احکام ثابت و متغیر (منابع مطالعاتی)
تفکیک احکام ثابت و متغیر یکی از مبانی استنباط احکام فقهی و از مباحث مطرح در فلسفه فقه است. اگر بتوان نشان داد برخی از احکام متغیر هستند می‌توان آن حکم را بر اساس تحولات دنیای معاصر بازخوانی کرد. چنان که ثابت بودن یک آموزه مانع هرگونه تغییر در آن خواهد بود. فقیهان و پژوهش‌گران حوزه فقه و اصول فقه از چند زاویه به این موضوع نگریسته و آثار گوناگونی ارائه کرده‌اند.
کتاب‌ها
فارسی
- معیار ثابت و متغیر در دین، احمد عابدینی نجف‌آبادی، تهران، انتشارات سرایی، ۱۳۹۹ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- معیارهای بازشناسی احکام ثابت و متغیر در روایات، حسنعلی علی‌اکبریان، دو جلد، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ۱۳۸۷ش. جلد اول این کتاب به بررسی معیارهای احکام ثابت و جلد دوم به بررسی معیارهای احکام متغیر اختصاص دارد. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
عربی
- الثابت و المتغیر فی الاحکام الشریعة، حسن موسی الصفار، عربستان سعودی، قطیف، اطیاف للنشر و التوزیع، ۲۰۱۷م. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- الثابت و المتغیر من أحکام الأسرة فی ضوء مقاصد الشریعة الاسلامیة، یمینه ساعد بوسعادی، عربستان سعودی، ریاض، مرکز باحثات لدراسات المرأة، ۲۰۱۵م.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- الضوابط الشرعیة للثوابت و للمتغیرات فی الاسلام، راشد سعید شهوان، عمان، دار المأمون، ۲۰۱۳م.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- معالم التجدید الفقهی: معالجة اشکالیة الثابت و المتغیر فی الفقه الإسلامی من أبحاث السید کمال الحیدری، خلیل رزق، قم، دار الفراقد، ۱۳۸۷ش.
- الحکم الشرعی بین اصالة الثبات و التغییر، عبدالجلیل زهیر ضمرة، اردن، دار النفائس، ۲۰۰۶م. کتاب را از اینجا ببینید
- الثابت و المتغیر فی فکر الامام ابی اسحاق الشاطبی، مجدی محمد عاشور، دبی، دار البحوث الاسلامیة و إحیاء التراث، ۲۰۰۲م.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- تغیر الأحکام فی الشریعة الإسلامیة، اسماعیل کوکسال، بیروت، مؤسسة الرسالة، ۲۰۰۰م. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- عوامل السعة و المرونة فی الشریعة الإسلامیة، یوسف القرضاوی، قاهره، مکتبة وهبة، ۱۹۹۴م. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- الثوابت و المتغیرات فی مسیرة العمل الإسلامی المعاصر، صلاح الصاوی، ریاض، کتاب البیان، بی‌تا. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
مقاله‌ها
فارسی
- بازپژوهی معنای تغییر احکام شرعی و عوامل مؤثر بر آن، محمدجواد سلمان‌پور و مهدی حمیدی، فصلنامه فقه و مبانی حقوق اسلامی، سال ۵۲، شماره ۲، ۱۳۹۸ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی همخوانی دین ثابت و نیازهای متغیر بشری از نگاه علامه طباطبائی، سید علی موسوی اصل، فصلنامه اندیشه نوین دینی، شماره ۴۶، ۱۳۹۵ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- معیارها و مصادیق ثابت و متغیر در اندیشه شهید مطهری، سیامک بهارلوئی و مسعود راعی دهقی، مجله حکومت اسلامی، شماره ۷۷، ۱۳۹۴ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- چالش ثبات و جهان‌شمولی احکام با تأکید بر دیدگاه امام خمینی، اردوان ارژنگ، فاطمه علیزاده، پژوهش‌نامه متین، شماره ۶۰، ۱۳۹۲ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- ثابت و متغیر در احکام شریعت اسلامی، نبیل یعقوبی مترجم محمدجواد برهانی، کوثر معارف، شماره ۱۰، سال ۵، تابستان ۱۳۸۸ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- قوانین ثابت و متغیر، محمد مؤمن قمی، فثلنامه فقه اهل بیت، شماره ۵۶، زمستان ۱۳۸۷ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- قلمرو ثابت و متغیر، دشواری‌ها و فرضیه‌ها، حسین صابری، فصلنامه فقه و اصول، دوره ۴۰، شماره ۱، ۱۳۸۷ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- معیارهای جداسازی احکام ثابت از متغیر، احمد عابدینی، فصلنامه کاوشی نو در فقه، شماره ۳۳–۳۴، ۱۳۸۱ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- ذاتی و عرضی در دین، عبدالکریم سروش، ماهنامه کیان، شماره۴۲، ۱۳۷۷ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- خاتمیت ثابت و متغیر و راه حلهای آن، رضا حق پناه، علوم و معارف قرآن، شماره ۶ و ۷، ۱۳۷۷ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- ثابت و متغیر در نگاه امام خمینی، علامه طباطبائی و شهید صدر، احمد مبلغی، ماهنامه کیهان اندیشه، شماره ۷۱، ۱۳۷۶ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر. این مقاله با عنوان الثابت و المتغیر فی الفقه الاسلامی قراءة فی جهود التیار النهضوی الخمینی، الطباطبائی، الصدر منتشر شده است. ترجمه مقاله را اینجا ببینید
- ثابت و متغیر در فقه اسلام، قادر فاضلی، مسجد، شماره ۲۸، سال ۵، مهر و آبان ۱۳۷۵ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- تبیین ثابت و متغیر با روش فقهی، عبدالجواد ابراهیمی، علوم انسانی (دانشگاه امام حسین)، شماره ۲۰، زمستان ۱۳۷۵ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- ثابت و متغیر در دین، سید کاظم حائرى، حوزه و دانشگاه، شماره ۶، ۱۳۷۵ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- ثابت و متغیر در دین، محمد مومن، شماره ۵، حوزه و دانشگاه ۱۳۷۴ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- علل پیشرفت اسلام و انحطاط مسلمین (37): احکام ثابت و متغیر در اسلام، زین العابدین قربانی، درس هایی از مکتب اسلام، شماره ۱، سال ۱۷، دی ۱۳۵۴ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- مقررات ثابت و متغیر در اسلام، محمدحسین طباطبایی، درس هایی از مکتب اسلام، شماره ۹، سال ۲، مهر ۱۳۳۹ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
عربی
- الثابت و المتغیر فی الإعجاز التشریعی، فاضل عبدالعباس محسن النعیمی، مجلة مرکز بابل للدراسات الأنسانیة، مجلد ۹، شماره ۲، ۲۰۱۹م. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- الثوابت بین التضخیم و التحجیم، فارس بن محمد الکثیری، مجله البیان، شماره ۳۲۱، ۲۰۱۴م. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- الثوابت و المتغیرات فی الشریعة الاسلامیة، محمد مصطفی الزحیلی، ارائه شده در نشست علمی المجتمع المسلم الثوابت و المتغیرات، مکه، ۱۴۳۲ق. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- وسائل المقاصد بین الثبات و التغییر، عصام محمد أبواسنینة، مجله جامعة الخلیل للبحوث، مجلد ۶، شماره ۱، ۲۰۱۱م. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- الاحکام الشرعی بین الثوابت و المتغیرات، جعفر السبحانی، فصلنامه فقه اهل البیت، شماره ۴۸، ۱۴۲۸ق. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- الأحکام الشرعیة بین الثبات و التغیر، صالح قادر الزنکی، مجله Jurnal Fiqh، شماره۱، ۲۰۰۴م. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
پایان‌نامه‌ها
فارسی
- ماهیت، مبانی و شرایط احکام ثابت و متغیر در فقه اسلامی، فاطمه عسگری، کارشناسی ارشد، دانشگاه الزهرا (س)، ۱۳۹۹ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- تحلیل نظریه ذاتی و عرضی در دین از نگاه اندیشمندان معاصر مسلمان و نقد آن، عبدالهادی سعیدی، مجتمع آموزش عالی فقه، جامعة المصطفی العالمیة، ۱۳۹۹ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- رابطه ثابت و متغیر در دین از منظر سروش و مطهری، فاطمه ساجدی‌نسب، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی شهید مطهری، دانشگاه فردوسی مشهد، ۱۳۹۹ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- تغییرپذیری احکام در حوزه عبادات؛ امکان، ماهیت، معیار، محمد عدنانی، دکتری، دانشکده الهیات و معارف اسلامی شهید مطهری، دانشگاه فردوسی مشهد، ۱۳۹۷ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- تأثیر شرایط مکان و زمان و عوامل محلیط در تشریع احکام، فرخنده ریگانی، کارشناسی ارشد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بم، ۱۳۹۷ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- امر ثابت و متغیر در دین ار منظر سروش و مطهری، فاطمه ساجدی نسب، کارشناسی ارشد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی شهید مطهری، دانشگاه فردوسی مشهد، ۱۳۹۷ش. پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- ملاک و معیارهای بازشناسی احکام ثابت از احکام متغیر، دکتری، جامعه المصطفی العالمیه، مجتمع آموزش عالی فقه - مدرسه عالی فقه و اصول، ۱۳۹۶ش. پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- بررسی تأثیر زمان و مکان بر انعطاف‌پذیری احکام فقهی با تکیه بر آرای امام خمینی و آیت‌الله سید احمد خوانساری، زهرا زهانی، کارشناسی ارشد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه حکیم سبزواری، ۱۳۹۴ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی عوامل تغییر حکم شرعی، حسین مؤمنی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، ۱۳۹۲ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- ثابت و متغیِّر در دین با تأکید بر دیدگاه امام خمینی (ره) و شهید مطهری، کارشناسی ارشد، جامعه المصطفی العالمیه، مجتمع آموزش عالی فقه - مدرسه عالی فقه و معارف اسلامی، ۱۳۹۱ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- تحقیق در قوانین ثابت و متغیر تحولی در فقه و حقوق اسلامی، زینب صابر ظفرقندی، کارشناسی ارشد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تربیت معلم تهران، ۱۳۹۰ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- تفکیک ثابت و متغیر در احکام معاملات مطالعه موردی: قرارداد آتی‌ها و اختیار معامله در بازار سرمایه، سید مهدی پاکذات، کارشناسی ارشد، دانشکده امور اقتصادی، دانشگاه امام صادق (ع)، ۱۳۸۹ش.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- ثابت و متغیر در دین با تأکید بر دیدگاه امام خمینی و شهید مطهری، رضا خدابخش یوسفی، کارشناسی ارشد، جامعة المصطفی العالمیة، ۱۳۸۶ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- تأثیر زمان و مکان در تغییر حقوق کیفری اسلام با رویکردی به نظر حضرت امام خمینی، فاطمه سبزواری، کارشناسی ارشد، پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی، ۱۳۸۳ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- ثابت و متغیر در نظام جزائی اسلام با تأکید بر نظام جزائی جمهوری اسلامی، حسن رضایی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس، ۱۳۸۱ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
عربی
- الثابت و المتغیر فی الشریعة الاسلامیة، جواد احمد البهادلی، دانشکده فقه، دانشگاه کوفه، ۲۰۰۷م. پایان‌نامه کارشناسی ارشد.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- الثوابت و المتغیرات فی الشریع الاسلامی، رائد نصری جمیل ابو مونس، کلیة الدراسات العلیا، الجامعة الاردنیة، ۲۰۰۴م. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر. پایان‌نامه دکتری.
منابع دیگر
- ثابت و متغیر در دین، گفت‌وگو با سید کاظم حائری، فصلنامه روش‌شناسی علوم انسانی (حوزه و دانشگاه)، شماره ۶، ۱۳۷۵ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- ثابت و متغیر در دین، گفت‌وگو با محمد مؤمن، فصلنامه روش‌شناسی علوم انسانی (حوزه و دانشگاه)، شماره ۵، ۱۳۷۴ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر