مقاصد الشریعة (منابع مطالعاتی)
مقاصد الشریعة به معنای اهدافی که شارع از تشریع احکام دنبال می‌کند از مبانی فقه است و جایگاه اصلی آن در دانش فلسفه فقه است. این مفهوم بیشتر در منابع اصولی و فقهی اهل سنت مطرح شده است. نظریه مقاصد الشریعه در واقع راهی است به سوی فقه مقاصدی و اجتهاد با محوریت مقاصد شریعت. در این بحث باید روشن شود که مقاصد شریعت کدام‌اند؟ با چه روش و معیاری می‌توان این مقاصد را کشف کرد؟ آیا در مقاصد شریعت اولویت‌بندی خاصی وجود دارد یا مقاصد همه ارزشی هم‌ارز دارند؟ آیا این مقاصد می‌توانند در استنباط فقهی مؤثر باشند یا صرفا باید نگاه تحلیلی به آن‌ها داشت؟
پذیرش تأثیرگذاری مقاصد شریعت در استنباط فقهی باعث تغییر فتاوای فقهی خواهد شد. زیرا معیار جدیدی برای ارزیابی فتوای حاصل از ظواهر ادله در اختیار فقیه خواهد گذاشت. به دلیل نزدیکی نظریه مقاصد الشریعه به «قیاس فقهی» این مفهوم چندان در منابع شیعی مورد توجه نبوده است. با این حال در دوران متأخر در منابع پژوهشی شیعه نیز مطالعات چندی در این موضوع صورت گرفته است و گاه گرایش‌های محدودی به مقاصد شریعت و فقه مقاصدی مشاهده می‌شود. ابن عاشور و احمد الریسونی در عالمان اهل سنت شهرت بیشتری در بحث مقاصد الشریعه دارند. در شیعه نیز می‌توان مفصل‌ترین اثر منتشر شده کتاب الاجتهاد المقاصدی و المناطی اثر حیدر حب‌الله است.
کتاب‌ها
در سال ۱۳۸۹ش کتابی با عنوان کتاب‌شناسی مقاصد شریعت، نوشته محمد عبدلی توسط انتشارات مجمع تقریب بین مذاهب اسلامی منتشر شده است. این کتاب ۳۶۸ صفحه‌ای تلاش کرده است کتاب‌ها و پایان‌نامه‌ها و سایر منابع مرتبط با مقاصد شریعت را معرفی کند. در این کتاب نسخه‌های خطی و کهن و نیز برخی منابع به زبان کردی و انگلیسی نیز معرفی شده است.
فارسی
- فقه مقاصدی؛ بررسی نقش مقاصد شریعت در پویایی فقه، محمد اسعدی، قم، حکمت‌گستر، ۱۳۹۹ش. صفحات ابتدایی این کتاب را از اینجا ببینید
- مقاصد شریعت برای مبتدیان، جاسر عودة، ترجمه: محمود محمودی، تهران، احسان، ۱۳۹۸ش. این کتاب ترجمه مقاصد الشریعة دلیل للمبتدی است. صفحات ابتدایی این کتاب را از اینجا ببینید
- تاملی بر فلسفه مجازات در مقاصد شریعت، فاطمه السادات حسینی، قم، انتشارات ابتکار دانش، ۱۳۹۷ش.
- نقش مقاصد شریعت در تأثیر مقتضیات زمان بر سیاست کیفری اسلام، سید محمدعلی احمدی ابهری، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، ۱۳۹۶ش.
- اهداف دین دیباچه‌ای بر مفهوم و جایگاه مقاصد الشریعه در فقه اسلامی، نورالدین بن مختار الخادمی، ترجمه: سهیلا رستمی، تهران، نشر احسان، ۱۳۹۶ش. این کتاب ترجمه کتاب علم المقاصد الشرعیة است. صفحات ابتدایی این کتاب را از اینجا ببینید
- مقاصد شریعت از منظر فقه امامیه، مهدی شوشتری، قم، دار الفکر، ۱۳۹۵ش.
- نقد و بررسی فقه مقاصدی از نظرگاه اهل سنت، محمدعلی قاسمی و احمد خوانساری، مؤسسه فقهی ائمه اطهار(ع)، قم، ۱۳۹۵ش.
