مقاصد الشریعة (منابع مطالعاتی)
مقاصد الشریعة به‌معنای اهداف مورد نظر شارع از تشریع احکام است که در مبانی فقه بررسی می‌شود. جایگاه اصلی این مسئله در دانش فلسفه فقه است. این مفهوم بیشتر در منابع اصولی و فقهی اهل سنت مطرح شده است. نظریه مقاصد الشریعه در واقع راهی است به سوی فقه مقاصدی و اجتهاد با محوریت مقاصد شریعت. در این بحث باید روشن شود که مقاصد شریعت کدام‌اند؟ با چه روش و معیاری می‌توان این مقاصد را کشف کرد؟ آیا در مقاصد شریعت اولویت‌بندی خاصی وجود دارد یا مقاصد همه ارزشی هم‌ارز دارند؟ آیا این مقاصد می‌توانند در استنباط فقهی مؤثر باشند یا صرفاً باید نگاه تحلیلی به آن‌ها داشت؟
پذیرش تأثیرگذاری مقاصد شریعت در استنباط فقهی باعث تغییر فتاوای فقهی خواهد شد؛ زیرا معیار جدیدی برای ارزیابی فتوای حاصل از ظواهر ادله در اختیار فقیه خواهد گذاشت. به دلیل نزدیکی نظریه مقاصد الشریعه به «قیاس فقهی» این مفهوم چندان در منابع شیعی مورد توجه نبوده است. با این حال در دوران متأخر در منابع پژوهشی شیعه نیز مطالعات چندی در این موضوع صورت گرفته است و گاه گرایش‌های محدودی به مقاصد شریعت و فقه مقاصدی مشاهده می‌شود. ابن عاشور و احمد الریسونی در عالمان اهل سنت شهرت بیشتری در بحث مقاصد الشریعه دارند. در شیعه نیز می‌توان مفصل‌ترین اثر منتشر شده کتاب الاجتهاد المقاصدی و المناطی اثر حیدر حب‌الله است.
کتاب‌ها
در سال ۱۳۸۹ش کتابی با عنوان کتاب‌شناسی مقاصد شریعت، نوشته محمد عبدلی توسط انتشارات مجمع تقریب بین مذاهب اسلامی منتشر شده است. این کتاب ۳۶۸ صفحه‌ای تلاش کرده است کتاب‌ها و پایان‌نامه‌ها و سایر منابع مرتبط با مقاصد شریعت را معرفی کند. در این کتاب نسخه‌های خطی و کهن و نیز برخی منابع به زبان کردی و انگلیسی نیز معرفی شده است.
فارسی
- فقه مقاصدی و حقوق انسان: پاسخ به چالش‌های حقوق بشری معاصر، حمد اسعدی، قم، حکمت گستر، ۱۴۰۰ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- فقه مقاصدی و حقوق زنان: پاسخ به چالش‌های حقوق بشری معاصر، محمد اسعدی، قم، حکمت گستر، ۱۳۹۹ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- مقاصد شریعت برای مبتدیان، جاسر عودة، ترجمه: محمود محمودی، تهران، احسان، ۱۳۹۸ش. این کتاب ترجمه مقاصد الشریعة دلیل للمبتدی است. صفحات ابتدایی این کتاب را از اینجا ببینید
- مقاصد شریعت از منظر فقه امامیه، مهدی شوشتری، قم، دار الفکر، ۱۳۹۵ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- مقاصد الشریعه در فقه امامیه، مهدی گرامی‌پور، تهران، انتشارات سنجش و دانش، ۱۳۹۳ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- پژوهشی در باب مقاصد شریعت، نوشته یوسف قرضاوی، ترجمه سید رضا اسعدی و محمدآزاد شافعی، انتشارات احسان، ایران، ۱۳۹۲ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- کتاب‌شناسی مقاصد شریعت: معرفی کتب، پایان‌نامه‌ها و جستارهای نگاشته در حزوه مقاصد شریعت، محمد عبدلی، انتشارات مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، ۱۳۹۲ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- مقصدهای شریعت، ترجمه: سید ابوالقاسم حسینی (ژرفا)، با مقدمه علمی از: ابوالقاسم علیدوست، انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، تهران، ۱۳۸۸ش. این کتاب ترجمه کتاب مقاصد الشریعة نوشته عبدالجبار الرفاعی است. ولی در شناسنامه و جلد کتاب نامی از اصل کتاب برده نشده است و فقط در مقدمه مترجم نام نویسنده نیز آمده است. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- مقاصد شریعت از نگاه ابن عاشور. مترجم مهدی مهریزی انتشارات صحیفه خرد با همکاری مؤسسه جهانی اندیشه اسلامی. قم، ۱۳۸۳ش. این کتاب ترجمه نظریة المقاصد عند الامام محمد بن طاهر بن عاشور، نوشته اسماعیل الحسنی است. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
عربی
- القواعد الفقهیة و دورها فی إقامة مقاصد الشریعة الإسلامیة، البدری السید مصطفی أحمد، اسکندریة، دار التعلیم الجامعی، ۲۰۲۱م. کتاب را از اینجا بخوانید این کتاب در اصل پایان‌نامه دکتری نویسنده بوده است که در کلیة الآداب، جامعة المنیا، مصر، ۲۰۱۸م. دفاع شده است. صفحات ابتدایی پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- مقاصد الشریعة و دورها فی عملیة الإستنباط عند الفریقین، السید حیدر الحسینی، قم، المصطفی، ۱۳۹۵ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- محاضرات فی المقاصد الشریعة، احمد الریسونی، دار الکلمة للنشر و التوزیع، قاهره، مصر، ۲۰۱۳م. این کتاب درس‌های احمد الریسونی در قطر است. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- مقاصد الشریعة عند الإمام الشافعی، نوشته: احمد وفاق بن مختار، دار السلام، قاهره، مصر، ۲۰۱۳م. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- الإمام فی مقاصد رب الأنام، نوشته ابوعبدالرحمن الأخضر الأخضری الجزائری، انتشارات دار إبن حزم، بیروت، لبنان، ۲۰۱۱م.
- مقاصد الشریعة عند الإمام الغزالی، نوشته: إسماعیل السعیدات، دار النفائس، چ۱، ۲۰۱۱م. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- مدخل الی مقاصد الشریعة، احمد الریسونی، دار السلام، قاهره، ۲۰۰۹م. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- مدارس النظر الی التراث و مقاصدها، مقاصد الشریعة و طرق استثمارها، نوشته: ابوعبدالرحمان الأخضر الأخضری، دار الریادة، دمشق، سوریه، ۲۰۰۹م. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- مقاصد الشریعة الإسلامیة فی فکر الإمام سید قطب، نصیر زرواق، مصر، قاهره، دار السلام، ۲۰۰۹م. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- مقاصد الشریعة الإسلامیة، ابن عاشور، دار القلم، دمشق، ۱۴۲۹ق. این کتاب چند چاپ از سوی چند ناشر مختلف دارد. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- مقاصد الشریعة عند امام الحرمین و آثارها فی التصرفات المالیة، نویسنده: هشام بن سعید أزهر، مکتبة الرشد، ریاض، عربستان سعودی، ۱۴۲۹ق. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- القنیه فی شرح نظم الفائق فی مقاصد الشریعة، ابوعبدالرحمن الأخضر الأخضری الجزائری، مکتبة الرشاد، الجزائر، ۲۰۰۸م.
- مقاصد الشریعة و أثرها فی الجمع و الترجیح بین النصوص، یمینة ساعد بوسعادی، لبنان، بیروت، دار ابن حزم، ۲۰۰۷م. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- الفائق فی علم المقاصد، ابوعبدالرحمن الأخضر الأخضری الجزائری، مکتبة الرشاد، الجزائر، ۲۰۰۶م.
- علاقة مقاصد الشریعة بأصول الفقه، عبدالله بن بیه، مؤسسة الفرقان للدارسات الاسلامیه، مرکز دراسات المقاصد الشریعة الأسلامیة، ویمبلدون، لندن، ۲۰۰۶م. این کتاب درسگفتارهای عبدالله بن بیه در مکه است. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- نظریة المقاصد عند الامام محمد بن طاهر بن عاشور، نوشته اسماعیل الحسنی. ویرجینیا، المعهد العالمی للفکر الاسلامی، ۱۹۹۵م. این کتاب با عنوان مقاصد شریعت از نگاه ابن عاشور. با ترجمه مهدی مهریزی، انتشارات صحیفه خرد با همکاری مؤسسه جهانی اندیشه اسلامی. قم، ۱۳۸۳ش، منتشر شده است. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- تحدیث الفکر الاسلامی، عبدالمجید شرفی، ترجمه به فارسی با عنوان: عصری‌سازی اندیشه دینی، مترجم: محمد امجد. نشر ناقد، تهران، ۱۳۸۲ش.
