میراث فرهنگی (منابع مطالعاتی)
میراث فرهنگی شامل بناها، اشیا عتیقه، گنج و به‌طور کلی آثار بر جای مانده از دوره‌های کهن است که علاوه بر اررزش اقتصادی از ارزش فرهنگی و تاریخی نیز برخوردارند. میراث فرهنگی در عرصه فقه و حقوق معاصر به لحاظ وضعیت مالکیت خصوصی یا عمومی و همچنین لزوم حفظ و نگهداری از آن در زمان جنگ و صلح مورد بررسی و پژوهش صاحبنظران قرار گرفته است. هرچند در میان آراء و فتاوای فقهی اظهارنظر صریحی در این خصوص ذکر نشده اما در عرصه مطالعه و پژوهش آثار قابل توجهی در مورد میراث فرهنگی تألیف گردیده است؛ برای نمونه می‌توان به کتاب میراث فرهنگی بررسی فقهی حقوقی، نوشته سید محسن فتاحی اشاره نمود که به زبان عربی نیز ترجمه شده است. در صفحه پیش رو علاوه بر کتاب مذکور منابعی گردآوری شده که از منظر فقهی به این مسئله پرداخته و در قالب کتاب، مقاله و پایان‌نامه انتشار یافته است.
کتاب‌ها
فارسی
- احکام گنج و دفینه در فقه اسلامی، سید محمود تقوی طولیان، قم، نشر اثر قلم، ۱۴۰۳ش. صفحات ابتدایی کتاب در سامانه خانه کتاب
- سلب مالکیت خصوصی به لحاظ منافع عمومی با مطالعه موردی در خصوص دفینه در حقوق ایران، لیلا تقی‌زاده، تهران، نشر سنجش و دانش، ۱۴۰۰ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی دفینه در فقه و حقوق ایران، سمیه رحمانی، تهران، نشر دانش پژوهان شریف، ۱۳۹۹ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- مبانی فقهی حقوقی مرمت و حفاظت از بافت‌های تاریخی، میثاء محمودی، تهران، نشر حانون، ۱۳۹۹ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- تعامل میراث فرهنگی و حقوق مالکیت فکری، یاسمن جعفرپور و علی غلامعلی‌پور، تهران، نشر حقوق شهروندی، تهران، ۱۳۹۷ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- رویکرد حقوق کیفری ایران به میراث فرهنگی (گفتار سوم مبانی فقهی)، فرشید اکبرزاده، تهران، نشر مجد، ۱۳۹۶ش. فهرست مطالب کتاب
- حقوق کیفری میراث فرهنگی: مطالعه تطبیقی اسناد بین‌المللی، فقه امامیه و حقوق کیفری ایران جرایم علیه اموال تاریخی - فرهنگی، پیمان نوروزی و ابراهیم عبودی، تهران، نشر جاودانه، ۱۳۹۵ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- وضعیت دفینه در نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران و فقه جعفری، سعید احمدی‌پور، بی‌جا، ۱۳۹۵ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- میراث فرهنگی بررسی فقهی حقوقی، سید محسن فتاحی، تهران، نشر پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ۱۳۹۳ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- حقوق تطبیقی جرایم علیه میراث فرهنگی در حقوق ایران و اسناد بین‌المللی، مجتبی نقدی‌نژاد و اصغر نارویی، تهران، نشر جاودانه، ۱۳۹۰ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- سیری در مسایل حقوقی میراث فرهنگی و گردشگری، فخرالدین صابری و فرهاد خوانساری و عباسعلی زرین‌اقبال، تهران، نشر عیلام، ۱۳۸۵ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
عربی
- التعريف بالتراث الثقافي وموقف المعاصرين من الإهتمام به (دراسة مقارنة بين الفقه الإسلامي والقانون الجزائري والإتفاقيات الدولية)، ناصر صولة، عمان، دارالأیام للنشر و التوزیع، ۲۰۲۱م.
- بحوث في الآثار والجرائم الماسة بها والتراث الثقافي : في الفقه الإسلامي والقانون الجزائري، ناصر صولة، عمان، دارالأیام للنشر و التوزیع، ۲۰۲۱م.
- حمایة التراث الثقافی زمن السلم فی الفقه الإسلامی والقانون الجزائری دراسة مقارنة، ناصر صولة، عمان، دارالأیام للنشر و التوزیع، ۲۰۲۱م.
- حمایة التراث الثقافی زمن النزاعات المسلحة: فی الفقه الإسلامی و الصکوک الدولیة ذات الصلة، ناصر صولة، عمان، دارالأیام للنشر و التوزیع، ۲۰۲۱م. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- دور الفکر الإسلامی فی الحفاظ علی آثار الحضارات القدیمة، محمد حمودی، مصر، نشر دار التعلیم الجامعی، ۲۰۲۰م. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- التراث الثقافی-دراسة فقهیة و قانونیة، محسن فتاحی، لبنان، نشر مرکز الحضارة لتنمیة الفکر الإسلامی، ۲۰۱۸م. درباره کتاب
- حمایة الممتلکات الثقافیة أثناء النزاعات المسلحة (الإسلام والتراث الثقافی للأمم)، سید رمضان عبد الباقی إسماعیل، لبنان، دارالکتب العلمیه، ۱۹۲۱م. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
مقاله‌ها
فارسی
- حفظ میراث فرهنگی ملموس غیراسلامی از منظر فقه امامیه، مجتبی عرفانیان مقبلی و مجتبی الهی خراسانی، فصلنامه جستارهای فقهی و اصولی، شماره ۳۴، ۱۴۰۳ش. مقاله را از اینجا ببینید
- رویکرد فقه و حقوق بین‌الملل در حمایت از میراث فرهنگی و اموال تاریخی با تاکید بر پرونده المهدی، شرید بیطرفان و کارن روحانی و رضا نصیری لاریمی، فصلنامه پژوهش‌های فقه و حقوق اسلامی، ۱۴۰۳ش.مقاله را از اینجا ببینید
- امکان سنجی فقهی و حقوقی حمایت کیفری از میراث معنوی با نگاهی به اسناد بین‌المللی، شرید بیطرفان و کارن روحانی و رضا نصیری لاریمی، فصلنامه پژوهش‌های فقه و حقوق اسلامی، شماره ۷۳، ۱۴۰۲ش.مقاله را از اینجا ببینید
- امکان‌سنجی جرم انگاری برخی مصادیق وندالیسم در بکارگیری برخی از ظرفیت‌های فقهی قانون اساسی و قانون مجازات اسلامی ۱۳۹۲، سید محمدرضا موسوی‌فرد، دوفصلنامه مبانی فقهی حقوق اسلامی، شماره ۲۹، ۱۴۰۱ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- شیوه‌های حمایت از میراث فرهنگی در حقوق مالکیت فکری، ابوالفضل پی بر کار، فصلنامه حقوق و فقه، شماره ۱۴، ۱۴۰۰ش.
- سیاست جنایی ایران در قبال جرائم تخریب اموال تاریخی و فرهنگی، طیبه فعال عراقی‌نژاد و محمدرضا شادمانفر و مسعود حیدری، فصلنامه علمی کارآگاه، دوره ۱۵، شماره ۵۵، ۱۴۰۰ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- ضرورت و راهکارهای حمایت از میراث فرهنگی معنوی در مخاصمات مسلحانه، مریم شاهی زارع و مصطفی تقی‌زاده انصاری و اسماعیل شاهسوندی، فصلنامه حقوق اسلامی، دوره ۱۷، شماره ۶۷، بهمن ۱۳۹۹ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- حق بر شهر مبانی توجیهی میراث فرهنگی، سید محسن قائمی خرق و مهدی مددی، نخستین کنفرانس ملی حقوق، فقه و فرهنگ، ۱۳۹۹ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی فقهی حریم میراث فرهنگی و آثار و بناهای تاریخی، فاطمه عرب احمدی، فصلنامه اندیشه نوین فقه و حقوق اسلامی، دوره ۱، شماره ۱، ۱۳۹۸ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- نگاه‌داری یا از میان بردن آثار تاریخی با موضوعیت مجسمه و نقاشی از منظر فقهی و حقوقی، اردوان ارژنگ و سید احمد میرخلیلی و مهدی بیژنی، فصلنامه تاریخ اسلام، دوره ۲۰، شماره۲، ۱۳۹۸ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- مالکیت اموال فرهنگی- تاریخی منقول زیرخاکی، حامد کرمی و احسان سعیدی صابر، فصلنامه رای، دوره ۸، شماره ۲۸، ۱۳۹۸ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- تخریب میراث فرهنگی سوریه توسط داعش و راهکارهای مقابله با آن در حقوق بین‌الملل، پوریا عسکری و حمید مسعودی کوشک، دوفصلنامه حقوقی بین‌الملل، دوره ۳۵، شماره ۵۸، ۱۳۹۷ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی فقهی و حفظ آثار باستانی از منظر فقها، نرجس خاتون سرحدی نسب، سومین همایش بین‌المللی فقه و حقوق، وکالت و علوم اجتماعی، ۱۳۹۷ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- مبانی فقهی لزوم صیانت از آثار تاریخی، حسین عزیزی، فصلنامه پژوهش‌های تاریخی دوره جدید، دوره ۹، شماره ۲، ۱۳۹۶ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی حقوقی و فقهی محدودیت و سلب مالکیت در میراث فرهنگی، عذرا ابراهیمی، فصلنامه میراث و گردشگری، دوره ۱، شماره ۳، ۱۳۹۵ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- تأملی بر رویکردهای حمایت از میراث فرهنگی از منظر فقه حکومتی، علی مشهدی، فصلنامه فقه و حقوق اسلامی، دوره ۵، شماره ۱۰، ۱۳۹۴ش. مقاله را اینجا ببینید
