نقش زمان و مکان در اجتهاد (منابع مطالعاتی): تفاوت میان نسخه‌ها

→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌تر تفاوت با ویرایش جدیدتر ←

نسخهٔ ‏۸ اوت ۲۰۲۳، ساعت ۰۹:۵۱

نقش زمان و مکان در اجتهاد و استنباط احکام اسلامی بسیار مهم و غیر قابل انکار است و در تمام فروعات فقه جاری و ساری است. این تأثیر باعث تغییر موضوع شده و بالتبع حکم آن نیز تغییر خواهد کرد. نادیده گرفتن این تأثیر باعث احیای فقه خوارجی خواهد شد.

با رشد جامعه بشری و تغییر در سبک زندگی انسان مسائلی به وجود آمده است که با عدم تغییر در اجتهاد و فقه نمی‌توان آن مسائل را حل کرد و در نتیجه فقه و بالتبع دین کارایی خود را در بخش عمده‌ای از زندگی از دست خواهد داد. به عنوان مثال مسائلی همچون تغییر جنسیت، عقد بیمه، تلقیح مصنوعی و ... نمونه‌هایی هستند که بدون تغییر در سبک اجتهاد نمی‌توان پاسخ آن را داد.

از این رو در فقه معاصر به دنبال این هستیم که: آیا در منابع استنباط فقهی از نقش زمان و مکان حرفی به میان آمده است؟ تأثیر این نقش تا کجاست؟ آیا اعمال این نقش و تأثیر آن موجب از بین رفتن دین و فقه نخواهد شد؟ منابع ذیل در راستای پاسخ به این سؤالات جمع‌آوری شده است.

کتاب‌ها

فارسی

مفصل‌ترین منبع درباره نقش زمان و مکان در اجتهاد، مجموعه مقالات کنگره بررسی مبانی فقهی امام خمینی «نقش زمان و مکان در اجتهاد» است که در سال ۱۳۷۴ش برگزار شده و مقاله‌های آن کنگره در یک مجموعه ۱۵ جلدی منتشر شده است. ناشر این مجموعه مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی است.
تاثیر زمان و مکان در تطور آراء فقیهان، سیدمحمد سیدیان‌آرانی، تهران، انتشارات پشتیبان، ۱۳۹۸ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
جایگاه زمان و مکان در دین از نگاهی تازه، محمد منصورنژاد، تهران، انتشارات جوان پویا، ۱۳۹۳ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
مبانی نقش زمان و مکان در استنباط احکام از دیدگاه امام خمینی و شهید صدر (بررسی مقایسه ای)، اصغر آقامهدوی، تهران، دانشگاه امام صادق(ع)، ۱۳۸۹ش.
تحول و پویایی فقه شیعه: تأثیر زمان و مکان در فقه شیعه، مهدی شوشتری، مشهد، پیام کلیدر، ۱۳۸۶ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
نقش زمان و مکان در اجتهاد: مجموعه مصاحبه‌ها، مجموعه نویسندگان، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۰ش.
نقش زمان و مکان در اجتهاد: مجموعه مقالات، مجموعه نویسندگان، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۰ش.
رسالة فی تأثیر الزمان و المكان على استنباط الأحكام، جعفر سبحانی، قم، موسسه الامام الصادق(ع)، ۱۴۱۸ق. کتاب را از اینجا ببینید

مقاله‌ها

فارسی

نقش زمان و مکان در فرایند اجتهاد در نزد امامیه، رضا خدابخش یوسفی، دوفصلنامه مطالعات اصول فقه امامیه، شماره ۱، ۱۴۰۰ش. اطلاعات مقاله را از اینجا ببینید
ارتباط ولایت مطلقه فقیه با نقش زمان و مکان در اجتهاد، افسانه ترکاشوند، محمود قیوم‌زاده، عباسعلی حیدری، فصلنامه سپهر سیاست، دوره ۶، شماره ۲۲، زمستان ۱۳۹۸ش، ص ۱-۲۲. مقاله را از اینجا ببینید
بررسی تطبیقی نقش زمان و مکان در استنباط احکام اسلامی از دیدگاه سید محمدباقر صدر و مرتضی مطهری، محمد دارائی، فصلنامه مطالعات فقه اقتصادی، بهار ۱۳۹۸ش، ص۲۳-۴۹. مقاله را از اینجا ببینید
نقش زمان و مکان در تغییر احکام از دیدگاه فقهاء امامیه و اهل سنت، علی تقوی، دوفصلنامه اندیشه مذاهب اسلامی، دوره ۲، شماره ۲، پاییز و زمستان ۱۳۹۶ش، صفحه ۹۱-۱۱۱. مقاله را از اینجا ببینید
تبیین جایگاه مقتضیات زمان و مکان در اجتهاد در فرآیند اجتهاد (مطالعه‌ای در آرای فقهای امامیه با رویکردی خاص بر اندیشه امام خمینی(س))، مهدی عباسی سرمدی و میلاد مشایخ، پژوهش‌نامه متین، شماره ۷۲، ۱۳۹۵ش. مقاله را از اینجا ببینید
نقش زمان و مکان در تعمیم مصادیق احتکار با رویکردی به آرای امام خمینی، سید محمد موسوی بجنوردی، افسانه مهدیان کرانی، پژوهشنامه متین، دوره ۱۷، شماره ۶۹، زمستان ۱۳۹۴ش، صفحه ۵۳-۷۲. مقاله را از اینجا ببینید
قلمرو نقش زمان و مکان در فرایند اجتهاد، خلیل‌الله احمدوند، دوفصلنامه پژوهش‌نامه میان‌رشته‌ای فقهی، پیاپی ۵، پاییز و زمستان ۱۳۹۳ش، ص۹۷-۱۲۰. مقاله را از اینجا ببینید
بررسی نقش زمان و مکان درفقه محیط زیست، فصلنامه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دوره ۶، شماره ۲، تابستان ۱۳۹۲ش، صفحه ۶۹-۸۴. مقاله را از اینجا ببینید
نقش زمان و مکان در استنباط احکام از منظر برخی فقهای بزرگ امامیه و اهل سنت، حسینعلی قاسم‌زاده، فصلنامه پژوهش‌های فقه و حقوق اسلامی، بهار ۱۳۹۱ش، دوره ۸، شماره ۲۷، ص۸۹-۱۱۰. مقاله را از اینجا ببینید
تأثیر زمان و مکان در تطور آراء فقیهان، ابوالقاسم نقیبی، حسین جلیل‌زاده، فصلنامه پژوهش‌های فقه و حقوق اسلامی، دوره ۸، شماره ۲۷ - بهار ۱۳۹۱ش، ص۱۶۵-۱۹۵. مقاله را از اینجا ببینید
زمان و مکان و آسیب شناسی آن در استنباط احکام، ابوالقاسم رحیمی بالویی، فصلنامه کتاب نقد، پیاپی ۵۴، بهار ۱۳۸۹ش. مقاله را از اینجا ببینید
نقش زمان و مکان در استنباط، جعفر سبحانی، فصلنامه فقه اهل بیت، زمستان ۱۳۸۸ش، شماره ۴۳. مقاله را از اینجا ببینید
سیر تحول فقه اجتهادى در بستر زمان، محمدابراهیم جناتی، فصلنامه فقه، دوره ۱۶، شماره ۶۰ - ۵۹، بهار ۱۳۸۸ش، صفحه ۲۵-۶۲. مقاله را از اینجا ببینید
زمان و مکان و نقش آنها در اجتهاد، علیرضا صابریان، فصلنامه الهیات و حقوق دانشگاه رضوی (آموزه های فقه مدنی)، شماره ۱، سال ۸، بهار ۱۳۸۷ش. مقاله را از اینجا ببینید
زمان مکان و نقش این دو در اجتهاد، علیرضا صابریان، فصلنامه پژوهش‌های فقهی، دوره ۵، شماره ۵، زمستان ۱۳۸۵ش، ص۵-۲۵. مقاله را از اینجا ببینید
نقش دو عنصر زمان و مکان در اجتهاد، سید علی حسینی اشکوری، فصلنامه فقه و مبانی حقوق، شماره ۲، ۱۳۸۴ش. مقاله را از اینجا ببینید
زمان و مکان در فقه: تحولات قانونگذاری در حقوق زنان، یوسف درویشی هویدا، فصلنامه پژوهش زنان، دوره۱، شماره۳ -شماره پیاپی۳، بهار۱۳۸۱ش، ص۶۷-۸۵. مقاله را از اینجا ببینید
عنصر زمان و مکان و نقش آن در تحول اجتهاد بر احکام جزائی اسلام، محمود درویش ترابی، کیومرث کلانتری درونکلا، فصلنامه پژوهش‌های فقه و حقوق اسلامی، دوره ۱۵، شماره۵۴، زمستان ۱۳۷۹ش، صفحه ۴۹-۶۶. مقاله را از اینجا ببینید
نقش زمان در تحول سیره‌ها و واژگان از نگاه شهید صدر، احمد مبلغى، فصلنامه فقه اهل بیت ۱۳۷۹ش، شماره ۲۴. مقاله را از اینجا ببینید
مروری بر کنگره بررسی مبانی فقهی امام خمینی و نقش زمان و مکان در اجتهاد، محمدمهدی فقیهی، فصلنامه حضور، شماره ۱۵، ۱۳۷۵ش. مقاله را از اینجا ببینید
دیدگاه ها در باره تاثیر عنصر زمان و مکان بر اجتهاد، محمدعلی رضایی، فصلنامه حضور، شماره ۱۵، ۱۳۷۵ش. مقاله را از اینجا ببینید
نقش زمان و مکان در اجتهاد و ادلّه اعتبار آن، سید مهدی موسوی، فصلنامه حضور، شماره ۱۴، ۱۳۷۴ش. مقاله را از اینجا ببینید
نقش عنصر زمان و مکان در اجتهاد شیعی، سید مصطفی محقق داماد، فصلنامه دانشگاه انقلاب، شماره ۱۰۵، بهار و تابستان ۱۳۷۴ش. مقاله را از اینجا ببینید
قرآن و نقش زمان و مکان در اجتهاد، حسین غفاری، فصلنامه حضور، شماره ۱۳، ۱۳۷۴ش. مقاله را از اینجا ببینید
نقش زمان و مکان در اجتهاد، محمدابراهیم جناتی، دوماهنامه کیهان اندیشه، شماره ۵۰، ۱۳۷۲ش. مقاله را از اینجا ببینید
نقش زمان و مکان در فقه، و اجتهاد، علیرضا فیض، فصلنامه حضور، شماره ۵ و ۶، ۱۳۷۱ش. مقاله را از اینجا ببینید

ویژه‌نامه‌

فصلنامه نقد و نظر، دوره ۲، شماره ۵، زمستان ۱۳۷۴ش، صفحه ۸۰-۳۰۰. مجله را از اینجا ببینید

مقالات این ویژه‌نامه بدین شرح است:

نقش علوم بشری در اجتهاد، صادق لاریجانی مقاله را از اینجا ببینید
درک زمان و موضوعات جدید، اکبر قنبری مقاله را از اینجا ببینید
امام خمینی و فقاهت مبتنی بر زمان و مکان، کاظم قاضی‌زاده مقاله را از اینجا ببینید
شیوه اکتشاف ملاک، سعید رحیمیان مقاله را از اینجا ببینید
نقش زمان و مکان در حلّ تعارض اخبار، سید احمد حسینی مقاله را از اینجا ببینید
نقش زمان و مکان از دیدگاه شهید صدر، محمود زمانی مقاله را از اینجا ببینید
منطقة الفراغ، محمد رحمانی مقاله را از اینجا ببینید
تأملّی دیگر در تأثیر زمان و مکان در اجتهاد، محمدجواد ارسطا مقاله را از اینجا ببینید
سه گونه دانش در سه قلمرو، محمد مجتهد شبستری مقاله را از اینجا ببینید
جایگاه موضوع ‏شناسی در اجتهاد، ابوالقاسم فنائی مقاله را از اینجا ببینید
مبانی تطبیق‌‏پذیری قوانین اسلامی با تحوّلات اجتماعی، سید مصطفی محقق داماد مقاله را از اینجا ببینید

پایان‌نامه‌ها

فارسی

نقش زمان و مکان در استنباط حکم شرعی مطالعه در روت کردن و کاربرد، حسن فواز، دکتری، جامعه المصطفی العالمیه، حوزه الاطهار (ع) التخصیصه، ۱۴۰۰ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببیند
نقش زمان و مکان در اجتهاد و تاثیر آن بر فقه زنان در آرای امام خمینی (س)، کارشناسی ارشد، پژوهشکده امام خمینی (ره) و انقلاب اسلامی، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، ۱۴۰۰ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببیند
بررسی فقهی عامل زمان و مکان در موسیقی از نظر امام خمینی و رهبری ( آیت الله خامنه ای ) ، فیض کاشانی و محقق سبزواری، امیرحسین روزبه، کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور استان مازندران، مرکز پیام نور ساری، ۱۴۰۰ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببیند
بررسی تأثیر زمان و مکان در انعطاف‌پذیری احکام فقهی با تکیه بر آرای امام خمینی و آیت‌الله سید احمد خوانساری، زهرا زهانی، کارشناسی ارشد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه حکیم سبزواری، ۱۳۹۴ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببیند پایان‌نامه کارشناسی ارشد
بررسی تطبیقی مبانی و ادله تأثیر عنصر زمان و مکان در استنباطات فقهی امامیه و اهل سنت، حسین الیوسف، کارشناسی ارشد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه قم، ۱۳۹۳ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا بینید
بررسی تأثیر دو عنصر زمان و مکان بر صحت و بطلان احکام، سکینه آقاجانی، کارشناسی ارشد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، مجتمع دانشگاهی ولیعصر (عج)، ۱۳۹۱ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا بینید
تأثیر مقتضیات زمان و مکان بر استنباط احکام فقهی و حقوقی، فاطمه جلالی، کارشناسی ارشد، دانشکده ادبیات و علوم، دانشگاه تربیت معلم تهران، انسانی، ۱۳۹۰ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
نقش زمان و مکان در استنباط احکام و شناخت موضوعات، هادی موافق سدهی، کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور استان تهران، ۱۳۸۹ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
نقش زمان و مکان در اجتهاد، زهرا رضوی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید چمران اهواز، ۱۳۸۸ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
اثرگذاری زمان و مکان بر ایجاد قوانین کیفری جمهوری اسلامی ایران، علی‌اکبر خبازی، کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی، مرکز پیام نور تهران، ۱۳۸۸ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
نقش زمان و مکان در اجتهاد، سید تنویرحیدر رضوی، کارشناسی ارشد، جامعة المصطفی العالمیة، ۱۳۸۵ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا بینید
نقش زمان و مکان در استنباط احکام فقهی، علی احمدی‌نژاد، کارشناسی ارشد، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، ۱۳۷۹ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا بینید
نقش زمان و مکان در حقوق کیفری اسلامی، حسن رضایی، کارشناسی ارشد، دانشکده حقوق و معارف اسلامی، دانشگاه امام صادق(ع)، ۱۳۷۵ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
نقش زمان و مکان در اجتهاد، رضا شجاعی دیوکلائی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، کارشناسی ارشد، دانشگاه فردوسی مشهد، ۱۳۷۵ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید

سایر منابع

فقه پویا؛ تأثیر زمان و مکان در اجتهاد، مصاحبه با سید محمد موسوی بجنوردی، بازتاب اندیشه، شماره ۳، ۱۳۷۹ش. گفت‌وگو را از اینجا ببینید
فقه و زمان، گفت‌وگو با سید محمود هاشمی شاهرودی، محمد یزدی، محمدمهدی آصفی، در مجله فقه اهل بیت، شماره ۳، ۱۳۷۴ش. گفت‌وگو را از اینجا ببینید
نقش زمان و مکان در اجتهاد، گفت‌وگو با محمدابراهیم جناتی، کیهان فرهنگی، شماره ۳، سال ۹، خرداد ۱۳۷۱ش. گفت‌وگو را از اینجا ببینید

@@ خط ۱۹: / خط ۱۹: @@
 ==مقاله‌ها==
 === فارسی ===
+# نقش زمان و مکان در فرایند اجتهاد در نزد امامیه، رضا خدابخش یوسفی، دوفصلنامه مطالعات اصول فقه امامیه، شماره ۱، ۱۴۰۰ش. [https://civilica.com/doc/1491238/ اطلاعات مقاله را از اینجا ببینید]
 # ارتباط ولایت مطلقه فقیه با نقش زمان و مکان در اجتهاد، افسانه ترکاشوند، محمود قیوم‌زاده، عباسعلی حیدری، فصلنامه سپهر سیاست، دوره ۶، شماره ۲۲، زمستان ۱۳۹۸ش، ص ۱-۲۲. [http://se.journal.qom-iau.ac.ir/article_670170.html مقاله را از اینجا ببینید]
 # بررسی تطبیقی نقش زمان و مکان در استنباط احکام اسلامی از دیدگاه سید محمدباقر صدر و مرتضی مطهری، محمد دارائی، [[فصلنامه مطالعات فقه اقتصادی]]، بهار ۱۳۹۸ش، ص۲۳-۴۹. [http://journal.ihrci.ir/article_90885.html مقاله را از اینجا ببینید]