- مقاصد الشریعة عند الإمام العز بن عبدالسلام، نوشته: عمر بن صالح بن عمر، دار النفائس للنشر و التوزیع، چ ۱، اردن، ۲۰۰۳م. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- مقاصد الشریعة، تحریر و حوار: عبدالجبار الرفاعی، گفتگو با محمدمهدی شمس‌الدین، سید محمدحسین فضل‌الله، طه جابر العلوانی، محمدحسن امین، حسن الترابی، احمد ریسونی، عبدالهادی فضلی، جمال‌الدین عطیه. انتشارات دار الفکر المعاصر و دار الفکر، سوریه و لبنان، ۲۰۰۲م. کتاب را از اینجا بخوانید. این گفت‌وگوها پیشتر در شماره ۸ مجله قضایا اسلامیة معاصرة منتشر شده بودند.
- مقاصد الشریعة الخاصة بالتصرفات المالیة، نویسنده: عزالدین بن زغیبه، مرکز جمعة الماجد للثقافة و التراث، دبی، امارات متحد عربی، ۲۰۰۱م. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- طرق الکشف عن مقاصد الشارع، نعمان جغیم، اردن، دار النفائس، ۲۰۰۱م. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- علم المقاصد الشرعیة، نورالدین بن مختار الخادمی، ریاض، مکتبة العبیکان، ۲۰۰۱م. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر این کتاب توسط سهیلا رستمی و با نام اهداف دین به فارسی ترجمه شده است.
- مقاصد الشریعة: التشریع الإسلام المعاصر بین طموح المجتهد و قصور الإجتهاد، نورالدین بوثوری، لبنان، بیروت، دار الطلیعة، ۲۰۰۰م. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- مقاصد الشریعة عند ابن تیمیة، یوسف أحمد محمد البدوی، دار النفائس، چ۱، ۲۰۰۰ م. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- مقاصد الشریعة فی ضوء فقه الموازنات، نوشته: عبدالله یحیی الکمالی، دار ابن حزم، بیروت، لبنان، ۲۰۰۰م. این کتاب جزء مجموعه‌ای است که با عنوان سلسلة فقه الاولویات زیر نظر مرکز التفکیر الإبداعی منتشر شده است. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- مقاصد الشریعة الإسلامیة و علاقتها بالأدلة الشرعیة، محمد سعد بن احمد المسعود الیوبی، دار الهجرة، چ۱، ریاض، عربستان سعودی، ۱۹۹۸م. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- مختصر الفوائد فی أحکام المقاصد معروف به القواعد الصغری، عزالدین بن عبدالعزیز بن عبدالسلام، تحقیق: صالح بن عبدالعزیز بن ابراهیم، ریاض، دار الفرقان، ۱۹۹۷م. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- نظریة المقاصد عند الامام الشاطبی، نوشته احمد ریسونی، انتشارات المعهد العالمی للفکر الاسلامی، ویرجینیا، آمریکا، ۱۹۹۵م، ترجمه به فارسی با عنوان: اهداف دین از نگاه شاطبی، ترجمه سید حسن اسلامی و سید محمدعلی ابهری، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، قم، ۱۳۷۶ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- مقاصد الشریعة الإسلامیة و مکارمه، علال الفاسی، چاپ پنجم، دار الغرب الاسلامی، بیروت، لبنان، ۱۹۹۳م. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- مقاصد العامة للشریعة الإسلامیة، عبدالرحمن عبدالخالق، مکتبة الصحوة الاسلامیة، کویت، ۱۴۰۵ق. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- تسدید النظر فی حقیقة المقاصد الشرعیة و المصالح المرعیة و کیفیة اعتبارها فی فی استنباط الأحکام الشرعیة، زهران کاده، بی‌تا، بی‌نا، کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
ویژه‌نامه‌های مجلات
- مجله قضایا اسلامیة معاصرة، شماره ۸، ۱۴۲۰ق. با یادداشت‌ها و مقالاتی از طه جابر العلوانی، سید محمدحسین فضل‌الله، حسن الترابی، محمد حسن الامین، حسن حنفی، جمال‌الدین عطیه، احمد الریسونی، عبدالرحمن الکیلانی، و گفتگو با محمدهادی معرفت، عباسعلی عمید زنجانی و محمدحسین مهرپور. مجله را از اینجا ببینید
- مجله قضایا اسلامیة معاصرة، شماره ۹–۱۰، ۱۴۲۱ق. با یادداشت‌ها و مقالاتی از طه جابر العلوانی، محمد مهدی شمس‌الدین، عبدالهادی فضلی، احمد الریسونی، جمال‌الدین عطیة، محمدرضا حکیمی، سعید رحیمیان، سرمد الطائی، محمد المهاجر، احمد البصری. مجله را از اینجا ببینید
مقاله‌ها
فارسی
- مقاصد الشریعه از منظر فقهی شهید صدر (ره) به روایت اهل سنت، جلال محمدی، فصلنامه حبل المتین، شماره ۴۰ و ۴۱، پاییز و زمستان ۱۴۰۱ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- گزارش نشست علمی «فقه و مقاصد شریعت»، ابوالقاسم علیدوست و مصطفی ذوالفقار طلب و سید یحیی فاضلی حسینی، فصلنامه حبل المتین، شماره ۴۰ و ۴۱، پاییز و زمستان ۱۴۰۱ش. اطلاعات مقاله را از اینجا ببینید
- رعایت مقاصد شریعت در فقه حنفی، سید یحیی فاضل حسینی، فصلنامه حبل المتین، شماره ۴۰ و ۴۱، پاییز و زمستان ۱۴۰۱ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- مقاصد شریعت و نقش و جایگاه مصلحت در قانونگذاری، سید محمد تقی علوی و سیده مهشید میری بالاجورشری، فصلنامه آموزه‌های فقه و حقوق جزاء، شماره ۳، آبان ۱۴۰۱ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- مقاصد شریعت و تاثیر آن بر تفسیر نصوص، وریا حفیدی، فصلنامه حبل المتین، شماره ۴۰ و ۴۱، پاییز و زمستان ۱۴۰۱ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی حجیت ادله عقلی در کشف مقاصد شریعت، فاطمه نظری و علی سائلی، فصلنامه علم اصول، شماره ۲۷، ۱۴۰۰ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- ضوابط صحت کشف مقاصد شریعت، علی سائلی و فاطمه نظری، دوفصلنامه مطالعات اصول فقه امامیه، شماره ۱۵، ۱۴۰۰ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- پویایی فقه از رهگذر مقاصد شریعت با نظری بر آرای امام خمینی(س)، زهره حاجیان فروشی و علی مظهر قراملکی و سید محمدرضا امام، فصلنامه پژوهشنامه متین، شماره ۸۶، ۱۳۹۹ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی سنجه‌های اولویت‌بندی احکام شریعت در نظام مقاصد حکومت اسلامی، قدرت‌الله رحمانی، محمدعلی الفت‌پور، فصلنامه دانش حقوق عمومی، شماره ۱۹، ۱۳۹۷ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- حفظ آبرو و جایگاه آن در مقاصد شریعت از دیدگاه فقهای مذاهب، مهدی شوشتری، دوفصلنامه مطالعات تقریبی مذاهب اسلامی، شماره ۴۹، ۱۳۹۷ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی حکم فقهی فرزندآوری در فقه عامه و امامیه با رویکردی بر مقاصد شریعت، لیلا ثمنی، سید محسن فتاحی، طوبی شاکری، پژوهشنامه مذاهب اسلامی، شماره ۹، ۱۳۹۷ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- رهیافت مقصدگرا به امر به معروف و نهی از منکر در فقه سیاسی امامیه، بشری عبدخدایی، محمدتقی فخلعی، محمدحسن حائری، فصلنامه سیاست متعالیه، شماره ۱۷، ۱۳۹۶ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- جایگاه مقاصد شریعت در افق الگوی اسلامی-ایرانی