سقط جنین (منابع مطالعاتی)
سقط جنین معلول • سقط جنین نامشروع • سقط جنین برای حفظ جان مادر • کاهش جنین
سقط جنین به معنای سلب حیات از جنین در رحم مادر است. عنوان اولی از منظر فقیهان حرمت سقط جنین است که مستلزم وجوب پرداخت دیه می‌شود. اما در موارد خاصی که در فقه به آن اشاره شده مجاز است. از این موارد می‌توان به توقف حیات مادر بر سقط اشاره کرد.
با این حال گسترش علم و فناوری پرسش‌های تازه‌ای را در این موضوع برابر فقه اسلامی ایجاد کرده است. این پرسش‌ها ناشی از امکان تشخیص بیماری‌ها و خطرهای متوجه مادر و کودک است که در گذشته میسور نبود. آیا سقط جنین به بهانه متولد شدن طفل معلول مجاز است؟ اگر مجاز است آیا فرقی بین معلولیت جسمی و عقلی وجود دارد؟ آیا سقط جنینی که از راه غیر مشروع ایجاد شده مجاز است؟ آیا اکراه مادر بر سقط جنین او را از مسؤلیت کیفری معاف می‌کند؟ جنین‌های آزمایشگاهی در این خصوص چه حکمی دارند؟ اگر در رحم چند جنین وجود داشته باشد که ادامه حیات آنها مستلزم سقط بعضی دیگر باشد حکم چیست؟
این موضوع و موضوعاتی مانند امکان تلقیح مصنوعی و شکل‌گیری تعداد زیادی جنین در خارج از رحم نیز موضوعی تازه است که به پزشکان امکان انتخاب جنین یا کاستن از تعداد آنها را می‌دهد.
فقیهان در مواجهه با این فروعات جدید در برخی موارد سقط جنین را مجاز و در برخی موارد ناروا دانسته‌اند. منابع ذیل در این موضوع جمع‌آوری شده است.
کتاب‌ها
فارسی
- قتل خاموش (سقط جنین در ترازوی فقه و پزشکی)، محمد زروندی رحمانی، مشهد، انتشارات رنگین کتاب، ۱۴۰۱ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- سقط جنین از منظر آیات، روایات، احکام و قوانین حقوقی و کیفری، حمیدرضا شریعت، کاشان، انتشارات مرسل، ۱۳۹۹ش.
- سقط جنین از منظر فقه و حقوق، سیده مبینا میرسعید قاضی، تهران، میعاد اندیشه، ۱۳۹۸ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- بررسی سقط جنین از منظر فقه و پزشکی قانونی، منصور روشنی، اردبیل، نگین سبلان، ۱۳۹۷ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- چالش‌های فقهی و کیفری سقط جنین ناشی از زنای به عنف و اکراه (با تاکید بر حقوق مادر)، نفیسه باقری، محمدمهدی شیرازی مقدم، تهران، الماس رهگشا، ۱۳۹۶ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- احکام سقط جنین در فقه اسلامی، عباس شومان، ترجمه: سالم افسری، سنندج، نشر آراس، ۱۳۹۴ش. این کتاب ترجمه کتاب اجهاض الحمل و ما یترتب علیه من احکام فی الشریعة الإسلامیه است که نخستین بار در سال ۱۹۹۹م در قاهره منتشر شده است. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- سقط درمانی و کاهش جنین از منظر پزشکی، فقهی، حقوقی و اخلاقی، جمعی از نویسندگان، تهران، سمت، ۱۳۹۴ش. فهرست کتاب را اینجا ببینید
- کاهش جنین از منظر فقه، حقوق و اخلاق، آرش امیری، محمود عباسی، تهران، حقوقی، ۱۳۹۴ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- موارد مجاز سقط درمانی، نسرین فتاحی، مریم خادمی، تهران، انتشارات سمیع، ۱۳۹۳ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- رشد جمعیت، تنظیم خانواده و سقط جنین، آراء و مبانی فقهی حقوقی، محمدهادی طلعتی، قم، بوستان کتاب، ۱۳۸۷ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- سقط جنین: مجموعه مقالات سمینار میان‌رشته‌ای سقط جنین: بررسی سقط جنین از منظر: پزشکی، حقوقی، فقهی، اخلاقی - فلسفی، روان‌شناختی، جامعه‌شناختی، تهران، انتشارات سمت، ۱۳۸۶ش.
- سقط جنین از منظر فقه، حقوق، اخلاق، مرتضی عبدالجباری، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی تبریز، ۱۳۸۷ش.
- سقط جنین در نگاه حقوق اسلامی، رسول زمانی، تهران، ناشر مؤلف، ۱۳۸۵ش.
- سقط جنین، محمود عباسی، تهران، حقوقی، ۱۳۸۲ش.
- بررسی فقهی حقوقی سقط جنین، بابک رزم‌ساز، تهران، خط سوم، ۱۳۷۹ش.
عربی
- حکم الإجهاض فی الفقه الإسلامی، قحطان عبد الرحمن الدوری، اردن، دار الکتب العلمیة، ۲۰۱۹م.
- الإجهاض بین التجریم و الإباحة: دراسة مقارنة، باسم محمد الشرجی، قاهره، المرکز العربی، ۲۰۱۸م.
- الإجهاض بین الإباحة و التجریم، میاده مصطفی محمد المحروقی، مصر، اسکندریه، دار الجامعة الجدیدة، ۲۰۱۴م. این کتاب نخست به عنوان پایان‌نامه دکتری در سال ۲۰۱۲م به دانشکده حقوق جامعة المنصورة مصر عرضه شده است. پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- الإعتداء علی الجنین و وسیلة حمایته بین الفقه الإسلامی و القانون الوضعی، عبدالنبی محمد محمود، مصر، قاهره، دار الکتب القانونیة، ۲۰۱۱م.
- الإجهاض أحکامه و حدوده فی الشریعة الإسلامیة و القانون الوضعی، محمد بن یحیی بن حسن النجیمی، عربستان سعودی، مکتبة العیبکان، ۲۰۱۱م. کتاب را از اینجا ببینید
- قضیة إجهاض جنین الإغتصاب و آثارها فی الفقه الاسلامی و القانون الوضعی، قاهره، توفیق خیرالدین خلیفه خیرالله، دار الکتب القانونیة، ۲۰۱۱م. خلاصه کتاب را از اینجا ببینید
- الإجهاض بین الحظر و الإباحة: دراسة فقهیة مقارنة، محمد ابراهیم سعد النادي، مصر، اسکندریه، دار الفکر الجامعی، ۲۰۱۱م. فهرست کتاب را اینجا ببینید
- الدر الثمین لبیان حکم إجهاض الأجنة المشوهین، عبدالفتاح بهیج علی العواری، مصر، دار الکتب القانونیة، ۲۰۱۰م. کتاب را از اینجا ببینید.
- حکم إسقاط الجنین المشوه في الفقه الإسلامی و الطب الحديث، بدر محمد السيد اسماعیل، مصر، اسکندریه، دار الفکر الجامعی، ۲۰۱۰م.
- الإجتهاد الفقهی المعاصر فی الإجهاض و التلقیح الصناعی، سناء عثمان الدبسی، بیروت، منشورات الحلبی الحقوقیة، ۲۰۱۰م.
- أحکام الإجهاض فی الفقه الإسلامی، ابراهیم بن محمدقاسم بن محمدرحیم، لندن، الحکمة، ۲۰۰۲م. کتاب را از اینجا ببینید
- الجناية علی جنين الآدمية: دراسة فقهیة مقارنة بالقانون المصري، مريم ابراهيم هندي داود، قاهره، مکتبة الآداب، ۲۰۰۱م.
- الأجهاض بین الشرع و القانون و الطب، فتحیه مصطفی عطوي، بیروت، مکتبة صادر، ۲۰۰۱م.
- إجهاز الحمل و ما یترتب علیه من أحکام فی الشریعة الإسلامیة، عباس شومان، قاهره، الدار الثقافیة للنشر، ۱۹۹۹م. کتاب را از اینجا ببینید
- الإجهاض من منظور اسلامی، بحث مقارن، عبدالفتاح محمود ادریس، مصر، نشر مؤلف، ۱۹۹۸م. این کتاب پیش از این در قالب دو مقاله در مجله الحکمة شماره‌های ۹ سال ۱۹۹۶م و ۱۳ سال ۱۹۹۷م منتشر شده بود.
- جریمة إجهاض الحوامل دراسة فی موقف الشرائع السماویة و القوانین المعاصرة، مصطفی عبدالفتاح لبنة، بیروت، دار اولی النهی، ۱۹۹۶م. کتاب را از اینجا ببینید
- مشکلة الإجهاض دراسة طبیة فقهیة، محمد علی البار، عربستان سعودی، الدار السعودیة، ۱۹۸۵م. کتاب را از اینجا ببینید
- موقف الدین الإسلامی من الإجهاض و التعقیم، عبدالرحمن الخیر، دمشق، دار المجد، ۱۹۸۵م.
- الإجهاض بین الفقه و الطب و القانون، سیف الدین السباعی، بیروت، دار الکتب العربیه، ۱۹۷۷م.
مقاله‌ها
فارسی
- بررسی احکام سقط جنین از دیدگاه فقه شیعه و اهل تسنن، هادی فریدونی، فصلنامه پژوهش و مطالعات اسلامی، شماره ۵۱، ۱۴۰۲ش. مقاله را از اینجا ببینید
- چالش‌های قانونی ـ فقهی فاعلیت مادر در فرآیند درمان سقط جنین سندرم داون بر اساس قاعده لاحرج، کوثر میرزایی و آسیه حدادی دلاور و فهیمه جهانیان و منصوره زارعان، دوفصلنامه فقه و حقوق خانواده، دوره ۲۸، شماره ۷۸، ۱۴۰۲ش. مقاله را از اینجا ببینید
- شرایط سقط‌جنین از منظر پزشکی، فقه و حقوق کیفری در پرتو سلامت مادر، دل‌آرا مقدسیان و احمد شجاعی و محمدحسین صائینی، فصلنامه فقه جزای تطبیقی، دوره ۳، شماره ۱، ۱۴۰۲ش. مقاله را از اینجا ببینید
- بررسی فقهی - حقوقی اجهاض حمل ناشی از تجاوز به عنف با تکیه بر دیدگاه فریقین، فریبا حکمت و محمود قیوم زاده و عباسعلی حیدری، فصلنامه مطالعات فقهی و فلسفی، دوره ۱۳، شماره ۵۰، تابستان ۱۴۰۱ش. مقاله را از اینجا ببینید
- حکم فقهی سقط جنین در شرف مرگ برای حفظ مادر از مخاطرات کمتر از مرگ، حسن مهدوی، دوفصلنامه پژوهه‌های فقهی تا اجتهاد، سال ششم، شماره ۱۱، بهار و تابستان ۱۴۰۱ش. مقاله را از اینجا ببینید
- اعتبارسنجی خوف حرج در جواز سقط‌درمانی، رضا پورصدقی، فصلنامه فقه، شماره ۱۱۰، تابستان ۱۴۰۱ش. مقاله را از اینجا ببینید
- سقط‌درمانی: جستاری انتقادی دربارهٔ انحصار رضایت مادر در رفع مطلق ضمان سقط (نقد و پیشنهاد اصلاح اثر حقوقی اذن پدر در ماده واحده سقط درمانی)، طه زرگریان، ایمان کاکاوند، فصلنامه فقه، شماره ۱۰۸، ۱۴۰۰ش. مقاله را از اینجا ببینید
- امکان‌سنجی تجویز سقط جنین ناقص‌الخلقه توسط قاعده لاحرج از منظر فقه امامیه، زهره حاجیان فروشانی، محمدرضا حمیدی، فصلنامه آموزه‌های فقه مدنی، انتشار آنلاین اسفند ۱۳۹۹. مقاله را از اینجا ببینید
- چالش‌های دلالت قاعده لاحرج و تشخیص مصادیق آن در سقط‌درمانی، عاطفه آجری آیسک، مجله پزشکی قانونی، دوره ۲۴، شماره ۴، ۱۳۹۷ش. مقاله را از اینجا ببینید.
- مطالعه تطبیقی حق حیات جنین در اسلام و غرب، عیسی علیزاده و احمد غریبی، فصلنامه تحقیقات حقوقی، شماره ۸۳، ۱۳۹۷ش. مقاله را از اینجا ببینید
- مسئولیت مدنی سقط درمانی، رضا پورصدقی، حسنعلی علی‌اکبریان، فصلنامه فقه، شماره ۹۳، ۱۳۹۷ش. مقاله را از اینجا ببینید
- بررسی فقهی- حقوقی مجازات سقط‌جنین در راستای رسیدن به سیاست افزایش جمعیت، سید مجید صادقی و سید وحید صادقی و محمد حسن‌پور، فصلنامه پژوهشنامه اسلامی زنان و خانواده، شماره ۱۱، ۱۳۹۷ش. مقاله را از اینجا ببینید
- تحلیل کاربردی قاعده فقهی اضطرار در مسئله جواز سقط جنین، محسن امامی قشلاق، روح‌الله رئیسی، آرزو حسینیه، فصلنامه قرآن و طب، شماره ۴، ۱۳۹۷ش. مقاله را از اینجا ببینید
- مبانی فقهی جواز سقط جنین با تأکید بر قاعده تزاحم، هادی کرامتی معز، محمدصادق چاوشی، سامان عبداللهی، فصلنامه قرآن و طب، شماره ۲، ۱۳۹۷ش. مقاله را از اینجا ببینید
- سقط جنین ناشی از تجاوز به عنف، عاطفه عباسی کلیمانی، دوفصلنامه فقه و حقوق خانواده، شماره ۶۸، ۱۳۹۷ش. مقاله را از اینجا ببینید
- بررسی احکام سقط جنین از دیدگاه شیعه و اهل سنت، هادی فریدونی، ارائه شده در کنفرانس علمی پژوهشی رهیافت‌های نوین در علوم انسانی ایران، ۱۳۹۷ش. مقاله را از اینجا ببینید
- سقط جنین و مساعدت در آن در فقه اسلامی و حقوق موضوعه ایران، ایران سلیمانی، ابراهیم صفری، ارائه شده در چهارمین کنگره بین‌المللی فرهنگ و اندیشه دینی، اردیبهشت ۱۳۹۷ش. مقاله را از اینجا ببینید
- سقط جنین از نگاه فقه (شیعه) و حقوق کیفری ایران در مقایسه با حقوق کیفری ژاپن، فاطمه فلاح‌نژاد، تریفه آقامجیدی، فاطمه عزیززاده، فصلنامه پژوهشنامه زنان، شماره ۲۰، ۱۳۹۶ش. مقاله را از اینجا ببینید
- بررسی قاعده عسر و حرج در حکم کاهش جنینی در روش‌های کمک باروری، جملیه جعفری، فصلنامه فقه و مبانی حقوق اسلامی، سال دهم، شماره۴، ۱۳۹۶ش. مقاله را از اینجا ببینید
- عمومیت ملاک و معیار جواز اسقاط جنین معیوب قبل و بعد از دمیدن روح، پریسا راد، محمدصادق روشندل، دوفصلنامه مطالعات اسلامی زنان و خانواده، شماره ۷، ۱۳۹۶ش. مقاله را از اینجا ببینید
- سقط جنین در فقه شیعه، سید حمیدرضا طالقانی، ارائه‌شده در نخستین همایش فقه، حقوق و علوم انسانی، شهریور ۱۳۹۵ش. مقاله را از اینجا ببینید
- بررسی مشروعیت از بین بردن جنین‌های آزمایشگاهی در فقه مذاهب اسلامی، دوفصلنامه فقه مقارن، شماره ۷، ۱۳۹۵ش. مقاله را از اینجا ببینید
- بررسی مشروعیت از بین بردن جنین‌های آزمایشگاهی در فقه مذاهب اسلامی، ابراهیم جوانمرد فرخانی، دوفصلنامه فقه مقارن، شماره ۷، ۱۳۹۵ش. مقاله را از اینجا ببینید
- بررسی و تجزیه تحلیل نظریه‌های سقط جنین در فقه و حقوق اسلامی، نوروز بهاری، سجاد ملک‌شاهی، ارائه‌شده به کنفرانس بین‌المللی نقش مدیریت انقلاب اسلامی در هندسه قدرت نظام جهانی، ۱۳۹۴ش. مقاله را از اینجا ببینید
- مسؤولیت مدنی پزشک و داروساز در سقط پزشکی، سید محمدصادق طباطبائی، عباس نیازی، نیکتا نیازی، نیلوفر نظری، فصلنامه حقوق پزشکی، شماره ۳۴، ۱۳۹۴ش. مقاله را از اینجا بخوانید
- کاهش جنین و مسئولیت مدنی آن، لیلا دلیری، محمود عباسی، سید طه مرقاتی، ابراهیم تقی‌زاده، فصلنامه حقوق پزشکی، شماره ۳۵، ۱۳۹۴ش. مقاله را از اینجا ببینید
- تأملی بر شرایط فقهی و حقوقی ثبوت قصاص در اسقاط جنین، روح‌الله اکرمی، فصلنامه حقوق پزشکی، شماره ۳۳، ۱۳۹۴ش. مقاله را از اینجا ببینید
- نگرشی تحلیلی بر مسئله سقط جنین از منظر فقه و حقوق جمهوری اسلامی ایران، حسین محمودی، ارائه‌شده به کنفرانس بین‌المللی نقش مدیریت انقلاب اسلامی در هندسه قدرت نظام جهانی، ۱۳۹۴ش. مقاله را از اینجا ببینید
- بررسی تأثیر ناهنجاری‌های ژنتیکی در حکم سقط جنین در فقه امامیه، فاطمه پیری امیرحاجیلو، علی تولایی، محمدحسن شیخها، فصلنامه پژوهش‌های فقهی، دوره ۱۱، شماره ۱، ۱۳۹۴ش. مقاله را از اینجا ببینید
- بررسی صورت‌های سقط‌درمانی و فتاوی فقها، رضا عمانی سامانی، محمدرضا رضانیا معلم، نرگس یوسفی‌راد، در سقط درمانی و کاهش جنین از منظر پزشکی، فقهی، حقوقی و اخلاقی، جمعی از نویسندگان، انتشارات سمت، ۱۳۹۴ش.
- حاجت به مثابه یک قاعده و تأثیر آن بر سقط‌درمانی، سید محمدرضی آصف‌آگاه، محمدرضا رضانیا معلم، در سقط درمانی و کاهش جنین از منظر پزشکی، فقهی، حقوقی و اخلاقی، جمعی از نویسندگان، انتشارات سمت، ۱۳۹۴ش.
- کاهش انتخابی جنین بررسی مبانی عدم مشروعیت آن در فقه اسلامی، سعید نظری توکلی، فاطمه کراچیان ثانی، در سقط درمانی و کاهش جنین از منظر پزشکی، فقهی، حقوقی و اخلاقی، جمعی از نویسندگان، انتشارات سمت، ۱۳۹۴ش.
- قاعده تزاحم در سقط جنین‌درمانی، جلال‌الدین قیاسی، سیده زهرا حبیبی، فصلنامه پژوهش‌های فقه و حقوق اسلامی، شماره ۴۱، ۱۳۹۴ش. مقاله را از اینجا ببینید
- بررسی سقط جنین در صورت به خطر افتادن جان مادر و جنین، حسین اسماعیلی، فصلنامه فقه پزشکی، ۱۳۹۴ش. مقاله را از اینجا ببینید
- بررسی سقط جنین از دیدگاه فقهی، عباس نیکزاد، سید غلامعلی جورسرایی، فصلنامه اسلام و سلامت، شماره ۱، ۱۳۹۳ش. مقاله را از اینجا ببینید
- نگرشی فقهی بر سقط جنین ناقص از دیدگاه مذاهب پنجگانه، سید محمد موسوی مقدم، نسرین فتاحی، مریم خادمی، فصلنامه پژوهش‌های فقهی، دوره ۱۰، شماره ۱، ۱۳۹۳ش. مقاله را از اینجا ببینید
- سقط جنین در مذاهب خمسه، فاطمه جعفری، دوفصلنامه مطالعات پژوهشی زنان، شماره ۱، ۱۳۹۳ش. مقاله را از اینجا ببینید
- سقط جنین از دیدگاه فقه شیعه، مجید جلیلی، فصلنامه مشکات معرفت، پیش‌شماره، ۱۳۹۳ش. مقاله را از اینجا ببینید
- واکاوی دیدگاه فقهای مذاهب اسلامی در سقط جنین ناظر به سلامت مادر و جنین، نسرین فتاحی، سید محمد موسوی مقدم، مریم خادمی، فصلنامه پژوهش‌های فقه و حقوق اسلامی، شماره ۳۴، ۱۳۹۲ش. مقاله را از اینجا ببینید
- حاملگی‌های چندقلوئی و بررسی تطبیقی جواز کاهش جنین در آئین یهود و دین مبین اسلام، سعید نظری توکلی و ابراهیم جوانمرد فرخانی، فصلنامه فقه پزشکی، شماره ۱۳–۱۴، ۱۳۹۲ش. مقاله را از اینجا ببینید
- تعارض حق رویان ناقص‌الخلقه با حق مادر در فقه امامیه و حقوق موضوعه، محمد تیموری، فصلنامه فقه پزشکی، شماره ۱۳–۱۴، ۱۳۹۲ش. مقاله را از اینجا ببینید
- مبانی سقط‌درمانی و بررسی آن از منظر حقوق جزای پرشکی، محمود عباسی، احمد احمدی، حسن فکور، فصلنامه حقوق پزشکی، شماره ۲۰، ۱۳۹۱ش. مقاله را از اینجا ببینید
- سقط جنین در بارداری ناشی از جرایم جنسی در پرتو قانون سقط درمانی، هیرو آبروش، فصلنامه حقوق پزشکی، شماره ۱۷، ۱۳۹۰ش. مقاله را از اینجا ببینید
- بررسی حکم سقط جنین از دیدگاه فقه مذاهب اسلامی، محمدعلی اخویان، فتح‌الله قربانی، مجله طب و تزکیه، دوره ۲۰، شماره ۱–۲، ۱۳۹۰ش. مقاله را از اینجا ببینید. این مقاله با همین عنوان به اسم حسین نمازی‌فر، منیره پورجواد، فتح‌الله قربانی در مجله زنان، مامائی و نازایی ایران، دوره ۱۴، شماره۸، اسفند ۱۳۹۰ نیز منتشر شده است. مقاله را از اینجا ببینید.
- تئوری دفاع مشروع در سقط جنین، اصغر عربیان، دوفصلنامه پژوهشنامه فقه و حقوق اسلامی، دوره ۳، شماره ۱، ۱۳۸۹ش. مقاله را از اینجا ببینید
- چالش‌های اجرایی قواعد نفی عسر و حرج، لاضرر و اضطرار، در سقط‌درمانی، امید آسمانی، محمدعلی خورسندیان، فرزاد محمودیان، فصلنامه فقه پزشکی، شماره ۳–۴، ۱۳۸۹ش. مقاله را از اینجا ببینید
- سقط جنین: ترجیح حیات مادر یا حیات جنین، جعفر کوشا و امیر سماواتی پیروز، فصلنامه حقوق پزشکی، شماره ۱۵، ۱۳۸۹ش. مقاله را از اینجا ببینید
- سقط جنین از دیدگاه شریعت و فقه مقارن، احمد نعمتی، در سقط جنین مجموعه مقالات سمینار میان‌رشته‌ای سقط جنین، جمعی از نویسندگان، تهران، انتشارات سمت، ۱۳۸۸ش.
- سقط جنین از منظر فقه، محمد قائنی، ترجمه: احمدعلی رخی، محمدمهدی کریمی‌نیا، در سقط جنین مجموعه مقالات سمینار میان‌رشته‌ای سقط جنین، جمعی از نویسندگان، تهران، انتشارات سمت، ۱۳۸۸ش.
- سقط درمانی، مصطفی مغفوری، فصلنامه حقوقی میزان، شماره ۱–۲، ۱۳۸۶ش. مقاله را از اینجا ببینید
- سقط جنین از منظر فقه اسلامی، محمدآصف محسنی، فصلنامه باروری و ناباروی، شماره ۲۴، ۱۳۸۴ش. این مقاله بعدها در کتاب سقط جنین مجموعه مقالات سمینار میان‌رشته‌ای سقط جنین، جمعی از نویسندگان، تهران، انتشارات سمت، ۱۳۸۸ش نیز منتشر شد. مقاله را از اینجا ببینید
- سقط جنین از دیدگاه فقه مقارن، احمد نعمتی، فصلنامه باروری و ناباروری، شماره ۲۴، ۱۳۸۴ش. مقاله را از اینجا ببینید
- اسقاط عمدی جنین از دیدگاه فقه اهل سنت، سعید قماشی، فصلنامه باروری و ناباروری، شماره ۲۴، ۱۳۸۴ش. مقاله را از اینجا ببینید
- بررسی فقهی و حقوقی سقط جنین با رویکردی به نظریات حضرت امام خمینی، سید محمد موسوی بجنوردی، پژوهشنامه متین، شماره ۲۸–۲۹، ۱۳۸۴ش. مقاله را از اینجا ببینید
- سقط جنین؛ بررسی تطبیقی در حقوق ایران، حقوق انگلیس و فرانسه، فتاوی فقها، مجتبی جاویدی، فصلنامه گواه، شماره ۲–۳، ۱۳۸۴ش. مقاله را از اینجا ببینید
- سقط جنین در حقوق اسلامی و فمینیسم، محمد نوذری فردوسیه، فصلنامه مطالعات راهبردی زنان، شماره ۲۸، ۱۳۸۴ش.
- سقط جنین حرمت یا جواز، فریبا حاجیعلی، مجله مقالات و بررسی‌ها، دفتر ۷۶ (۳) فقه، ۱۳۸۳ش. مقاله را از اینجا ببینید
- سقط‌درمانی و آسیب‌شناسی اجتماعی آن، فریبا حاجیعلی، فصلنامه مطالعات اجتماعی روان‌شناختی زنان، دوره ۲، شماره ۶، ۱۳۸۳ش. مقاله را از اینجا ببینید
- سقط جنین، جمال رضایی، فصلنامه طب و تزکیه، شماره ۱، ۱۳۸۳ش.
- کیفر سقط جنین و ضرورت اصلاح ماده ۶۲۲ قانون مجازات اسلامی، امیر وطنی، فصلنامه پژوهشنامه متین، شماره ۲۳ و ۲۴، ۱۳۸۳ش. مقاله را از اینجا ببینید
- سقط جنین در بارداری ناشی از زنای به عنف، محمد علی اردبیلی، فصلنامه تحقیقات حقوقی، شماره ۳۹، ۱۳۸۳ش. مقاله را از اینجا ببینید
- بررسی و نقد جواز سقط جنین از منظر فقهای امامیه، مرتضی طبیبی جبلی، فصلنامه حقوق تطبیقی (نامه مفید)، شماره ۳۷، ۱۳۸۲ش. مقاله را از اینجا ببینید
عربی
- الأحكام المتعلقة بإسقاط الجنين المشوه (دراسة تطبيقية على التوائم الملتصقة)، غادة بنت محمد بن علي العقلا، مجلة كلية الشريعة والقانون بطنطا، شماره ۳۷، ۲۰۲۲م. مقاله را از اینجا ببینید
- حکم إجهاض الجنين المُحَرَّم والمُشَوَّه دراسة فقهية تأصيلية، أحمد بن عبدالله بن محمد اليوسف، مجلة كلية الدراسات الإسلامية والعربية للبنات بدمنهور، مجلد ۶، شماره ۱، ۲۰۲۱م. مقاله را از اینجا ببینید
- موقف الفقه الإسلامي من عملیات الإجهاض ومنع الحمل، إنصاف حمزة الفعر الرشيد، مجلة الإكترونية الشاملة متعددة التخصصات،شماره ۳۲، ۲۰۲۱م. مقاله را از اینجا ببینید
- الإجهاض فی میزان الشریعة الإسلامیة، السید احمد السید فودة، مجلة کلیة الشریعة و القانون بتفهنا، مجلد ۲۱، شماره۳، ۲۱۰۹م. مقاله را از اینجا ببینید
- الإجهاض بین الحظر و الإباحة دراسة مقارنة فی الفقه الإسلامی و النظم الوضعیة، محمد السانوسی محمد شحاته، سالنامه کلیة الدراسات الاسلامیة و العربیة للبنات بالاسکندریة، ج۵ از شماره ۳۴، ۲۰۱۸م. مقاله را از اینجا ببینید
- الإجهاض والإسقاط الارادیین فی الفقه الاسلامی و آثارهما الطبیة، احمد رشید ثمیل الفهداوی، مجلة الفنون و الأدب و علوم الانسانیات و الاجتماع، شماره۷، ۲۰۱۶م. مقاله را از اینجا ببینید
- إجهاض الجنین المشوه فی ضوء مقصد حفظ النسل، محمد بن سعید بن عواض آل مانعه، مجله الدرایة، شماره ۱۵، ۲۰۱۵م. مقاله را از اینجا ببینید
- حکم إجهاض الأجنة فی الشریعة و القانون، علی محمد القدال، مجلة العلوم و البحوث الإسلامیة، شماره۶، ۲۰۱۳م. مقاله را از اینجا ببینید
- حکم إجهاض الجنین المشوّه فی الفقه الإسلامی، جابر اسماعیل الحجاحجة، المجلة الاردنیة فی الدراسات الإسلامیة، مجلد۹، شماره۲، ۲۰۱۳م. مقاله را از اینجا ببینید
- الإجهاض، مفهومه، حالاته، احکامه، زفر عبدالحبیب عبدالحمید، مجله کلیات التربیة، جامعة عدن، شماره ۱۲، ۲۰۱۱م. مقاله را از اینجا ببینید
- آراء العلماء فی الإجهاض و آثاره الإجتماعیة، داود سلمان صالح النعیمی، مجله کلیة التربیة للبنات، شماره ۲۲، ۲۰۱۱م. مقاله را از اینجا ببینید
- الجنین و الإجهاض و أثر التشوّه فیه، محمد عبدالرحمن سلطان العلماء، مجلة کلیة الشریعة و القانون در طنطا، مصر، شماره ۲۴، ۲۰۰۹م.
- القواعد الفقهیة الحاكمة لإجهاض الأجنة المشوهة، احمد بن عبدالله الضویحي، ارائه شده در ندوة تقطبق القواعد الفقهية علی المسائل الطبیة، ریاض، ۱۴۲۹ق. مقاله را از اینجا ببینید
- إجهاض الحمل قبل نفخ الروح -دراسة فقهية-، محمد فتح الله النشار، مجلة البحوث الفقهية والقانونية، شماره ۲۳، ۲۰۰۸م. مقاله را از اینجا ببینید
- عقوبة الاعتداء على الجنين بالاجهاض: دراسة فقهية موازنة، محمد أحمد عواد الرواشدة، مجلة جامعة دمشق للعلوم الاقتصادية والقانونية، مجلد ۲۳، شماره ۱، ۲۰۰۷م. مقاله را از اینجا ببینید
- حکم إجهاض الجنین المشوه فی الفقه الإسلامی، جمال احمد الکیلانی، مجله الغزه، جامعة الأقصی، دوره ۹، شماره۲، ۲۰۰۵م. مقاله را از اینجا ببینید
- الإجهاض دراسة فقهیة مقاصدیة، فریدة صادق زوزو، مجله بحوث فقهیة معاصرة، شماره ۶۷، ۲۰۰۵م. مقاله را از اینجا ببینید
- موقف الشریعة الإسلامیة من إجهاض الأجنة المشوهة، ابوبکر اسماعیل، مجلة الرافدین للحقوق، شماره ۱۸، ۲۰۰۳م.
- الإجهاض بین الفقه الاسلامی و القانون الوضعی، ابوبکر لشهب، مجلة جامعة الأمیر عبدالقادر للعلوم الأسلامیة، شماره ۱۳، ۲۰۰۳م. مقاله را از اینجا ببینید
- اجهاض الجنین المشوّه و حکمه فی الشریعة الاسلامیة، مسفر بن علی بن محمد القحطانی، مجله الشریعة و الدراسات الاسلامیة، شماره ۵۴، ۲۰۰۳م. مقاله را از اینجا ببینید
- حکم الإجهاض فی الشریعة الأسلامیة، ماجد حسین النعواشی، مجله الشریعة و الدراسات الأسلامیة، شماره ۴۴، ۲۰۰۱م. دسترسی به مقاله از اینجا
- حكم الجناية على الجنين (الإجهاض): دراسة فقهية مقارنة، عبدالله بن عبدالعزيز العجلان، مجلة البحوث الإسلامية (السعودیة)، شماره ۶۳، ۲۰۰۱م.
- اجهاض جنین الإغتصاب فی ضوء احکام الشریعة الاسلامیة دراسة مقارنة فقهیة، سعدالدین مسعد هلال، مجله الشریعة و الدراسات الأسلامیة، شماره ۴۱، ۱۴۲۱ق. مقاله را از اینجا ببینید
- الإجهاض وأثره الفقهي، محمد عبدالله ولد محمدن، دراسات إسلامية، ع۲۲، مركز البصيرة للبحوث والاستشارات والخدمات التعلمية، ۲۰۱۵م.
- إسقاط الجنين (الإجهاض) بين الشريعة والقانون، ياسر يوسف الخلايلة، مجلة دراسات الطفولة، مج ۱۱، ع ۳۸، جامعة عين شمس - كلية الدراسات العليا للطفولة، ۲۰۰۸م.
سایر
- Therapeutic abortion in Islam: contemporary views of Muslim Shiite scholars and effect of recent Iranian legislation, K M Hedayat 1, P Shooshtarizadeh, M Raza, Journal of Medical Ethics, 2006, 32(11). دسترسی به اصل مقاله
- Islamic attitude towards abortion and sterilization, Bhashti AS, Birthright ;7(1):49-51. 1972. دسترسی به اصل مقاله
پایان‌نامه‌ها
فارسی
- بررسی فقهی حقوقی احکام اقسام مختلف سقط جنین (سقط جنین ناشی از جنایت، سقط اختیاری و سقط ناشی از غربال)، هدا چعبی، کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور استان خراسان رضوی، مرکز پیام نور مشهد، ۱۴۰۱ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- حقوق مدنی جنین از منظر فقه امامیه، حقوق مصر و افغانستان، عبد العزیز بیانی، کارشناسی ارشد، جامعه المصطفی العالمیه، موسسه آموزش عالی علوم انسانی، ۱۴۰۱ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- آسیب شناسی سقط جنین با تاکید بر موارد جواز و منع آن در فقه وحقوق، کارشناسی ارشد، اسما غیبی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه ارومیه، ۱۴۰۱ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- سقط جنین ناقص الخلقه از نگاه فقه اهل بیت(ع) و فقه حنفی، بسم الله امیری، کارشناسی ارشد، جامعه المصطفی العالمیه، مجتمع آموزش عالی فقه - مدرسه عالی فقه تخصصی، ۱۴۰۰ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- بررسی فقهی سقط جنین ناشی از بیماری های مغزی، نرگس جلمبادانی، کارشناسی ارشد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه قم، ۱۴۰۰ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- بررسی قاعده عسر و حرج در سقط درمانی، کیهان دربازی، کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور استان تهران، مرکز پیام نور تهران جنوب، ۱۴۰۰ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- بررسی فقهی حقوقی احکام اقسام مختلف سقط جنین (سقط جنین ناشی از جنایت، سقط اختیاری و سقط ناشی از غربال)، هدا چعبی، کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور استان خراسان رضوی، مرکز پیام نور مشهد، ۱۴۰۰ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- حمایت از جنین در فقه و حقوق بین الملل، طاهره فرامرزی، کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور استان خراسان رضوی، مرکز پیام نور مشهد، ۱۳۹۹ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- تطبیقات قاعده لاحرج در موضوعات نوین پزشکی (آتانازی، باروری غیر طبیعی، تغییر جنسیت و سقط جنین)، داراب سلاجقه، کارشناسی ارشد، جامعه المصطفی العالمیه، مجتمع آموزش عالی فقه - مدرسه عالی فقه تخصصی، ۱۳۹۹ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- بررسی نظریات فقهی حقوقی سقط جنین با تاکید بر قانون مجازات اسلامی جدید، علی پورحاجی هریس، کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور واحد پرند، ۱۳۹۸ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- بررسی حق سقط جنین در فقه و مقررات داخلی و بین المللی، مریم پرماه، کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی شاهرود، ۱۳۹۸ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- مبانی و موارد جواز سقط جنین در فقه امامیه و حقوق ایران، احسان عبدالتاجدینی، کارشناسی ارشد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه رازی، ۱۳۹۷ش. ۲۰ صفحه نخست پایان‌نامه را اینجا ببینید
- مبانی فقهی و حقوقی کاهش جنین در بارداری های چند قلویی، عالمه طالعی، کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید مطهری، ۱۳۹۷ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- بررسی فقهی و حقوقی سقط‌درمانی، امرالله انصاری‌نسب، کارشناسی ارشد، جامعة المصطفی العالمیة، ۱۳۹۶ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- بررسی جواز سقط جنین در موارد تعارض ضرر بین مادر و جنین، محمد توکلی گارماسه، مؤسسه آموزشی طلوع مهر، ۱۳۹۶ش.
- تبیین فقهی و حقوقی موارد جواز سقط جنین و تطبیق آن با کشورهای مصر و انگلیس، علی محمدی‌فر، کارشناسی ارشد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شاهد، ۱۳۹۶ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- سقط جنین در حقوق کیفری ایران، مریم هژبرمقدم، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه مازندران، ۱۳۹۶ش.
- سقط جنین قبل از ولوج روح در حقوق کیفری ایران و فقه امامیه، عاطفه قبادیان، مؤسسه آموزش عالی ادیب، ۱۳۹۶ش. ۲۰ اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- سیاست جنایی تقنینی بزه سقط جنین و جایگاه آن در فقه و حقوق، علی هدایتی، کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه شمال، ۱۳۹۶ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- سقط درمانی و احکام فقهی و حقوقی آن، معصومه قدسی، دانشگاه آزاد اسلامی، کارشناسی ارشد، واحد تهران مرکز، ۱۳۹۵ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- بررسی فقهی حقوقی احکام جنین در فقه مقارن و حقوق موضوعه ایران، عزیزه نوریان، کارشناسی ارشد، مرکز پیام نور کاشان، ۱۳۹۵ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- سقط جنین معیوب بعد از چهارماهگی از دیدگاه فقه امامیه و حقوق موضوعیه ایران، ربابه علی‌پور گرمی، کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اردبیل، ۱۳۹۵ش.
- بررسی احکام سقط جنین در ایران با رویکردی به حقوق فرانسه، غزاله خرمیان، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، ۱۳۹۴ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- بررسی فقهی و حقوقی سقط جنین ناشی از زنای به عنف، مریم رضازاده، کارشناسی ارشد، دانشکده حقوق و الهیات، دانشگاه شهید اشرفی اصفهانی، ۱۳۹۴ش. ۲۰ صفحه نخست پایان‌نامه را اینجا بخوانید
- میزان کارآمدی قاعده نفی حرج در مشروعیت سقط جنین ناشی از تجاوز به عنف و جنین ناقص الخلقه، مرضیه حکمتیان، کارشناسی ارشد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه تهران، ۱۳۹۴ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- بررسی احکام فقهی و حقوقی سقط جنین از دیدگاه مذاهب خمسه اسلامی و حقوق ایران، معصومه وحیدی‌زاده، کارشناسی ارشد، دانشکده حقوق و الهیات، دانشگاه شهید باهنر کرمان، ۱۳۹۲ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- موجبات جواز سقط جنین، مجید درخشان، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه شیراز، ۱۳۹۲ش.
- بررسی تطبیقی سقط جنین در فقه اسلام و حقوق بشر، سکینه کریم‌زاده، کارشناسی ارشد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه شهید چمران اهواز، ۱۳۹۲ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- بررسی فقهی و حقوقی کاهش جنین، محمدحسن محمدی ولوجردی، کارشناسی ارشد، دانشکده حقوق، دانشگاه قم، ۱۳۹۲ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- بررسی جواز یا تحریم سقط جنین در حقوق ایران و فقه فریقین، سید محمد عبداللهی، کارشناسی ارشد، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، ۱۳۹۱ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- بررسی فقهی و حقوقی سقط درمانی، سعیده پورمحمد، کارشناسی ارشد، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تبریز، ۱۳۹۱ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- بازنگری مسئله سقط جنین قبل و بعد از ولوج روح از نظر فقه امامیه و حقوق موضوعه ایران، شهیده دلیری، دانشکده الهیات، دانشگاه الزهراء، ۱۳۹۱ش. ۲۰ صفحه نخست پایان‌نامه را اینجا بخوانید
- سقط جنین درمانی در حقوق ایران با تکیه بر فقه امامیه و مطالعات تطبیقی با حقوق انگلستان، سیده زهرا حبیبی، دانشگاه علامه طباطبایی، ۱۳۹۰ش.
- مطالعه تطبیقی دیدگاه مکتب کاتولیسیزم و فقه شیعه، درباره سقط جنین و جلوگیری از بارداری و پیامدهای حقوق بشری آن، محمدرضا ولی‌زاده، کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی، ۱۳۸۹ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- بررسی فقهی-حقوقی حق‌حیات جنین، محمدجواد محمودزاده، کارشناسی ارشد، دانشکده الهیات، مرکز پیام نور تهران، ۱۳۸۹ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- بررسی فقهی-حقوقی حق‌حیات جنین، محمدجواد محمودزاده ازبری، کارشناسی ارشد، مرکز پیام نور تهران، دانشکده الهیات
- سقط جنین، حسین داد حلیمی، مدرسه عالی فقه و معارف اسلامی، ۱۳۸۳ش. ۲۰ صفحه نخست پایان‌نامه را اینجا ببینید
عربی
- الإجهاض و موانع الحمل فی المقاصد الشرعیة والمجمع الفقهی، بشری فائز سعید حاج حمدان، مالزی، الجامعة الاسلامیة العالمیة، ۲۰۱۹م. از اینجا به پایان‌نامه دسترسی دارید. پایان‌نامه کارشناسی ارشد.
- الإجهاض بین الشریعة الأسلامیة و القانون، داودی اسماء، کلیة الحقوق و العلوم السیاسیة، جامعة طاهر مولای، ۲۰۱۶م. پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- الإجهاض بین الإباحة و التجریم، میاده مصطفی محمد المحروقی، مصر، جامعة المنصورة، کلیة الحقوق، ۲۰۱۲م. پایان‌نامه را از اینجا ببینید پایان‌نامه دکتری. این پایان‌نامه به صورت کتاب از سوی دار الجامعة الجدیدة در مصر در سال ۲۰۱۴م منتشر شده است.
- إسقاط الجنين المشوه دراسة فقهیة طبیة، عقیلة حمنيش، جامعة الجزائر ۱بن یوسف بن خده، قسم الشریعة و القانون، ۲۰۰۴م.
- الإجهاض بین التحریم و الإباحة فی الشریعة الإسلامیة و النظم الوضعیة، داود بن سلیمان بن حمید الصبحی، عربستان سعودی، آکادیمیة نایف العربیة للعلوم الأمنیة، ۱۴۱۸ق. از اینجا به پایان‌نامه دسترسی دارید
- موقف الشریعة الإسلامیة من الإجهاض و موانع الحمل، مسعودة حسین بواد لاوی، دانشکده الشریعه و الدراسات الأسلامیة، جامعة امر القری، ۱۹۸۸م. از اینجا به پایان‌نامه دسترسی دارید. پایان‌نامه کارشناسی ارشد.
سایر منابع
- ممانعت از حق شرعی سقط به صرف نگاه افزایش جمعیت قابل توجیه نیست، سخنران: اسماعیل آقابابایی، سمینار پروژه «معیارها و مبانی تشخیص حرج در سقط درمانی»، پژوهشکده فقه و حقوق پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ۱۴۰۱ش. لینک متن سخنرانی
- نشست بررسی فقهی «غربالگری و سقط درمانی»، محمد عندلیب همدانی، هیئت اندیشه‌ورز دین، سلامت و سبک زندگی حوزه علمیه خراسان، ۱۴۰۰ش. لینک گزارش نشست
- نشست تخصصی بررسی مسئله سقط جنین در ایران، حسن رضایی آدریانی و سید محسن مرتضوی، خبرگزاری حوزه، ۱۴۰۰ش. لینک گزارش نشست
- گزارش علمی ابعاد فقهی سقط جنین و پیشنهادات تقنینی، مسعود امامی، ۱۴۰۰ش. لینک متن گزارش
- بررسی قانون سقط‌درمانی از منظر پزشکی فقهی حقوقی تطبیقی و اجتماعی، مرضیه فقیهی‌کیا، زیر نظر: حسین بهرامی‌زاده. تحقیق پایانی کارآموزی وکالت.