- اجتهاد مقاصدی، حسین درویشی‌پور، ارومیه، دار الاخلاص، ۱۳۹۳ش. صفحات ابتدایی این کتاب را از اینجا ببینید
- مقاصد الشریعه در فقه امامیه، مهدی گرامی‌پور، تهران، انتشارات سنجش و دانش، ۱۳۹۳ش. صفحات ابتدایی این کتاب را از اینجا ببینید
- پژوهشی در باب مقاصد شریعت، نوشته یوسف قرضاوی، ترجمه سید رضا اسعدی و محمدآزاد شافعی، انتشارات احسان، ایران، ۱۳۹۲ش. صفحات ابتدایی این کتاب را از اینجا ببینید
- کتاب‌شناسی مقاصد شریعت: معرفی کتب، پایان‌نامه‌ها و جستارهای نگاشته در حزوه مقاصد شریعت، محمد عبدلی، انتشارات مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، ۱۳۹۲ش. صفحات ابتدایی این کتاب را از اینجا ببینید
- اجتهاد مقاصدی، مهدی گرامی‌پور، تهران، انتشارات سنجش و دانش، ۱۳۹۱ش. صفحات ابتدایی این کتاب را از اینجا ببینید
- مقصدهای شریعت، ترجمه: سید ابوالقاسم حسینی(ژرفا)، با مقدمه علمی از: ابوالقاسم علیدوست، انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، تهران، ۱۳۸۸ش. این کتاب ترجمه کتاب مقاصد الشریعة نوشته عبدالجبار الرفاعی است. ولی در شناسنامه و جلد کتاب نامی از اصل کتاب برده نشده است و فقط در مقدمه مترجم نام نویسنده نیز آمده است. صفحات ابتدایی این کتاب را از اینجا ببینید
- مقاصد شریعت از نگاه ابن عاشور. مترجم مهدی مهریزی انتشارات صحیفه خرد با همکاری موسسه جهانی اندیشه اسلامی. قم، ۱۳۸۳ش. این کتاب ترجمه نظریة المقاصد عند الامام محمد بن طاهر بن عاشور، نوشته اسماعیل الحسنی است.
عربی
- القواعد الفقهیة و دورها فی إقامة مقاصد الشریعة الإسلامیة، البدری السید مصطفی أحمد، اسکندریة، دار التعلیم الجامعی، ۲۰۲۱م. کتاب را از اینجا بخوانید این کتاب در اصل پایان‌نامه دکتری نویسنده بوده است که در کلیة الآداب، جامعة المنیا، مصر، ۲۰۱۸م. دفاع شده است. صفحات ابتدایی پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- مقاصد الشریعة و دورها فی عملیة الإستنباط عند الفریقین، السید حیدر الحسینی، قم، المصطفی، ۱۳۹۵ش.
- محاضرات فی المقاصد الشریعة، احمد الریسونی، دار الکلمة للنشر و التوزیع، قاهره، مصر، ۲۰۱۳م. این کتاب درس‌های احمد الریسونی در قطر است. کتاب را از اینجا بخوانید
- مقاصد الشریعة عند الإمام الشافعی، نوشته: احمد وفاق بن مختار، دار السلام، قاهره، مصر، ۲۰۱۳م. کتاب را از اینجا بخوانید
- الإمام فی مقاصد رب الأنام، نوشته ابوعبدالرحمن الأخضر الأخضری الجزائری، انتشارات دار إبن حزم، بیروت، لبنان،۲۰۱۱م.
- مقاصد الشريعة عند الإمام الغزالي، نوشته: إسماعيل السعيدات، دار النفائس، چ۱، ۲۰۱۱م.
- مدخل الی مقاصد الشریعة، احمد الریسونی، دار السلام، قاهره، ۲۰۰۹م. کتاب را از اینجا بخونید
- مدارس النظر الی التراث و مقاصدها، مقاصد الشریعة و طرق استثمارها، نوشته: ابوعبدالرحمان الأخضر الأخضری، دار الریادة، دمشق، سوریه، ۲۰۰۹م.
- مقاصد الشریعة الإسلامیة فی فکر الإمام سید قطب، نصير زرواق، مصر، قاهره، دار السلام، ۲۰۰۹م.
- مقاصد الشريعة الإسلامية، ابن عاشور، دار القلم، دمشق، ۱۴۲۹ق. این کتاب چند چاپ از سوی چند ناشر مختلف دارد. کتاب را از اینجا ببینید
- مقاصد الشریعة عند امام الحرمین و آثارها فی التصرفات المالیة، نویسنده: هشام بن سعید أزهر، مکتبة الرشد، ریاض، عربستان سعودی، ۱۴۲۹ق. کتاب را از اینجا بخوانید
- القنیه فی شرح نظم الفائق فی مقاصد الشریعة، ابوعبدالرحمن الأخضر الأخضری الجزائری، مکتبة الرشاد، الجزائر، ۲۰۰۸م.
- مقاصد الشریعة و أثرها فی الجمع و الترجیح بین النصوص، یمینة ساعد بوسعادی، لبنان، بیروت، دار ابن حزم، ۲۰۰۷م.
- الفائق فی علم المقاصد، ابوعبدالرحمن الأخضر الأخضری الجزائری، مکتبة الرشاد، الجزائر، ۲۰۰۶م.
- علاقة مقاصد الشریعة بأصول الفقه، عبدالله بن بیه، مؤسسة الفرقان للدارسات الاسلامیه، مرکز دراسات المقاصد الشریعة الأسلامیة، ویمبلدون، لندن، ۲۰۰۶م. این کتاب درسگفتارهای عبدالله بن بیه در مکه است. کتاب را از اینجا بخوانید
- نظریة المقاصد عند الامام محمد بن طاهر بن عاشور، نوشته اسماعیل الحسنی. ویرجینیا، المعهد العالمی للفکر الاسلامی، ۱۹۹۵م. این کتاب با عنوان مقاصد شریعت از نگاه ابن عاشور. با ترجمه مهدی مهریزی، انتشارات صحیفه خرد با همکاری موسسه جهانی اندیشه اسلامی. قم، ۱۳۸۳ش، منتشر شده است. کتاب را از اینجا بخوانید
- تحدیث الفکر الاسلامی، عبدالمجید شرفی، ترجمه به فارسی با عنوان: عصری‌سازی اندیشه دینی، مترجم: محمد امجد. نشر ناقد، تهران، ۱۳۸۲ش.
- مقاصد الشریعة عند الإمام العز بن عبدالسلام، نوشته: عمر بن صالح بن عمر، دار النفائس للنشر و التوزیع، چ ۱، اردن، ۲۰۰۳م. کتاب را از اینجا بخوانید
- مقاصد الشریعة، تحریر و حوار: عبدالجبار الرفاعی، گفتگو با محمدمهدی شمس‌الدین، سید محمدحسین فضل‌الله، طه جابر العلوانی، محمدحسن امین، حسن الترابی، احمد ریسونی، عبدالهادی فضلی، جمال‌الدین عطیه. انتشارات دار الفکر المعاصر و دار الفکر، سوریه و لبنان، ۲۰۰۲م. کتاب را از اینجا بخوانید. این گفت‌وگوها پیشتر در شماره ۸ مجله قضایا اسلامیة معاصرة منتشر شده بودند.
- مقاصد الشریعة الخاصة بالتصرفات المالیة، نویسنده: عزالدین بن زغیبه، مرکز جمعة الماجد للثقافة و التراث، دبی، امارات متحد عربی، ۲۰۰۱م. کتاب را از اینجا بخوانید
- طرق الكشف عن مقاصد الشارع، نعمان جغیم، اردن، دار النفائس، ۲۰۰۱م. کتاب را از اینجا بخوانید
- علم المقاصد الشرعیة، نورالدین بن مختار الخادمی، ریاض، مکتبة العبیکان، ۲۰۰۱م. کتاب را از اینجا ببینید این کتاب توسط سهیلا رستمی و با نام اهداف دین به فارسی ترجمه شده است.
- مقاصد الشریعة: التشریع الإسلام المعاصر بین طموح المجتهد و قصور الإجتهاد، نورالدین بوثوري، لبنان، بیروت، دار الطلیعة، ۲۰۰۰م.
- مقاصد الشريعة عند ابن تيمية، يوسف أحمد محمد البدوي، دار النفائس، چ۱، ۲۰۰۰ م. کتاب را از اینجا بخوانید
- مقاصد الشریعة فی ضوء فقه الموازنات، نوشته: عبدالله یحیی الکمالی، دار ابن حزم، بیروت، لبنان، ۲۰۰۰م. این کتاب جزء مجموعه‌ای است که با عنوان سلسلة فقه الاولویات زیر نظر مرکز التفکیر الإبداعی منتشر شده است. کتاب را از اینجا بخوانید
- مقاصد الشريعة الإسلامية و علاقتها بالأدلة الشرعية، محمد سعد بن احمد المسعود اليوبي، دار الهجرة ، چ۱، ریاض، عربستان سعودی، ۱۹۹۸م. کتاب را از اینجا بخوانید
- مختصر الفوائد فی أحکام المقاصد معروف به القواعد الصغری، عزالدین بن عبدالعزیز بن عبدالسلام، تحقیق: صالح بن عبدالعزیز بن ابراهیم، ریاض، دار الفرقان، ۱۹۹۷م. کتاب را از اینجا بخوانید
- نظریة المقاصد عند الامام الشاطبی، نوشته احمد ریسونی، انتشارات المعهد العالمی للفکر الاسلامی، ویرجینیا، آمریکا، ۱۹۹۵م، ترجمه به فارسی با عنوان: اهداف دین از نگاه شاطبی، ترجمه سید حسن اسلامی و سید محمدعلی ابهری، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، قم، ۱۳۷۶ش. کتاب را از اینجا بخوانید
- مقاصد الشريعة الإسلامية و مكارمه، علال الفاسى، چاپ پنجم، دار الغرب الاسلامی، بیروت، لبنان، ۱۹۹۳م. کتاب را از اینجا بخوانید
- مقاصد العامة للشریعة الإسلامیة، عبدالرحمن عبدالخالق، مکتبة الصحوة الاسلامیة، کویت، ۱۴۰۵ق. کتاب را از اینجا بخوانید
- تسدید النظر فی حقیقة المقاصد الشرعیة و المصالح المرعیة و کیفیة اعتبارها فی فی استنباط الأحکام الشرعیة، زهران کاده، بی‌تا، بی‌نا، کتاب را از اینجا بخوانید
ویژه‌نامه‌های مجلات
- مجله قضایا اسلامیة معاصرة، شماره ۸، ۱۴۲۰ق. با یادداشت‌ها و مقالاتی از طه جابر العلوانی، سید محمدحسین فضل‌الله، حسن الترابی، محمد حسن الامین، حسن حنفی، جمال‌الدین عطیه، احمد الریسونی، عبدالرحمن الکیلانی، و گفتگو با محمدهادی معرفت، عباسعلی عمید زنجانی و محمدحسین مهرپور. مجله را از اینجا ببینید
- مجله قضایا اسلامیة معاصرة، شماره ۹-۱۰، ۱۴۲۱ق. با یادداشت‌ها و مقالاتی از طه جابر العلوانی، محمد مهدی شمس‌الدین، عبدالهادی فضلی، احمد الریسونی، جمال‌الدین عطیة، محمدرضا حکیمی، سعید رحیمیان، سرمد الطائی، محمد المهاجر، احمد البصری. مجله را از اینجا ببینید
مقاله‌ها
فارسی
- تبیینِ ظرفیت‌های فقه مقاصدی در پشتیبانی از نظام قانون‌گذاری جمهوری اسلامی ایران، محمدرضا ملایی و احمد رهدار و منصور میراحمدی، فصلنامه مطالعات انقلاب اسلامی، دوره ۱۸، شماره ۶۶، پاییز ۱۴۰۰ش. مقاله را از اینجا بخوانید
- پویایی فقه از رهگذر مقاصد شریعت با نظری بر آرای امام خمینی، زهره حاجیان فروشانی، فصلنامه پژوهشنامه متین، سال بیست و دوم، شماره ۸۶، بهار ۱۳۹۹ش. مقاله را از اینجا بخوانید
- کاوشی نو در نقش‌یابی اهداف شریعت در منطقة الفراغ با تکیه بر آراء شهید صدر، آیت‌الله شمس الدین و آیت‌الله سیستانی، حمیدرضا تمدن و حسنعلی سعدی، پژوهشنامه میان‌رشته‌ای فقهی، شماره ۱۴، ۱۳۹۸ش. مقاله را از اینجا ببینید
- حقوق اساسی در اندیشه فقیهان مقاصدی، محمد اسعدی، دوفصلنامه مطالعات اندیشه معاصر مسلمین، شماره ۸، ۱۳۹۷ش. از اینجا می‌توانید مقاله را ببینید
- بررسی سنجه‌های اولویت‌بندی احکام شریعت در نظام مقاصد حکومت اسلامی، قدرت‌الله رحمانی، محمدعلی الفت‌پور، فصلنامه دانش حقوق عمومی، شماره ۱۹، ۱۳۹۷ش. مقاله را از اینجا ببینید
- حفظ آبرو و جایگاه آن در مقاصد شریعت از دیدگاه فقهای مذاهب، مهدی شوشتری، دوفصلنامه مطالعات تقریبی مذاهب اسلامی، شماره ۴۹، ۱۳۹۷ش. مقاله را از اینجا بخوانید
- بررسی حکم فقهی فرزندآوری در فقه عامه و امامیه با رویکردی بر مقاصد شریعت، لیلا ثمنی، سید محسن فتاحی، طوبی شاکری، پژوهشنامه مذاهب اسلامی، شماره ۹، ۱۳۹۷ش. مقاله را از اینجا ببینید
- رهیافت مقصدگرا به امر به معروف و نهی از منکر در فقه سیاسی امامیه، بشری عبدخدایی، محمدتقی فخلعی، محمدحسن حائری، فصلنامه سیاست متعالیه، شماره ۱۷، ۱۳۹۶ش. مقاله را از اینجا ببینید
- مقاصد شریعت و جایگاه آن در استنباط حکم شرعی، نوشته سید ابوالقاسم نقیبی، در فصلنامه پژوهش‌های فقهی، سال ۱۳، شماره ۲، تابستان ۱۳۹۶ش. از اینجا می‌توانید مقاله را ببینید
- جایگاه مقاصد شریعت در افق الگوی اسلامی-ایرانی پیشرفت، زهره کاظمی، ارائه شده در ششمین کنفرانس الگوی اسلامی-ایرانی پیشرفت. ۱۳۹۶ش. مقاله را از اینجا ببینید