پیشرفت، زهره کاظمی، ارائه شده در ششمین کنفرانس الگوی اسلامی-ایرانی پیشرفت. ۱۳۹۶ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- مقاصد انسانی شریعت در فقه امامیه، مهدی شوشتری، حسین ناصری مقدم، حسین صابری، دوفصلنامه انسان‌پژوهی دینی، شماره ۳۵، ۱۳۹۵ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- سازوکارهای کشف مقاصد شریعت، نوشته مهدی شوشتری، حسین ناصری‌مقدم، حسین صابری، در فصلنامه پژوهش‌های فقهی، دوره ۱۲، شماره ۱، بهار ۱۳۹۵ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- مقاصد کیفری شریعت، سید محمدعلی احمدی ابهری، دوفصلنامه مطالعات فقه معاصر، شماره ۲، ۱۳۹۵ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بهره‌گیری از مقاصد شریعت در تشخیص اهم، میرزامحمد واعظی، سید محمدتقی قبولی، محمدتقی فخلعی، دوفصلنامه کاوشی نو در فقه، شماره ۸۸، ۱۳۹۵ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- مقاصد الشریعه و جایگاه آن در شریعت با نگاه تطبیقی، جلال محمدی، فصلنامه حبل المتین، شماره ۱۲، ۱۳۹۴ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی حجیت استقراء در کشف مقاصد شریعت، زهره حاجیان فروشانی، علی‌مظهر قراملکی، سید محمدرضا امام، دوفصلنامه فقه و مبانی حقوق اسلامی، سال چهل و هفتم، ۱۳۹۳ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی تطبیقی مقاصد شریعت، محمدحسن زمانی و قیام‌الدین قمر الدین، مجله حبل المتین، دوره سوم، شماره ۶، بهار ۱۳۹۳ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- جایگاه سندی مقاصد شریعت در فقه مذاهب اسلامی، نوشته مهدی گرامی‌پور، در مجله حبل المتین، پیش‌شماره ۳، پاییز ۱۳۹۱. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- سارق بر اساس تعمیم نظریه مقاصد شریعت، مریم خلیلی، رامین پورسعید، پژوهشنامه فقه و حقوق اسلامی، شماره ۱۰، ۱۳۹۱ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- مقاصد شریعت از دیدگاه شیخ محمدجواد مغنیه، نوشته رحیم وکیل زاده در فصلنامه پژوهش‌های فقه و حقوق اسلامی، سال پنجم، شماره ۱۶، تابستان ۱۳۸۸. از اینجا می‌توانید مقاله را بخوانید
- نظریه مقاصد الشریعه یا اهداف دین، راهی برای گذار از آقات و آسیب‌های دین‌پژوهی و دین‌ورزی، زاهد ویسی، فصلنامه کتاب نقد، شماره ۴۴، ۱۳۸۶ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- نظریه حصر ضروریات در مقاصد خمسه، سید نوید نقشبندی، مجله مقالات و بررسی‌ها، شماره ۸۵، ۱۳۸۶ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- پژوهشی دربارهٔ مقاصد شریعت، نوشته علیرضا بهاردوست، در مجله کتاب ماه دین، شماره ۹۱–۹۲، اردیبهشت و خرداد ۱۳۸۴. این مقاله ناظر به کتاب مقاصد شریعت از نگاه ابن عاشور نوشته اسماعیل الحسنی به ترجمه مهدی مهریزی است. از اینجا می‌توانید مقاله را ببینید
عربی
- الاتجاهات المعاصرة في العلاقة بين مقاصد الشريعة وأصول الفقه، يوسف أحمد البدوي، مجلة الشريعة والدراسات الإسلامية (کویت)، مجلد ۳۷، شماره ۱۲۸، ۲۰۲۲م. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- دور مقاصد الشريعة في تأصيل الفقه الصناعي والفقه الرقمي (دراسة مقاصدية)، ذهب صالح و وثیق بن مولود، مجلة المدوّنة، مجلد ۹، شماره ۱، ۲۰۲۲م. مقاله را از اینجا ببینید
