کارشناسی ارشد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه یزد، ۱۳۹۱ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- رابطه فقه و اخلاق از دیدگاه غزالی، مهدیه استاداحمدی بغدادآبادی، کارشناسی ارشد، دانشگاه یزد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، ۱۳۹۰ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- رابطه فقه و اخلاق، حسین ظاهری، پایان‌نامه حوزی سطح ۳، قم، مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، ۱۳۹۰ش.
- بررسی رابطه اخلاق و فقه، پارسای داخل کشور، مرتضی عبدالهی مهدی‌آباد، کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی، ۱۳۸۹ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- ارتباط مسائل فقهی با اخلاق در قرآن کریم، محمدحسن مرعشی شوشتری، کارشناسی ارشد، دانشگاه قم، دانشکده علوم انسانی، ۱۳۷۷ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- اخلاق در فقه شیعه، معصومه رضایی، کارشناسی ارشد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه فردوسی مشهد، ۱۳۷۱ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
عربی
- الأحكام المتعلقة بالأخلاق في فقه الأسرة، موضي بنت صالح بن علي اللحيدان، الرياض، الجامعة جامعة الإمام محمد بن سعود الإسلامية، كلية الشريعة، ۲۰۰۶م / ۱۴۲۷ق. (کارشناسی ارشد).
منابع دیگر
فارسی
- مقدمه‌ای بر «زمین فقه و آسمان اخلاق»، سروش دباغ، انتشار آنلاین ۲۵ مهر ۱۴۰۰ش. یادداشت را اینجا ببینید
- از نشانه‌های فقه پیشرفته، پیوند آن با اخلاق است (برگرفته از دروس خارج فقه)، علی اکبر صادقی رشاد، انتشار آنلاین: ۷ اردیبهشت ۱۳۹۹ش. یادداشت را اینجا ببینید.
- باید بدانیم اخلاق قوی‌تر و غنی‌تر از فقه و اصول است (سخنرانی)، عبدالله جوادی آملی، رشد آموزش قرآن و معارف اسلامی، شماره ۱۰۸، زمستان ۱۳۹۷ش.
- سلسله مباحث نواندیشی دینی، جلسه نهم: فقه و اخلاق، محسن کدیور، وبسایت شخصی، ۱۳۹۷/۰۷/۲۴ش. این نوشتار را اینجا ببینید
- چکیده مقاله‌های سومین کنفرانس فقه قانون و اخلاق: فقه قانون و واقعیت‌های اجتماعی، قم، مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی، به اهتمام حسین گودرزی، مترجمان حبیب الله قهرمانی، محمدناصر واعظی، علی شیرعلی، قم، شمس مشاهیر، ۱۳۹۶ش.
- فقه تربیتی، کاری ارزشمند که باید به تبیین مرزهای آن با اخلاق پرداخت، بررسی و نقد کتاب فقه تربیتی، عابدین مؤمنی، نقد کتاب فقه و حقوق، شماره ۳ و ۴، پاییز و زمستان ۱۳۹۴ش.
- معیار حجیت در اصول فقه، درهمه مسائل علم کلام و اخلاق کارایی ندارد، مصاحبه شونده: حجت الاسلام والمسلمین حسنعلی علی‌اکبریان، علوم انسانی اسلامی صدرا، شماره ۱۴، تابستان ۱۳۹۴ش.
- گزارش نشست تخصصی فقه مشاغل و اخلاق حرفه‌ای، احمد فضائلی، حسن رحیم‌پور ازغدی، اختری، غلامرضا اعوانی، قشقایی، عمید زنجانی، احد فرامرز قراملکی، نظری، گلمکانی، مصباحی مقدم، کار و جامعه، شماره ۱۰۸، خرداد ۱۳۸۸ش.
عربی
- الفقه بین منطق الشرع وسؤال القیم عند طه عبد الرحمن، رشید المزریاحی، ۲۰۲۰م. یادداشت را اینجا ببینید.
- الفقه والقانون والاخلاق: تصورات و مقترحات و منهجیه، مجموعة من المفکرین وا لباحثین من البلدان الاسلامیه؛ برگزارکننده و مترجم مرکز الدرسات‌الاسلامیه، مجلس الشوری‌الاسلامی، قم: شمس مشاهیر، ۱۴۳۹ق / ۲۰۱۸م / ۱۳۹۷ش. (دومین کنفرانس بین‌المللی فقه، قانون و اخلاق: ۱۳۹۴ : قم)
- المؤتمر الدولى الثانى للفقة والقانون "العلاقة بين الأخلاق والقانون": نظرة فقهية وحقوقية، محمد تهامي دكير، مجلة الكلمة(لبنان)، سال ۲۲, شماره ۸۹. ۲۰۱۵م / ۱۴۳۶ ق.
- العلاقة بين الفقه والاخلاق، محمد سعید الواعظی، بنیاد اسلامی الابرار، ۲۰۱۴ م.
- مقاصد الشريعة الإسلامية و مبحث الأخلاق : جدل المرجعية و التداخل، اجتهاد الأستاذ طه عبدالرحمن نموذجاً، أعمال الندوة العلمية الدولية - مقاصد الشريعة والسياق الكوني المعاصر (مراکش)، محمد همام، ۲۰۱۲م.
- الفقه الاجتماعي وفلسفة الأخلاق عند ابن حزم الأندلسي، محمد بنيعيش، اسلان أونلاین، انتشار آنلاین: یادداشت را اینجا ببینید.
- تداخل علم الأخلاق مع أصول الفقه، طه عبد الرحمن، یادداشت را اینجا ببینید.