خطابات قانونی (منابع مطالعاتی)
خطابات قانونی نظریه نوین امام خمینی در مبحث خطابات عام اصول فقه است. این نظریه در مقابل دیدگاه مشهور علمای اصول فقه به نام «انحلال احکام شرعی» در مسئله خطابات عام قرار دارد. نظریه انحلال بدین معنا است که حکم واحد صادرشده از سوی مولا به احکام مجزا به تعداد مکلفین مخاطبِ حکم تقسیم می‌شود. طبق این دیدگاه خطابات کلی و عام به خطابات شخصی منحل می‌شوند بنابراین شرایط تکلیف در خطاب عام همان شرایط تکلیف در خطاب شخصی است مانند اینکه مکلف قدرت انجام مأموربه یا منهی‌عنه را داشته باشد.
امام خمینی نظریه خطابات قانونی در احکام شرعی را با سه ویژگی معرفی می‌کند: ویژگی نخست: عدم انحلال خطاب عام به تعداد مکلفان که تفاوت اصلی میان نظریه خطابات با دیدگاه مشهور اصولیین نیز همین وجه است. ویژگی دوم: اراده تشریعی در صدور احکام کلی شرعی اراده قانون‌گذاری و جعل به صورت عمومی است برخلاف خطاب شخصی که اراده تشریعی همان انبعاث مکلف و انجام عمل توسط او می‌باشد بر پایه این ویژگی صحت خطاب عام شرعی بر انبعاث همه مکلفین متوقف نیست. ویژگی سوم: قدرت شرط عقلی یا شرعی هیچ از یک تکلیف و مکلّف و مکلّف‌به در خطابات عام شارع نمی‌باشد.
ثمرات گوناگونی پیرو این نظریه در مباحث اصول فقه مترتب می‌شود. مانند خطاب به موردِ خارج از محل ابتلای مکلّف قبیح و مستهجن نیست یا فعلیت أمر به مهم در صورت أمر به أهم ساقط نمی‌شود.
کتاب‌ها
فارسی
- خطابات قانونیه، سید حسن خمینی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰ش. اطلاعات کتاب
- خطابات قانونیه: مهم‌ترین ابتکار اصولی امام خمینی (ره)، محمدجواد فاضل لنکرانی، ترجمه مهدی اعلائی، قم، مرکز فقهی ائمه اطهار، ۱۳۹۹ش. اطلاعات کتاب
- شرح و تبیین نظریه خطابات قانونیه امام خمینی، عابدین مؤمنی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۹۵ش. اطلاعات کتاب
- خطابات قانونیه: از دیدگاه امام خمینی و مشهور اصولیان، عبدالرضا فرهادیان، تهران، نشر عروج، ۱۳۹۵ش. اطلاعات کتاب
- نظریه ترتب و خطابات قانونی، سید نقی موسوی، قم، مؤسسه فرهنگی هنری اشراق و عرفان، ۱۳۹۵ش. اطلاعات کتاب
- بررسی نظریه خطابات قانونیه، سید مجتبی نورمفیدی، قم، مرکز فقهی ائمه اطهار، ۱۳۹۳ش. اطلاعات کتاب
- خطابات قانونی: پژوهش‌های گفتاری، جمعی از نویسندگان، تهران، نشر عروج، ۱۳۸۵ش. اطلاعات کتاب
عربی
- الخطابات القانونية: رویة مبتکرة عند الامام الخمیني (ره) دراسة تحلیلیة نقدیة، محمدجواد الفاضل اللنکراني، تقریر حمید ستوده، مرکز فقهی ائمه اطهار، قم ۱۳۹۲ش. اطلاعات کتاب
مقاله‌ها
فارسی
- نظریه خطابات قانونی و نقش آن در فقه اجتماعی، علی خلف‌خانی، سید یوسف علوی وثوقی، محمدعلی راغبی، فصلنامه جستارهای فقهی و اصولی، شماره ۲۰، پاییز ۱۳۹۹ش. مقاله را از اینجا ببینید
- نگاهی به آثار نظریه عدم انحلال خطابات قانونیه در فقه معاملات، حسینعلی سعدی، احسان آهنگری، دوفصلنامه پژوهشنامه میان رشته‌ای فقهی، شماره ۱۶، بهار و تابستان ۱۳۹۹ش. مقاله را از اینجا ببینید
- نگاهی به حجیت، اشکالات، نقد، آثار و ثمرات نظریه خطابات قانونیه امام خمینی، سید محمدتقی موسوی، محمدعلی نجیبی، دوفصلنامه مطالعات اصول فقه امامیه، شماره ۱۳، بهار و تابستان ۱۳۹۹ش. مقاله را از اینجا ببینید
- بررسی نظام‌مند فقهی مبتنی بر نظریه خطابات قانونی، علی خلف‌خانی، محمدعلی راغبی، فصلنامه حکومت اسلامی، شماره ۹۵، بهار ۱۳۹۹ش. مقاله را از اینجا ببینید
- تأثیر نظریه خطابات قانونیه امام خمینی در فقه قانون‌گذاری، سجاد قدک، فصلنامه فرهنگ و پژوهش، شماره ۴۰، زمستان ۱۳۹۸ش.مقاله را از اینجا ببینید
- بررسی فقهی حقوقی پیامدهای نظریهٔ خطابات قانونیه در معاملات، محمدعلی راغبی، امین صدوقی، فصلنامه پژوهشنامه متین، شماره ۸۵، زمستان ۱۳۹۸ش. مقاله را از اینجا ببینید
- نظریه خطابات قانونیه امام خمینی و پیامدهای آن در فقه سیاسی، محمدعلی راغبی، امین صدوقی، فصلنامه حکومت اسلامی، شماره ۹۳، پاییز ۱۳۹۸ش. مقاله را از اینجا ببینید
- تاثیرات نظریه خطابات قانونی امام خمینی بر انقلاب اسلامی، نجف لک‌زایی و هادی جلالی اصل، فصلنامه حکومت اسلامی، شماره ۹۲، تابستان ۱۳۹۸ش. مقاله را از اینجا ببینید
- نظریه خطابات قانونی، افقی تازه در تحلیل ماهیت حکم شرعی، حمید درایتی، بلال شاکری، فصلنامه فقه و اصول، شماره ۱۱۷، تابستان ۱۳۹۸ش. مقاله را از اینجا ببینید
- بررسی تاثیر نظریه خطابات قانونی مرحوم امام خمینی در بحث اشتراط قدرت در تکالیف، علی اکبر زارچی‌پور، دوفصلنامه بلاغ مبین، شماره ۵۸ و ۵۹، بهار و تابستان ۱۳۹۸ش. مقاله را از اینجا ببینید
- تحلیل خطابات قانونیه، آثار، اشکالات و پاسخ آن، محمد عرب‌صالحی، فصلنامه فقه و اصول، شماره ۱۱۰، پاییز ۱۳۹۶ش. مقاله را از اینجا ببینید
- بررسی تطبیقی خطابات شرعی از دیدگاه مشهور و امام خمینی، عبدالرضا فرهادیان، فصلنامه پژوهشنامه متین، شماره ۷۴، بهار ۱۳۹۶ش. مقاله را از اینجا ببینید
- نظریه خطابات قانونی امام خمینی، اعظم غیبی، سلمی، شماره ۲، فصلنامه زمستان ۱۳۹۴ش. مقاله را از اینجا ببینید
- خطابات قانونیه، ابوالقاسم مقیمی، فصلنامه تا اجتهاد، پیش شماره ۱۰، بهار ۱۳۹۳ش. مقاله را از اینجا ببینید
- تعلق خطابات شرعی سیاسی به مکلف سیاسی بر اساس نظریه خطابات قانونی امام خمینی، ابوالحسن حسنی، فصلنامه مطالعات انقلاب اسلامی، شماره ۱۹، زمستان ۱۳۸۸ش. مقاله را از اینجا ببینید
- خطابات قانونیه، حسن خمینی و فرحناز افضلی قادی، فصلنامه پژوهشنامهٔ متین، شماره ۴۳، تابستان ۱۳۸۸ش. مقاله را از اینجا ببینید
- نظریه عدم انحلال خطابات قانونی، رضا اسلامی، فقه، شماره ۱، بهار و تابستان ۱۳۸۸ش. مقاله را از اینجا ببینید
- نظری بر نقدهای شهید خمینی بر مقدمات پاسخ ابداعی امام خمینی به مسئله ضد، سید حسن موسوی خمینی، فصلنامه پژوهشنامه متین، شماره ۳۳، زمستان ۱۳۸۵ش. مقاله را از اینجا ببینید
- خطابهای قانونی در اندیشه اصولی امام خمینی، ابوالقاسم یعقوبی، فصلنامه فقه، شماره ۲۱ و ۲۲، پاییز و زمستان ۱۳۷۸ش. مقاله را از اینجا ببینید
عربی
- نظریة الخطابات القانونیة المبتکرة عند الامام الخمیني دراسة تحلیلیة نقدیة، محمد جواد الفاضل اللنکراني، پژوهش‌های اصولی، شماره ۱۸، پاییز ۱۳۹۲ش. پیوند
- نظریة الخطابات القانونیة، ابوالقاسم المقیمي، فقه اهل البیت، شماره ۴۲، ۱۴۲۷م. پیوند
- نظرة عامة حول الخطاب القانوني، جعفر الساعدي، الفکر الاسلامي، شماره ۲۶، ذوالحجة ۱۴۲۱م. پیوند
پایان‌نامه‌ها
فارسی
- تأثیر نظریه خطابات قانونیه امام خمینی(ره) در تقنین در دولت اسلامی، سجاد قدک، پایان‌نامه دوره کارشناسی ارشد، دانشگاه باقر العلوم علیه السلام، ۱۳۹۹ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- بررسی نظریه خطابات قانونی، مبادی، مبانی، آثار و پیامدهای آن، امین صدوقی، پایان‌نامهٔ دوره دکتری، دانشگاه قم، ۱۳۹۷ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- خطابات قانونیه و بررسی آثار آن در فقه و اصول، احسان آهنگری، کارشناسی ارشد، دانشکده الهیات، معارف اسلامی و ارشاد، دانشگاه امام صادق علیه السلام، ۱۳۹۴ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- نظريه خطابات قانوني در انديشه اصولی امام خمينی رحمت الله عليه، هادی حافظی، پایان‌نامه حوزوی سطح ۳، قم، مرکز اطلاعات و مدارک اسلامي، ۱۳۹۳ش.
- نظریه خطابات قانونی در اندیشه اصولی امام خمینی رحمت الله علیه، عندلیب مؤمن، پایان‌نامه حوزوی سطح ۳، کتابخانه آیت الله العظمی حائری، مدرسه فیضیه قم.