- الاجتهاد المقاصدي ضوابطه ومراتبه، مجدي حسن ابوالفضل شقویر، مجلة البحوث الفقهية والقانونية (مصر)، شماره ۳۸، ۲۰۲۲م. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- المقاصد الشرعية ودورها في دفع التعارض بين نصوص السنة النبوية: نماذج تطبيقية، عبد الله مناور وردات، مجلة جرش للبحوث والدراسات (اردن)، مجلد ۲۲، شماره ۱، ۲۰۲۱م. مقاله را از اینجا ببینید
- أقسام المقاصد الشرعیة المکملة، أ. بوعبدالله بن عطیة، مجله الأکادیمیه للدراسات الإجتماعیة و الإنسانیة، شماره ۹، ۲۰۱۳م. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- المقاصد الشرعية للذکاة بين الإجمال والتفصيل، سلیمان بن محمد بن عبدالله النجران، مجلة كلية الدراسات الإسلامية والعربية للبنات بدمنهور، مجلد ۵، شماره ۱۰، ۲۰۲۰م. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- مقاصد الأبواب الفقهية في المؤلفات المعاصرة- دراسة استقرائية تحليلية، أسامة بن محمد بن إبراهيم الشيبان، مجلة كلية الشريعة والقانون بتفهنا، مجلد ۲۲، شماره ۵، ۲۰۲۰م. از اینجا می‌توانید مقاله را ببینید
- مقاصد الشریعة من النسخ، عبدالعزیز بن محمد بن ابراهیم بن العوید، المجلة الأردنیة فی الدراسات الإسلامیة، شماره ۱۱، ربیع الاول ۱۴۳۶ق، کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- مقاصد الشریعه و القانون المقارن، محمد کمال‌الدین امام، کتاب الفقه و القانون، تهران، مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی، ۱۳۹۲ش. از اینجا می‌توانید مقاله را ببینید
- طرق الاصولیین فی تقسیم مقاصد الشریعة من حیث قوتها، عثمان میرغنی علی بلال، مجلة جامعة القرآن الکریم و العلوم الاسلامیة، شماره ۱۲، ۱۴۲۷ق. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
زبان دیگر
- المنهجیة المقاصدیة: دلیل للباحث فی شبکة المقاصد البحثیة، جاسر آئودا، مجلة الدراسة المقاصدیة، دوره ۱، شماره ۱، ۲۰۲۲م. از اینجا این مقاله را بخوانید
پایان‌نامه‌ها
فارسی
- مقاصد تشریع طلاق در کتاب و سنت از منظر مفسران فریقین، مبشره احمدی، کارشناسی ارشد، جامعه المصطفی العالمیه، جامعه المصطفی العالمیه - واحد گرگان، ۱۳۹۹ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- مقاصد شریعت در اجرای مجازات جرایم حدی در فقه مذاهب اسلامی، سیده شیوا حسینی، کارشناسی ارشد، دانشگاه مذاهب اسلامی، ۱۳۹۸ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- تعیین جنسیت جنیین از دیدگاه فقه با نگاه به مقاصد شریعت، رویا چاری ده سوخته، کارشناسی ارشد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه ارومیه، ۱۳۹۶ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- کاربرد قاعده فقهی درء مفاسد در مقاصد شریعت، نورالدین سعیدیانی، کارشناسی ارشد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، مجتمع دانشگاهی ولیعصر (عج)، ۱۳۹۵ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- تطبیق آراء فقهای امامیه و اهل سنت در امکان کشف مقاصد شریعت و طرق آن، جواد مظفر قراملکی، مرکز پیام نور جنوب تهران، دانشگاه پیام نوراستان تهران، ۱۳۹۳ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- ارتباط مقاصد الشریعه و علل الشرایع، انسیه جورابچی،کارشناسی ارشد، دانشگاه مذاهب اسلامی، ۱۳۹۳ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر.
- مقاصد شریعت از دیدگاه امام غزالی، سمیه منبری، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه کردستان، ۱۳۹۲ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- مقاصد شریعت در متون فقهی معاصر امامیه، زینب سادات افقهی، کارشناس ارشد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی شهید مطهری، دانشگاه فردوسی، ۱۳۹۲ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
عربی
- القواعد الفقهیة و دورها فی إقامة مقاصد الشریعة الإسلامیة، البدری السید مصطفی أحمد، کلیة الآداب، جامعة المنیا، مصر، ۲۰۱۸م. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- اثر مقاصد الشریعة فی الفروق الفقهیه دراسة تأصیلیة تطبیقیه علی المعاملات المالیة عند الحنابله، نوشته: سعید بن عبید بن لاحق العتیبی، جامعة إمر القری، کلیة الشریعة و الدراسات الاسلامیة، ۱۴۳۹ق. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- فهم الحدیث الشریف فی ضوء مقاصد الشریعة، نوشته طلال امین محمد القضاة، الجامعة الأردنیة، کلیة الدراسات العلیا، ۲۰۱۶م. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- مقاصد الشریعة فی المعاملات المالیة عند ابن تیمیه و اثرها فی الأحکام الفقهیة و النوازل المالیة المعاصرة، نوشته: ماجد بن عبدالله بن محمد العسکر، کلیة الشریعة و الفقه الاسلامیة، جامعة أم القری، مکه، عربستان سعودی، ۱۴۳۵ق. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- مقاصد الشریعة الخاصة بکسب المال و استثماره و إنفاقه، دراسة فقهیة مقاصدیة مقارنة بالاقتصاد المعاصر، نویسنده: محمد مصطفی احمد شعیب، مالزی، جامعة المدینة العالمیة، کلیة العلوم الإسلامیة، ۲۰۱۳م. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- طرق الکشف عن مقاصد الشریعة و استثمارها، نوشته: بوعبدالله بن عطیه، دانشگاه وهران، دانشکده: علوم الانسانیة و الحضارة الاسلامیة، الجزائر، ۲۰۱۲م. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- مقاصد الشریعة الإسلامیة و أثرها فی معالجة مستجدات العصر، نوشته: محمد رفاعی کورنیانتو، جامعة المدینة العالمیة، کلیة العلوم الإسلامیة، ۲۰۱۲م. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- الرخصة عند الأصولیین و علاقتها بمراتب مقاصد الشریعة، نوشته: محمد حسن علی علوش، الجامعة الاسلامیة غزة، کلیة الشریعة و القانون، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، ۱۴۳۰ق. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- أثر المقاصد الشریعة الإسلامیة فی التکالیف الشرعیة، نوشته: سماکی قاسم، عربستان سعودی، جامعة الاسلامیة بالمدینة المنورة، کلیة الشریعة، سال ۱۴۳۰ق. پایان‌نامه را از اینجا بخوانید
- مقاصد الشریعة عند الإمام إبن القیم، نوشته: ابراهیم احمد محمد قباعة، دانشگاه مؤته، اردن، ۲۰۰۶م. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- مقصد حفظ العقل عند الامام محمد الطاهر بن عاشور، محمود بای، جامعة الحاج خضر، کلیة علوم الاجتماعیه و العلوم الاسلامیة، الجزائر، ۲۰۰۶م. (پایان‌نامه کارشناسی ارشد) کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- مقاصد الشریعة و أثر اعتبارها فی الأحکام عند الامام عز بن عبدالسلام، لخضر بوغفور، الجامعة الإسلامیة بالمدینة المنورة، کلیة الشریعة، ۱۴۲۵ق، (رساله کارشناسی ارشد). کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- نظریة مقاصد الشریعة بین شیخ الاسلام ابن تیمیة و جمهور الاصولیین، دراسة مقارنه من القرن الخامس الی القرن الثامن الهجری، عبدالرحمن یوسف عبدالله القرضاوی، جامعة القاهرة، کلیة دارل العلوم، سال ۲۰۰۰م. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- مقاصد الشریعة الاسلامیه فی حفظ المال و تنمیته، نویسنده: محمد بن سعد المقرن، عربستان سعودی، جامعة ام القری، کلیة الشریعة و الدراسات الاسلامیة، ۱۴۲۰ق. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
سایر منابع
- مقاصد الشریعة و أثرها فی استنباط الأحکام، محمد الطاهر المیساوی، الجامعة الاسلامیة العالمیة، کوالالامپور، مالزی، ۲۰۰۷م. درسنامه را از اینجا ببینید
- جایگاه احکام تدبیری و مقاصد شریعت در اجتهاد، ارائه‌دهنده: حسین خِشِن، منتقدان: محمد قائنی، حسنعلی علی‌اکبریان، سیف‌الله صرامی، محمدحسن وحدتی شبیری، محمود حکمت‌نیا. این نشست در ۱۱ خرداد ماه ۱۳۹۴ش در مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی برگزار شده است. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر