میراث فرهنگی (منابع مطالعاتی)
میراث فرهنگی شامل بناها، اشیا عتیقه، گنج و به‌طور کلی آثار بر جای مانده از دوره‌های کهن است که علاوه بر اررزش اقتصادی از ارزش فرهنگی و تاریخی نیز برخوردارند. میراث فرهنگی در عرصه فقه و حقوق معاصر به لحاظ وضعیت مالکیت خصوصی یا عمومی و همچنین لزوم حفظ و نگهداری از آن در زمان جنگ و صلح مورد بررسی و پژوهش صاحبنظران قرار گرفته است. هرچند در میان آراء و فتاوای فقهی اظهارنظر صریحی در این خصوص ذکر نشده اما در عرصه مطالعه و پژوهش آثار قابل توجهی در مورد میراث فرهنگی تألیف گردیده است؛ برای نمونه می‌توان به کتاب میراث فرهنگی بررسی فقهی حقوقی، نوشته سید محسن فتاحی اشاره نمود که به زبان عربی نیز ترجمه شده است. در صفحه پیش رو علاوه بر کتاب مذکور منابعی گردآوری شده که از منظر فقهی به این مسئله پرداخته و در قالب کتاب، مقاله و پایان‌نامه انتشار یافته است.
کتاب‌ها
فارسی
- سلب مالکیت خصوصی به لحاظ منافع عمومی با مطالعه موردی در خصوص دفینه در حقوق ایران، لیلا تقی‌زاده، تهران، نشر سنجش و دانش، ۱۴۰۰ش. فهرست مطالب کتاب
- بررسی دفینه در فقه و حقوق ایران، سمیه رحمانی، تهران، نشر دانش پژوهان شریف، ۱۳۹۹ش. فهرست مطالب کتاب
- مبانی فقهی حقوقی مرمت و حفاظت از بافت‌های تاریخی، میثاء محمودی، تهران، نشر حانون، ۱۳۹۹ش. فهرست مطالب کتاب
- تعامل میراث فرهنگی و حقوق مالکیت فکری، یاسمن جعفرپور و علی غلامعلی‌پور، تهران، نشر حقوق شهروندی، تهران، ۱۳۹۷ش. فهرست مطالب کتاب
- رویکرد حقوق کیفری ایران به میراث فرهنگی (گفتار سوم مبانی فقهی)، فرشید اکبرزاده، تهران، نشر مجد، ۱۳۹۶ش. فهرست مطالب کتاب
- حقوق کیفری میراث فرهنگی: مطالعه تطبیقی اسناد بین‌المللی، فقه امامیه و حقوق کیفری ایران جرایم علیه اموال تاریخی - فرهنگی، پیمان نوروزی و ابراهیم عبودی، تهران، نشر جاودانه، ۱۳۹۵ش. فهرست مطالب کتاب
- وضعیت دفینه در نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران و فقه جعفری، سعید احمدی‌پور، بی‌جا، ۱۳۹۵ش. فهرست مطالب کتاب
- میراث فرهنگی بررسی فقهی حقوقی، سید محسن فتاحی، تهران، نشر پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ۱۳۹۳ش. فهرست مطالب کتاب
- حقوق تطبیقی جرایم علیه میراث فرهنگی در حقوق ایران و اسناد بین‌المللی، مجتبی نقدی‌نژاد و اصغر نارویی، تهران، نشر جاودانه، ۱۳۹۰ش. فهرست مطالب کتاب
- سیری در مسایل حقوقی میراث فرهنگی و گردشگری، فخرالدین صابری و فرهاد خوانساری و عباسعلی زرین‌اقبال، تهران، نشر عیلام، ۱۳۸۵ش. فهرست مطالب کتاب
عربی
- حمایة التراث الثقافی زمن السلم فی الفقه الإسلامی والقانون الجزائری دراسة مقارنة، ناصر صولة، عمان، دارالأیام للنشر و التوزیع، ۲۰۲۱م.
- حمایة التراث الثقافی زمن النزاعات المسلحة: فی الفقه الإسلامی و الصکوک الدولیة ذات الصلة، ناصر صولة، عمان، دارالأیام للنشر و التوزیع، ۲۰۲۱م.
- دور الفکر الإسلامی فی الحفاظ علی آثار الحضارات القدیمة، محمد حمودی، مصر، نشر دار التعلیم الجامعی، ۲۰۲۰م.
- التراث الثقافی-دراسة فقهیة و قانونیة، محسن فتاحی، لبنان، نشر مرکز الحضارة لتنمیة الفکر الإسلامی، ۲۰۱۸م. درباره کتاب
- حمایة الممتلکات الثقافیة أثناء النزاعات المسلحة (الإسلام والتراث الثقافی للأمم)، سید رمضان عبد الباقی إسماعیل، لبنان، دارالکتب العلمیه، ۱۹۲۱م. v=onepage&q&f=false کتاب را اینجا ببینید
مقاله‌ها
فارسی
- امکان‌سنجی جرم انگاری برخی مصادیق وندالیسم در بکارگیری برخی از ظرفیت‌های فقهی قانون اساسی و قانون مجازات اسلامی ۱۳۹۲، سید محمدرضا موسوی‌فرد، دوفصلنامه مبانی فقهی حقوق اسلامی، شماره ۲۹، ۱۴۰۱ش. مقاله را اینجا ببینید
- شیوه‌های حمایت از میراث فرهنگی در حقوق مالکیت فکری، ابوالفضل پی بر کار، فصلنامه حقوق و فقه، شماره ۱۴، ۱۴۰۰ش.
- سیاست جنایی ایران در قبال جرائم تخریب اموال تاریخی و فرهنگی، طیبه فعال عراقی‌نژاد و محمدرضا شادمانفر و مسعود حیدری، فصلنامه علمی کارآگاه، دوره ۱۵، شماره ۵۵، ۱۴۰۰ش. مقاله را اینجا ببینید
- ضرورت و راهکارهای حمایت از میراث فرهنگی معنوی در مخاصمات مسلحانه، مریم شاهی زارع و مصطفی تقی‌زاده انصاری و اسماعیل شاهسوندی، فصلنامه حقوق اسلامی، دوره ۱۷، شماره ۶۷، بهمن ۱۳۹۹ش. مقاله را اینجا ببینید
- حق بر شهر مبانی توجیهی میراث فرهنگی، سید محسن قائمی خرق و مهدی مددی، نخستین کنفرانس ملی حقوق، فقه و فرهنگ، ۱۳۹۹ش.
- بررسی فقهی حریم میراث فرهنگی و آثار و بناهای تاریخی، فاطمه عرب احمدی، فصلنامه اندیشه نوین فقه و حقوق اسلامی، دوره ۱، شماره ۱، ۱۳۹۸ش. مقاله را اینجا ببینید
- نگاه‌داری یا از میان بردن آثار تاریخی با موضوعیت مجسمه و نقاشی از منظر فقهی و حقوقی، اردوان ارژنگ و سید احمد میرخلیلی و مهدی بیژنی، فصلنامه تاریخ اسلام، دوره ۲۰، شماره۲، ۱۳۹۸ش. مقاله را اینجا ببینید
- مالکیت اموال فرهنگی- تاریخی منقول زیرخاکی، حامد کرمی و احسان سعیدی صابر، فصلنامه رای، دوره ۸، شماره ۲۸، ۱۳۹۸ش. مقاله را اینجا ببینید
- تخریب میراث فرهنگی سوریه توسط داعش و راهکارهای مقابله با آن در حقوق بین‌الملل، پوریا عسکری و حمید مسعودی کوشک، دوفصلنامه حقوقی بین‌الملل، دوره ۳۵، شماره ۵۸، ۱۳۹۷ش. مقاله را اینجا ببینید
- بررسی فقهی و حفظ آثار باستانی از منظر فقها، نرجس خاتون سرحدی نسب، سومین همایش بین‌المللی فقه و حقوق، وکالت و علوم اجتماعی، ۱۳۹۷ش.
- مبانی فقهی لزوم صیانت از آثار تاریخی، حسین عزیزی، فصلنامه پژوهش‌های تاریخی دوره جدید، دوره ۹، شماره ۲، ۱۳۹۶ش. مقاله را اینجا ببینید
- بررسی حقوقی و فقهی محدودیت و سلب مالکیت در میراث فرهنگی، ابراهیمی عذرا، فصلنامه میراث و گردشگری، دوره ۱، شماره ۳، ۱۳۹۵ش. مقاله را اینجا ببینید
- تأملی بر رویکردهای حمایت از میراث فرهنگی از منظر فقه حکومتی، علی مشهدی، فصلنامه فقه و حقوق اسلامی، دوره ۵، شماره ۱۰، ۱۳۹۴ش. مقاله را اینجا ببینید
- پژوهشی در مالکیت گنج و میراث فرهنگی و قوانین مربوط به آن، ابوالفضل علیشاهی قلعه‌جوقی و مهدی دهقان، دوفصلنامه دانشنامه حقوق اقتصادی، دوره ۲۱، شماره ۶، ۱۳۹۳ش. مقاله را اینجا ببینید
- حمایت از اماکن عبادی در مخاصمات مسلحانه از دیدگاه اسلام و حقوق بین‌الملل، غلامعلی قاسمی، فصلنامه پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب، دوره ۱، شماره ۲، ۱۳۹۳ش. مقاله را اینجا ببینید
- دیدگاهی نو دربارهٔ مالکیت خصوصی میراث فرهنگی، سید محسن فتاحی و عابدین مؤمنی و سید محمد امام، فصلنامه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دوره ۴۳، شماره ۱، ۱۳۸۹ش. مقاله را اینجا ببینید
- تحلیل فقهی احکام کنز، سید محمد محمودی گلپایگانی، فصلنامه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دوره ۴۳، شماره ۲، ۱۳۸۹ش. مقاله را اینجا ببینید
- جایگاه حقوق معنوی آثار فرهنگی در حقوق ایران و فقه امامیه، مرضیه نظرزاده، فصلنامه فقه، شماره ۵۹–۶۰، ۱۳۸۸ش. مقاله را اینجا ببینید
عربی
- التراث الثقافی فی الفقه الإسلامی، محسن اراکی، فقه أهل البیت (عربی)، العدد ۴۶، ۱۴۲۸ق. مقاله را اینجا ببینید
- موقف الاسلام من التراث العالمی، عبدالرزاق قسوم، مؤتمر الدوحة للعلما حول الاسلام و التراث الثقافی، ۲۰۰۱م.
پایان‌نامه‌ها
فارسی
- تخریب آثار باستانی از منظر فقه اسلامی و حقوق کیفری افغانستان، انور فیاض، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، جامعة المصطفی العالمیة، ۱۴۰۰ش. پایان‌نامه را اینجا ببینید
- بررسی مبانی فقهی حفظ میراث فرهنگی ازمنظر فریقین و رفع شبهات گروه‌های تکفیری، زینب اعتصام، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه قم، ۱۳۹۹ش. پایان‌نامه را اینجا ببینید
- تطبیق و بررسی انواع مالکیت در میراث فرهنگی و عوامل تحدیدکننده مالکیت در میراث فرهنگی، سید فخرالدین ساداتی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بهشهر، ۱۳۹۹ش. پایان‌نامه را اینجا ببینید
- ارزیابی فقهی- حقوقی راهبردهای تقنینی ایران در زمینه میراث فرهنگی، فاطمه عبدالخانی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه شهید چمران اهواز، ۱۳۹۸ش. پایان‌نامه را اینجا ببینید
- مطالعه تطبیقی جرائم علیه آثار فرهنگی تاریخی در حقوق کیفری ایران، انگلیس و کانادا، علی رحیمی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اردبیل، ۱۳۹۸ش. پایان‌نامه را اینجا ببینید
- حمایت از میراث فرهنگی در حقوق کیفری بین‌المللی، منصور زرگر، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد صفادشت، ۱۳۹۸ش. پایان‌نامه را اینجا ببینید
- مطالعه حقوقی سازوکارهای نظارت بر حفظ آثار هنری و تاریخی در نظام حقوقی، سارا حاج‌حسینی تازیانی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بندرعباس، ۱۳۹۷ش. پایان‌نامه را اینجا ببینید
- بررسی فقهی حقوقی حفظ آثار تاریخی در قوانین ایران، ابراهیم وحیدی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، ۱۳۹۷ش. پایان‌نامه را اینجا ببینید
- بررسی جرم حفاری غیرمجاز در فقه و حقوق ایران، ملیحه زیده سرائی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بندر انزلی، ۱۳۹۷ش. پایان‌نامه را اینجا ببینید
- تعارض قوانین در میراث فرهنگی، محسن امیری‌نژاد بهرامی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده حقوق، پردیس فارابی دانشگاه تهران، ۱۳۹۷ش. پایان‌نامه را اینجا ببینید
- بررسی جرایم علیه میراث فرهنگی در حقوق ایران و افغانستان، عزیزالله رضایی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، جامعه المصطفی العالمیه، ۱۳۹۶ش. پایان‌نامه را اینجا ببینید
- حمایت از آثار فرهنگی و هنری در فقه و حقوق اسلامی، معصومه خوشدل، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور تهران جنوب، ۱۳۹۶ش. پایان‌نامه را اینجا ببینید
- بررسی جرائم میراث فرهنگی در حقوق ایران، مجتبی یوسفی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده حقوق، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شاهرود، ۱۳۹۶ش. پایان‌نامه را اینجا ببینید
- ماهیت حق مالکیت بر میراث فرهنگی، مریم گروسی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده الهیات، دانشگاه قم، ۱۳۹۵ش. پایان‌نامه را اینجا ببینید
- مسئولیت کیفری تخریب آثار تاریخی و فرهنگی از منظر فقه امامیه و حقوق جزای ایران، مهدی بیژنی، پایان‌نامه دکتری، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه آیت‌الله حائری میبد، ۱۳۹۵ش. پایان‌نامه را اینجا ببینید
- بررسی و تحلیل فقهی و حقوقی لزوم حفظ آثار و میراث فرهنگی، نگارش نادر خواجه‌وند، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تاکستان، ۱۳۹۵ش.
- بررسی فقهی حقوقی احکام میراث فرهنگی، مرضیه عامری برکی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، ۱۳۹۴ش. پایان‌نامه را اینجا ببینید
- مبانی فقهی جرائم مرتبط با میراث فرهنگی، منصور سلیمانی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه قرآن و حدیث، ۱۳۹۴ش. پایان‌نامه را اینجا ببینید
- بررسی جرایم مرتبط با آثار فرهنگی تاریخی از منظر فقه و حقوق و اسناد بین‌المللی، حامد فرجی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده اصول الدین، ۱۳۹۴ش. پایان‌نامه را اینجا ببینید
- بررسی نقش سیاست کیفری ایران در رابطه با جرائم علیه میراث فرهنگی، مرتضی ثناگو، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شاهرود، ۱۳۹۴ش. پایان‌نامه را اینجا ببینید
- بررسی فقهی و حقوقی دفینه، فاطمه دری، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم و تحقیقات اسلامی، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره)، ۱۳۹۳ش. پایان‌نامه را اینجا ببینید
- سلب مالکیت خصوصی به لحاظ منافع عمومی با مطالعه موردی دفینه در حقوق ایران، لیلا تقی‌زاده، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی گلستان، ۱۳۹۳ش. این در قالب کتاب منتشر شده است. فهرست مطالب کتاب
- فقه گردشگری و آثار باستانی، سیدجواد موسوی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه پیام نور استان مازندران، ۱۳۹۲ش. پایان‌نامه را اینجا ببینید
- بررسی فقهی و حقوقی آثار فرهنگی-تاریخی، محمد خلقی‌اصل، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی یاسوج، ۱۳۹۲ش.
- بررسی مبانی فقهی قوانین دفینه و عتیقه‌جات، مهدی امیرزاده اردهالی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی شهرری، ۱۳۹۲ش.
- چالشهای حقوقی نظام حقوق داخلی ایران در رابطه با حفاظت از اموال و آثار تاریخی و فرهنگی از منظر حقوق بین‌الملل، افسانه توکلیان، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، ۱۳۹۲ش. پایان‌نامه را اینجا ببینید
- مالکیت اموال فرهنگی - تاریخی در فقه و حقوق ایران و اسناد بین‌الملل، زهره بهرامی فر، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، مرکز پیام نور تهران، ۱۳۹۱ش. پایان‌نامه را اینجا ببینید
- بررسی دفینه (گنج) از دیدگاه فقهای امامیه و حقوق موضوعه ایران، لیلا کمائی‌مقدم، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی یاسوج، ۱۳۹۱ش.
- سیاست جنایی ایران در قبال جرایم علیه میراث فرهنگی، امان دردی ازونی دوجی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی، مرکز پیام نور تهران، ۱۳۸۹ش. پایان‌نامه را اینجا ببینید
- بررسی مبانی عام فقهی میراث فرهنگی درحوزه‌های مالکیت جرایم و مجازات‌ها، بی‌نام، پایان‌نامه دکتری، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه تهران، ۱۳۸۹ش. نشانی
- حمایت کیفری از اموال تاریخی، فرهنگی در ایران، حسن خدابخشی پالندی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه مازندران، ۱۳۸۸ش. پایان‌نامه را اینجا ببینید
- وضعیت حقوقی دفینه، صغری مقامی‌فرد، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه قم، ۱۳۸۷ش. پایان‌نامه را اینجا ببینید
- تخریب اموال تاریخی و فرهنگی، بهنام قاسمی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه مازندران، ۱۳۸۱ش. پایان‌نامه را اینجا ببینید
منابع دیگر
- رای شورای نگهبان در ابطال مالکیت دولت بر اموال فرهنگی، ۱۳۹۲ش. مشروح رای را اینجا ببنید
- سخنرانی با عنوان میراث فرهنگی؛ چالشهای فقهی و حقوقی، محسن اراکی، ۱۳۸۸ش. متن سخنرانی را اینجا ببینید