- بررسی اعتبار مقاصد شریعت در آثار فقهای امامیه با تأکید بر دیدگاه امام خمینی، نوشته مهدی شوشتری و سید محمد حیدری خورمیزی، در دوفصلنامه پژوهشنامه امامیه، شماره ۶، پاییز و زمستان ۱۳۹۶. از اینجا می‌توانید مقاله را بخوانید
- بررسی تطبیقی نظریه مقاصد شریعت با اهداف شریعت از منظر تفکر شیعه و اهل سنت، علیرضا حیدرزاده، فصلنامه مطالعات فرهنگی در دانشگاه اسلامی، شماره ۷۲، ۱۳۹۶ش. مقاله را از اینجا ببینید
- مقاصد انسانی شریعت در فقه امامیه، مهدی شوشتری، حسین ناصری مقدم، حسین صابری، دوفصلنامه انسان‌پژوهی دینی، شماره ۳۵، ۱۳۹۵ش. مقاله را از اینجا ببینید
- سازوکارهای کشف مقاصد شریعت، نوشته مهدی شوشتری، حسین ناصری‌مقدم، حسین صابری، در فصلنامه پژوهش‌های فقهی، دوره ۱۲، شماره ۱، بهار ۱۳۹۵ش. از اینجا می‌توانید مقاله را ببیند
- رویکرد عدلیه‌ای به نظریه مقاصد و پیامدهای حقوق بشری، سید محمدقاری سیدفاطمی، فصلنامه تحقیقات حقوقی، شماره ۷۵. ۱۳۹۵ش. مقاله را از اینجا بخوانید
- مقاصد کیفری شریعت، سید محمدعلی احمدی ابهری، دوفصلنامه مطالعات فقه معاصر، شماره ۲، ۱۳۹۵ش. از اینجا می‌توانید مقاله را بخوانید
- بهره‌گیری از مقاصد شریعت در تشخیص اهم، میرزامحمد واعظی، سید محمدتقی قبولی، محمدتقی فخلعی، دوفصلنامه کاوشی نو در فقه، شماره ۸۸، ۱۳۹۵ش. مقاله را از اینجا ببینید
- مقاصد الشریعه و جایگاه آن در شریعت با نگاه تطبیقی، جلال محمدی، فصلنامه حبل المتین، شماره ۱۲، ۱۳۹۴ش. مقاله را از اینجا ببینید
- الگوی اسلامی رسانه‌های خدمتگزارد دولتی، نظریه مقاصد شریعت در سیاست‌گذاری رسانه، مختار جعفری، ارائه شده در چهارمین کنفرانس الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت. ۱۳۹۴ش. مقاله را از اینجا ببینید
- کارکرد مقاصد شریعت در توسعه و تعمیق فقه امامیه، نوشته مهدی شوشتری و حسین ناصری مقدم، در دوفصلنامه پژوهشنامه امامیه، شماره ۱، بهار و تابستان ۱۳۹۴ش. از اینجا می‌توانید مقاله را بخوانید
- بررسی حجیت استقراء در کشف مقاصد شریعت، زهره حاجیان فروشانی، علی‌مظهر قراملکی، سید محمدرضا امام، دوفصلنامه فقه و مبانی حقوق اسلامی، سال چهل و هفتم، ۱۳۹۳ش. مقاله را از اینجا ببینید
- بررسی تطبیقی مقاصد شریعت، محمدحسن زمانی و قیام‌الدین قمر الدین، مجله حبل المتین، دوره سوم، شماره ۶، بهار ۱۳۹۳ش. از اینجا می‌توانید مقاله را ببینید
- بررسی و نقد دیدگاه تأثیر مقاصد شریعت بر اسناد استنباط، نوشته احمد حسنی، در فصلنامه فقه اهل بیت(ع)، سال ۱۹، شماره ۷۴، تابستان ۱۳۹۲ش، از اینجا می‌توانید مقاله را بخوانید
- جایگاه سندی مقاصد شریعت در فقه مذاهب اسلامی، نوشته مهدی گرامی‌پور، در مجله حبل المتین، پیش‌شماره ۳، پاییز ۱۳۹۱. از اینجا می‌توانید مقاله را بخوانید
- سارق بر اساس تعمیم نظریه مقاصد شریعت، مریم خلیلی، رامین پورسعید، پژوهشنامه فقه و حقوق اسلامی، شماره ۱۰، ۱۳۹۱ش. مقاله را از اینجا ببینید
- مقاصد شریعت از دیدگاه شیخ محمدجواد مغنیه، نوشته رحیم وکیل زاده در فصلنامه پژوهش‌های فقه و حقوق اسلامی، سال پنجم، شماره ۱۶، تابستان ۱۳۸۸. از اینجا می‌توانید مقاله را بخوانید
- فقه مقاصدی و حجیت آن (با نگاهی به شیوه شهید صدر)، محمدعلی تسخیری، مجله اندیشه تقریب، شماره ۱۸، بهار ۱۳۸۸ش. از اینجا می‌توانید مقاله را ببینید
- اهداف علم فقه، سعید ضیائی‌فر، فصلنامه فقه، شماره ۵۷، پاییز ۱۳۸۷. از اینجا می‌توانید مقاله را ببینید
- نظریه مقاصد الشریعه یا اهداف دین، راهی برای گذار از آقات و آسیب‌های دین‌پژوهی و دین‌ورزی، زاهد ویسی، فصلنامه کتاب نقد، شماره ۴۴، ۱۳۸۶ش. مقاله را از اینجا ببینید
- نظریه حصر ضروریات در مقاصد خمسه، سید نوید نقشبندی، مجله مقالات و بررسی‌ها، شماره ۸۵، ۱۳۸۶ش. مقاله را از اینجا ببینید
- پژوهشی درباره مقاصد شریعت، نوشته علیرضا بهاردوست، در مجله کتاب ماه دین، شماره ۹۱-۹۲، اردیبهشت و خرداد ۱۳۸۴. این مقاله ناظر به کتاب مقاصد شریعت از نگاه ابن عاشور نوشته اسماعیل الحسنی به ترجمه مهدی مهریزی است. از اینجا می‌توانید مقاله را ببینید
- فقه و مقاصد شریعت، ابوالقاسم علیدوست، فصلنامه فقه اهل بیت، شماره ۴۱، ۱۳۸۴ش. مقاله را از اینجا ببینید
- اهداف دین، درنگی در نظریة المقاصد عند الامام الشاطبی، سید حسن اسلامی، نقد و نظر، شماره ۵، ۱۳۷۴ش. مقاله را از اینجا ببینید
عربی
- أثر المقاصد الشرعیة في الجمع و الترجیح بین الأدلة المتعارضة: دراسة اصولیة تطبیقیة، حمدان موسی، مجلة جامعة الشارقة، مجلد ۱۷، شماره ۱، ۱۴۴۱ق. مقاله را از اینجا ببینید
- أقسام المقاصد الشرعیة المکملة، أ.بوعبدالله بن عطیة، مجله الأکادیمیه للدراسات الإجتماعیة و الإنسانیة، شماره ۹، ۲۰۱۳م. مقاله را از اینجا ببینید
- مقاصد الشریعة من النسخ، عبدالعزیز بن محمد بن ابراهیم بن العوید، المجلة الأردنیة فی الدراسات الإسلامیة، شماره ۱۱، ربیع الاول ۱۴۳۶ق، از اینجا می‌توانید مقاله را ببینید
- مقاصد الشریعه و القانون المقارن، محمد کمال‌الدین امام، کتاب الفقه و القانون، تهران، مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی، ۱۳۹۲ش. از اینجا می‌توانید مقاله را ببینید
- نظریة مقاصد الشریعة و أثرها فی بناء المجتمع، عباس علی حمید العبیدی، مجله الأستاذ، شماره ۲۰۳، ۱۴۳۳ق، از اینجا می‌توانید مقاله را ببینید
- مقاصد الشریعة و أثرها فی العقود، عقد الإجارة المنتهیة بالتملیک نموذجا، یوسف آدم المدنی، مقالات کنفرانس بین المللی بانکداری اسلامی، سال ۲۰۱۰م، از اینجا می‌توانید مقاله را ببینید
- طرق الاصولیین فی تقسیم مقاصد الشریعة من حیث قوتها، عثمان میرغنی علی بلال، مجلة جامعة القرآن الکریم و العلوم الاسلامیة، شماره ۱۲، ۱۴۲۷ق. از اینجا می‌توانید مقاله را ببینید
پایان‌نامه‌ها
فارسی
- شرایط و ضوابط مقاصد شریعت در استنباط حکم شرعی از منظر مذاهب خمسه، بهادر نوری، جامعة المصطفی العالمیة، واحد گرگان، ۱۳۹۹ش. پایان‌نامه کارشناسی ارشد.
- نقش فقه مقاصدی از دیدگاه مذاهب در حل چالش های حقوق بشری جوامع اسلامی، محمد اسعدی، دکتری ، دانشکده مذاهب، دانشگاه ادیان و مذاهب، ۱۳۹۸ش. از اینجا ببینید
- نقش‌یابی مقاصد شریعت در اجتهاد شیعی و جایگاه آن در نظام‌سازی فقهی، حمیدرضا تمدن، دانشکده الهیات معارف اسلامی و ارشاد، دانشگاه امام صادق(ع)، ۱۳۹۷ش. اطلاعات بیشتر درباره پایان‌نامه را اینجا ببینید. پایان‌نامه کارشناسی ارشد.
- روش شناسی فقه امامیه در حل چالشهای مسائل مستحدثه جزایی با تاکید بر مقاصد شریعت، هادی رحیمی، دکتری، دانشگاه خوارزمی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، ۱۳۹۷ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- بررسی جایگاه مقاصد شریعت در تشریع احکام کیفری اسلام از منظر فقه فریقین، زهرا سهروردی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه مازندران، ۱۳۹۶ش.
- بررسی تطبیقی نقش مقاصد شریعت در استنباط احکام در فقه اسلامی، محسن جماسی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه شهید چمران اهواز، ۱۳۹۵ش. ۲۰ ضفحه نخست پایان‌نامه را اینجا ببینید. پایان‌نامه کارشناسی ارشد.
- رویکرد فقیهان امامیه به مقاصد شریعت در ابواب معاملات، مهدی شوشتری، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه فردوسی مشهد، ۱۳۹۴ش. ۲۰ صفحه نخست پایان‌نامه را از اینجا ببینید.
- کارکرد مقاصد شریعت در فقه سیاسی با تکیه بر نهج‌البلاغه، بشری عبدخدایی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی شهید مطهری، دانشگاه فردوسی مشهد، ۱۳۹۴ش. پایان‌نامه کارشناسی ارشد.
- تطبیق آراء فقهای امامیه و اهل سنت در امکان کشف مقاصد شریعت و طرق آن، جواد مظفر قراملکی، مرکز پیام نور جنوب تهران، دانشگاه پیام نوراستان تهران، ۱۳۹۳ش. پایان‌نامه را از اینجا می‌توانید ببینید
- ارتباط مقاصد الشریعه و علل الشرایع، انسیه جورابچی، دانشگاه مذاهب اسلامی، ۱۳۹۳ش. ۲۰ صفحه نخست پایان‌نامه را اینجا ببینید. پایان‌نامه کارشناسی ارشد.
- مقاصد شریعت از دیدگاه امام غزالی، سمیه منبری، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه کردستان، ۱۳۹۲ش. ۲۰ صفحه نخست پایان‌نامه را اینجا ببینید
- مقاصد شریعت در متون فقهی معاصر امامیه، زینب افقهی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی شهید مطهری، دانشگاه فردوسی، ۱۳۹۲ش. پایان‌نامه کارشناس ارشد.
- نقش مقاصد شریعت در استنباط احکام در فقه امامیه، محبوبه بختیاری، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه پیام نور استان تهران، ۱۳۹۱ش. ۲۰ صفحه نخست پایان‌نامه را از اینجا ببینید پایان‌نامه کارشناسی ارشد.
- نگرش مقاصدی در فقه و ارزیابی توان آن در ارائه نظریه فلسفه حقوق اسلامی، نوشته: محمدامین یوسفی، دانشگاه شهید بهشتی، دانشکده حقوق، تهران، ایران، ۱۳۸۹ش. (رساله کارشناسی ارشد) ۲۰ صفحه نخست پایان‌نامه را از اینجا ببینید
عربی
- القواعد الفقهیة و دورها فی إقامة مقاصد الشریعة الإسلامیة، البدری السید مصطفی أحمد، کلیة الآداب، جامعة المنیا، مصر، ۲۰۱۸م. صفحات ابتدایی پایان‌نامه را از اینجا ببینید این پایان‌نامه در سال ۲۰۲۱ م از سوی دار التعلیم الجامعی در اسکندریه مصر به صورت کتاب منتشر شده است. کتاب را از اینجا بخوانید
- اثر مقاصد الشریعة فی الفروق الفقهیه دراسة تأصیلیة تطبیقیه علی المعاملات المالیة عند الحنابله، نوشته: سعید بن عبید بن لاحق العتیبی، جامعة إمر القری، کلیة الشریعة و الدراسات الاسلامیة، ۱۴۳۹ق. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. پایان‌نامه را از اینجا بخوانید
- فهم الحدیث الشریف فی ضوء مقاصد الشریعة، نوشته طلال امین محمد القضاة، الجامعة الأردنیة، کلیة الدراسات العلیا، ۲۰۱۶م. پایان‌نامه را از اینجا بخوانید
- مقاصد الشریعة فی المعاملات المالیة عند ابن تیمیه و اثرها فی الأحکام الفقهیة و النوازل المالیة المعاصرة، نوشته: ماجد بن عبدالله بن محمد العسکر، کلیة الشریعة و الفقه الاسلامیة، جامعة أم القری، مکه، عربستان سعودی، ۱۴۳۵ق. پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- مقاصد الشریعة الخاصة بکسب المال و استثماره و إنفاقه، دراسة فقهیة مقاصدیة مقارنة بالاقتصاد المعاصر، نویسنده: محمد مصطفی احمد شعیب، مالزی، جامعة المدینة العالمیة، کلیة العلوم الإسلامیة، ۲۰۱۳م. پایان‌نامه را از اینجا بخوانید
- أثر الأصولیین فی الفقه المقاصدی، نوشته: طیبی نورالهدی، دانشگاه وهران، دانشکده: علوم الانسانیة و الحضارة الاسلامیة، الجزائر، ۲۰۱۳م. پایان‌نامه را از اینجا بخوانید
- طرق الکشف عن مقاصد الشریعة و استثمارها، نوشته: بوعبدالله بن عطیه، دانشگاه وهران، دانشکده: علوم الانسانیة و الحضارة الاسلامیة، الجزائر، ۲۰۱۲م. پایان‌نامه را از اینجا بخوانید
- مقاصد الشریعة الإسلامیة و أثرها فی معالجة مستجدات العصر، نوشته: محمد رفاعی کورنیانتو، جامعة المدینة العالمیة، کلیة العلوم الإسلامیة، ۲۰۱۲م. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. پایان‌نامه را از اینجا بخوانید
- الرخصة عند الأصولیین و علاقتها بمراتب مقاصد الشریعة، نوشته: محمد حسن علی علوش، الجامعة الاسلامیة غزة، کلیة الشریعة و القانون، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، ۱۴۳۰ق. پایان‌نامه را از اینجا بخوانید
- أثر المقاصد الشریعة الإسلامیة فی التکالیف الشرعیة، نوشته: سماکی قاسم، عربستان سعودی، جامعة الاسلامیة بالمدینة المنورة، کلیة الشریعة، سال ۱۴۳۰ق. پایان‌نامه را از اینجا بخوانید
- مقاصد الشریعة عند الإمام إبن القیم، نوشته: ابراهیم احمد محمد قباعة، دانشگاه مؤته، اردن، ۲۰۰۶م. این پایان‌نامه در دسترس عموم نیست
- مقصد حفظ العقل عند الامام محمد الطاهر بن عاشور، محمود بای، جامعة الحاج خضر، کلیة علوم الاجتماعیه و العلوم الاسلامیة، الجزائر، ۲۰۰۶م. (پایان‌نامه کارشناسی ارشد) پایان‌نامه را از اینجا بخوانید
- التنظیر المقاصدی عند الامام محمد الطاهر بن عاشور فی کتابه مقاصد الشریعة الاسلامیة، محمد حسین، جامعة الجزائر، کلیة العلوم الاسلامیة، ۲۰۰۵م، پایان‌نامه را از اینجا بخوانید
- مقاصد الشریعة و أثر اعتبارها فی الأحکام عند الامام عز بن عبدالسلام، لخضر بوغفور، الجامعة الإسلامیة بالمدینة المنورة، کلیة الشریعة، ۱۴۲۵ق، (رساله کارشناسی ارشد). پایان‌نامه را از اینجا بخوانید
- نظریة مقاصد الشریعة بین شیخ الاسلام ابن تیمیة و جمهور الاصولیین، دراسة مقارنه من القرن الخامس الی القرن الثامن الهجری، عبدالرحمن یوسف عبدالله القرضاوی، جامعة القاهرة، کلیة دارل العلوم، سال ۲۰۰۰م. پایان‌نامه را از اینجا بخوانید
- مقاصد الشریعة الاسلامیه فی حفظ المال و تنمیته، نویسنده: محمد بن سعد المقرن، عربستان سعودی، جامعة ام القری، کلیة الشریعة و الدراسات الاسلامیة، ۱۴۲۰ق. پایان‌نامه را از اینجا بخوانید
سایر منابع
- مقاصد الشریعة و أثرها فی استنباط الأحکام، محمد الطاهر المیساوی، الجامعة الاسلامیة العالمیة، کوالالامپور، مالزی، ۲۰۰۷م. درسنامه را از اینجا ببینید
- جایگاه احکام تدبیری و مقاصد شریعت در اجتهاد، ارائه‌دهنده: حسین خِشِن، منتقدان: محمد قائنی، حسنعلی علی‌اکبریان، سیف‌الله صرامی، محمدحسن وحدتی شبیری، محمود حکمت‌نیا. این نشست در ۱۱ خرداد ماه ۱۳۹۴ش در مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی برگزار شده است. گزارش جلسه را از اینجا بخوانید
- نگاهی نوگرایانه به فقه مقاصدی و چالشهای پیشِ روی آن، رحیم نوبهار، گزارش سخنرانی را از اینجا بخوانید
- الاجتهاد المقاصدی و المناطی و اشکالیة العلمنة و تفریغ الشریعة، حیدر حب‌الله. منتشر شده در پایگاه نصوص معاصره. آوریل ۲۰۲۱م. یادداشت را از اینجا ببینید