پرداخت یارانه دولتی (منابع مطالعاتی)
پرداخت یارانه دولتی اعطای اعتبار یا مبلغی مشخص از ناحیه دولت به افراد، شرکت‌ها و یا مؤسسات است. پرداخت یارانه به چند صورت امکان‌پذیر است: ۱.پرداخت یارانه در قالب تخصیص اعتبار یا پرداخت مبالغی به مؤسسات یا شرکت‌های تولیدی به‌منظور پیشگیری از ورشکستگی یا تشویق به تولید. ۲.پرداخت قسمتی از مبلغ کالاهای اساسی که مورد نیاز تمام افراد جامعه است به تولیدکننده. ۳.پرداخت مبلغ یا اعتبار به طور مستقیم به مردم، به‌عنوان سود حاصل از منابع و منافع ملی و یا قسمتی از بیت‌المال به جهت یکسان‌سازی سطح رفاه در میان آحاد جامعه. مسئله پرداخت یارانه دولتی، از جهت فقهی با مسئله محدوده اختیارات حاکم در مصرف بیت‌المال ارتباطی وثیق دارد.
اگرچه این موضوع در ادبیات فقهی معاصر نمود زیادی ندارد؛ ولی می‌تواند پرسش‌هایی را پیش روی فقها قرار دهد. مثلاً آیا دولت بایستی یارانه را به شکل مساوی تقسیم کند؟ یا امکان تفاضل و تقسیم بیت‌المال بر اساس توان اقتصادی مردم وجود دارد. از آنجا که بخش عظیمی از یارانه‌ها از محل درآمدهای نفتی و دیگر معادن تأمین می‌شود، آیا می‌توان منبع آن را جزو انفال حساب کرد تا احکام آن را بر این منابع نیز جاری کرد یا خیر؟ اگر محل این درآمدها از مالیات باشد چه؟ در صورتی که منابع یارانه از مالیات باشد، آیا حوزه اختیارات حاکم در این مسئله تغییری می‌کند؟ درصورتی که منابع یارانه را جزو بیت‌المال بدانیم، آیا برای نحوه تقسیم آن نیازی به رأی یا توافق جمعی وجود دارد؟
درباره پرداخت یارانه دولتی پژوهش‌های زیادی ارائه نشده و نیازمند انجام پژوهش‌های فقهی است. در این صفحه چند منبع محدودی که در این باره ارائه شده است را جمع‌آوری کرده‌ایم.
مقاله
- توزیع عادلانه انفال و منابع عمومی (مطالعه موردی هدفمندی یارانه‌ها)، احمدعلی یوسفی و علی‌اکبر کریمی و سعید فراهانی‌فرد، دوفصلنامه معرفت اقتصاد اسلامی، شماره ۱۹، پاییز و زمستان ۱۳۹۷ش. مقاله را اینجا ببینید.
پایان‌نامه
- نحوه توزیع بیت‌المال از منظر فقه اسلامی؛ (با تأکید بر توزیع یارانه)، مرضیه خدایی ورپشتی، کارشناسی ارشد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه قم، ۱۳۹۴ش. پایان‌نامه را اینجا ببینید.
- مبانی فقهی و حقوقی پرداخت یارانه‌ها، نیره احمدی کوپایی، کارشناسی ارشد، دانشگاه قرآن و حدیث، ۱۳۹۲ش. پایان‌نامه را اینجا ببینید.
- بررسی فقهی و حقوقی عدالت در توزیع بیت المال، سید علی حسینی، رساله دکتری، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه ارومیه، ۱۳۹۶ش. پایان‌نامه را اینجا ببینید.
منابع دیگر
- مرور جنبه اخلاقی و فقهی قطع یارانه پردرآمدها، دنیای اقتصاد، ۱۳۹۲/۰۹/۲۶ش. مقاله را اینجا ببینید.
- ﻳﺎراﻧﻪﻫﺎ در اﻳﺮان از اﺑﻌﺎد اﻗﺘﺼﺎدی و فقهی. ﺑﻴﮋن ﺑﻴﺪآﺑﺎد. مقاله را اینجا ببینید.