- پژوهشی در مالکیت گنج و میراث فرهنگی و قوانین مربوط به آن، ابوالفضل علیشاهی قلعه‌جوقی و مهدی دهقان، دوفصلنامه دانشنامه حقوق اقتصادی، دوره ۲۱، شماره ۶، ۱۳۹۳ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- حمایت از اماکن عبادی در مخاصمات مسلحانه از دیدگاه اسلام و حقوق بین‌الملل، غلامعلی قاسمی، فصلنامه پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب، دوره ۱، شماره ۲، ۱۳۹۳ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- دیدگاهی نو دربارهٔ مالکیت خصوصی میراث فرهنگی، سید محسن فتاحی و عابدین مؤمنی و سید محمد امام، فصلنامه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دوره ۴۳، شماره ۱، ۱۳۸۹ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- تحلیل فقهی احکام کنز، سید محمد محمودی گلپایگانی، فصلنامه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دوره ۴۳، شماره ۲، ۱۳۸۹ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- جایگاه حقوق معنوی آثار فرهنگی در حقوق ایران و فقه امامیه، مرضیه نظرزاده، فصلنامه فقه، شماره ۵۹–۶۰، ۱۳۸۸ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
عربی
- التراث الثقافی فی الفقه الإسلامی، محسن اراکی، فقه أهل البیت (عربی)، العدد ۴۶، ۱۴۲۸ق. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- موقف الاسلام من التراث العالمی، عبدالرزاق قسوم، مؤتمر الدوحة للعلما حول الاسلام و التراث الثقافی، ۲۰۰۱م.
پایان‌نامه‌ها
فارسی
- تخریب آثار باستانی از منظر فقه اسلامی و حقوق کیفری افغانستان، انور فیاض، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، جامعة المصطفی العالمیة، ۱۴۰۰ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی مبانی فقهی حفظ میراث فرهنگی ازمنظر فریقین و رفع شبهات گروه‌های تکفیری، زینب اعتصام، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه قم، ۱۳۹۹ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- تطبیق و بررسی انواع مالکیت در میراث فرهنگی و عوامل تحدیدکننده مالکیت در میراث فرهنگی، سید فخرالدین ساداتی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بهشهر، ۱۳۹۹ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- ارزیابی فقهی- حقوقی راهبردهای تقنینی ایران در زمینه میراث فرهنگی، فاطمه عبدالخانی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه شهید چمران اهواز، ۱۳۹۸ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- مطالعه تطبیقی جرائم علیه آثار فرهنگی تاریخی در حقوق کیفری ایران، انگلیس و کانادا، علی رحیمی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اردبیل، ۱۳۹۸ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- حمایت از میراث فرهنگی در حقوق کیفری بین‌المللی، منصور زرگر، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد صفادشت، ۱۳۹۸ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- مطالعه حقوقی سازوکارهای نظارت بر حفظ آثار هنری و تاریخی در نظام حقوقی، سارا حاج‌حسینی تازیانی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بندرعباس، ۱۳۹۷ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی فقهی حقوقی حفظ آثار تاریخی در قوانین ایران، ابراهیم وحیدی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، ۱۳۹۷ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی جرم حفاری غیرمجاز در فقه و حقوق ایران، ملیحه زیده سرائی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بندر انزلی، ۱۳۹۷ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- تعارض قوانین در میراث فرهنگی، محسن امیری‌نژاد بهرامی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده حقوق، پردیس فارابی دانشگاه تهران، ۱۳۹۷ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی جرایم علیه میراث فرهنگی در حقوق ایران و افغانستان، عزیزالله رضایی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، جامعه المصطفی العالمیه، ۱۳۹۶ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- حمایت از آثار فرهنگی و هنری در فقه و حقوق اسلامی، معصومه خوشدل، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور تهران جنوب، ۱۳۹۶ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی جرائم میراث فرهنگی در حقوق ایران، مجتبی یوسفی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده حقوق، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شاهرود، ۱۳۹۶ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- ماهیت حق مالکیت بر میراث فرهنگی، مریم گروسی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده الهیات، دانشگاه قم، ۱۳۹۵ش. پایان‌نامه را اینجا ببینید
- مسئولیت کیفری تخریب آثار تاریخی و فرهنگی از منظر فقه امامیه و حقوق جزای ایران، مهدی بیژنی، پایان‌نامه دکتری، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه آیت‌الله حائری میبد، ۱۳۹۵ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی و تحلیل فقهی و حقوقی لزوم حفظ آثار و میراث فرهنگی، نگارش نادر خواجه‌وند، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تاکستان، ۱۳۹۵ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی فقهی حقوقی احکام میراث فرهنگی، مرضیه عامری برکی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، ۱۳۹۴ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- مبانی فقهی جرائم مرتبط با میراث فرهنگی، منصور سلیمانی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه قرآن و حدیث، ۱۳۹۴ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی جرایم مرتبط با آثار فرهنگی تاریخی از منظر فقه و حقوق و اسناد بین‌المللی، حامد فرجی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده اصول الدین، ۱۳۹۴ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی نقش سیاست کیفری ایران در رابطه با جرائم علیه میراث فرهنگی، مرتضی ثناگو، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شاهرود، ۱۳۹۴ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی فقهی و حقوقی دفینه، فاطمه دری، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم و تحقیقات اسلامی، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره)، ۱۳۹۳ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- سلب مالکیت خصوصی به لحاظ منافع عمومی با مطالعه موردی دفینه در حقوق ایران، لیلا تقی‌زاده، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی گلستان، ۱۳۹۳ش. این در قالب کتاب منتشر شده است. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- فقه گردشگری و آثار باستانی، سیدجواد موسوی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه پیام نور استان مازندران، ۱۳۹۲ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی فقهی و حقوقی آثار فرهنگی-تاریخی، محمد خلقی‌اصل، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی یاسوج، ۱۳۹۲ش.
- بررسی مبانی فقهی قوانین دفینه و عتیقه‌جات، مهدی امیرزاده اردهالی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی شهرری، ۱۳۹۲ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- چالشهای حقوقی نظام حقوق داخلی ایران در رابطه با حفاظت از اموال و آثار تاریخی و فرهنگی از منظر حقوق بین‌الملل، افسانه توکلیان، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، ۱۳۹۲ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- مالکیت اموال فرهنگی - تاریخی در فقه و حقوق ایران و اسناد بین‌الملل، زهره بهرامی فر، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، مرکز پیام نور تهران، ۱۳۹۱ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی دفینه (گنج) از دیدگاه فقهای امامیه و حقوق موضوعه ایران، لیلا کمائی‌مقدم، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی یاسوج، ۱۳۹۱ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- سیاست جنایی ایران در قبال جرایم علیه میراث فرهنگی، امان دردی ازونی دوجی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی، مرکز پیام نور تهران، ۱۳۸۹ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی مبانی عام فقهی میراث فرهنگی درحوزه‌های مالکیت جرایم و مجازات‌ها، بی‌نام، پایان‌نامه دکتری، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه تهران، ۱۳۸۹ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- حمایت کیفری از اموال تاریخی، فرهنگی در ایران، حسن خدابخشی پالندی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه مازندران، ۱۳۸۸ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- وضعیت حقوقی دفینه، صغری مقامی‌فرد، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه قم، ۱۳۸۷ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- تخریب اموال تاریخی و فرهنگی، بهنام قاسمی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه مازندران، ۱۳۸۱ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
منابع دیگر
- رای شورای نگهبان در ابطال مالکیت دولت بر اموال فرهنگی، ۱۳۹۲ش. مشروح رای را اینجا ببنید
- سخنرانی با عنوان میراث فرهنگی؛ چالشهای فقهی و حقوقی، محسن اراکی، ۱۳۸۸ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر