کاربر:Khoshnudi/صفحه تمرین: تفاوت میان نسخه‌ها

فارکس (Forex) بازاری است که در آن ارزهای مختلف با یکدیگر مبادله می‌شوند<ref>Record, Neil, Currency Overlay (Wiley Finance Series).</ref><ref>یوسفی مقدم، ۱۳۹۱ش، ص۲۵.</ref> و به‌دلیل ویژگی‌هایی که نسبت به بازارهای دیگر دارد، امروزه مورد توجه فعالان اقتصادی قرار گرفته است؛ از جمله این ویژگی‌ها، حجم بسیار زیاد معاملات، سرعت نقدشوندگی بالا، سرعت در انجام معاملات، دسترسی سریع و آسان و عدم نیاز به سرمایه اولیه زیاد است.<ref>طباطبایی‌نژاد، موضوع‌شناسی بازار فارکس، ص۷۹.</ref> با توجه به رغبت عمومی به این بازار، سؤالاتی در این زمینه مطرح شده و همین اهمیت بررسی فقهی موضوع را دوچندان کرده است.

پژوهش‌هایی در این زمینه انجام شده است که از جمله آنها می‌توان به مقاله تحلیل فقهی بازار بین‌المللی فارکس با تکیه بر ممنوعیت آن در قوانین ایران<ref>نوری سمیه و امیرحمزه سالارزایی و نادر مختاری افراکتی، تحلیل فقهی بازار بین‌المللی فارکس با تکیه بر ممنوعیت آن در قوانین ایران، [[دوفصلنامه پژوهشنامه حقوق اسلامی]]، شماره ۱، ۱۳۹۸ش</ref> و مقاله تبیین ماهیت و چیستی بازار فارکس و بایسته‌های آن در فقه و حقوق ایران<ref>برارپور، ابراهیم، تبیین ماهیت و چیستی بازار فارکس و بایسته‌های آن در فقه و حقوق ایران دوفصلنامه پژوهشنامه حقوق خصوصی عدالت، شماره ۱۰، ۱۳۹۷ش.</ref> و موضوع‌شناسی بازار فارکس<ref>طباطبایی نژاد، سید صادق، موضوع‌شناسی بازار فارکس فارکس.</ref> اشاره کرد.

فارکس (Forex) برگرفته از Foreign Exchange Market، بازاری است که در آن ارزهای مختلف با یکدیگر مبادله می‌شوند<ref name=":0">Record, Neil, Currency Overlay (Wiley Finance Series).</ref><ref name=":1">یوسفی مقدم، ۱۳۹۱، ص۲۵.</ref> و معامله‌گران از طریق نوسانات قیمتی سود و زیان می‌کنند.<ref>طباطبایی نژاد، سید صادق، موضوع‌شناسی بازار فارکس فارکس، ص۷۹.</ref> فارکس بزرگترین بازار مالی در دنیا است و بیشترین گردش مالی در آن صورت می‌گیرد.<ref>دلیلی، سعید، آشنایی با فارکس (ویرایش دوم)، ص۱۳.</ref> این بازار به صورت غیرمتمرکز (decentralized) است؛ یعنی مکان فیزیکی مشخصی ندارد و صرفاً به صورت مجازی و بر بستر اینترنت فعالیت دارد.<ref>Record, Neil, Currency Overlay (Wiley Finance Series).</ref>

فارکس در ابتدا فقط بر تبادل ارزها تمرکز داشت که اصطلاحاً به آن جفت‌ارز (currency pairs) می‌گویند. با توسعه این بازار، آنچه که امروزه به معاملات فارکس مشهور است، از مفهوم نخستین فاصله گرفته و دارای ابعاد گسترده‌تری شده است که علاوه بر جفت‌ارزها از نمادهای معاملاتی دیگری مانند فلزات، منابع انرژی، کالا، سهام شرکت‌های بورسی، شاخص‌های سهام و ارزهای دیجیتال پشتیبانی می‌کند.<ref>[https://amoozesh-boors.com/fa/article/symbols-in-forex نمادها در فارکس]، مقاله اینترنتی، سایت آموزش ساده بورس.</ref>

شناخت چگونگی انجام معاملات فارکس به تبیین ماهیت فقهی آن و پاسخ به این پرسش که آیا معاملات فارکس عقود جدیدی هستند یا قابل انطباق بر عقود شرعی هستند، کمک خواهد کرد.

معاملات در بازار فارکس به‌صورت فیزیکی نیست و ارز یا کالای خریداری شده قابل تحویل نیست و فقط از نوسانات قیمتی سود یا ضرر حاصل می‌شود.<ref>طباطبایی نژاد، سید صادق، موضوع‌شناسی بازار فارکس فارکس، ص۷۸.</ref> فارکس بازاری دوطرفه است؛ یعنی هم از بالا رفتن قیمت و هم از پایین آمدن قیمت یک نماد، می‌توان کسب سود کرد.<ref>برارپور، ابراهیم، تبیین ماهیت و چیستی بازار فارکس و بایسته‌های آن در فقه و حقوق ایران، ص۲۳.</ref> معامله‌گران حتی در صورتی که کالا در سبد دارایی‌هایشان موجود نباشد، باز هم می‌توانند آن را بفروشند؛ به این صورت که در حقیقت بروکر، کالا را به آنها قرض می‌دهد و پس از پایین آمدن قیمت کالا را خریداری کرده و قرضش را به بروکر ادا می‌کند و از تفاوت قیمت سود کسب می‌کند.

معاملات در بازار فارکس به پنج دسته تقسیم می‌شود. برای تبیین ماهیت معاملات در فارکس، لازم است که شیوه معاملات نسبت به نمادهای مختلف، به صورت تفکیک شده، مورد بررسی قرار گیرد.

منطق ثبت سفارش در فارکس به این صورت است که اگر معامله‌گر پیش‌بینی کند که ارزش دلار نسبت به یورو کاهش خواهد یافت سفارش خرید (EUR/USD) را ثبت می‌کند و بالعکس اگر احتمال افزایش ارزش دلار نسبت به یورو را بدهد سفارش فروش (EUR/USD) را ثبت می‌کند. بعد از ثبت و انجام معامله در صورتی که جهت بازار طبق پیش‌بینی معامله‌گر باشد، می‌تواند با بستن معامله سود کند و اگر بر خلاف پیشبینی باشد ضرر می‌کند.<ref>[https://amoozesh-boors.com/fa/article/symbols-in-forex نمادها در فارکس]، مقاله اینترنتی، سایت آموزش ساده بورس؛ طباطبایی نژاد، سید صادق، موضوع‌شناسی بازار فارکس فارکس، ص۸۰.</ref>

* '''معاملات کالاها'''

فارکس بستری را فراهم کرده است که علاوه بر معاملات جفت‌ارز، کالاها (Commodity) مانند فلزات، منابع انرژی، کالا، شیوه معاملات در این موارد پیچیدگی جفت‌ارزها را ندارد و در حقیقت خرید و فروش معمولی است که با دلار انجام می‌شود. برای مثال در مبادله طلا و دلار که با نماد XAU/USD نشان داده می‌شوند، با پرداخت دلار می‌توان یک انس طلا خریداری کرد.<ref>[https://amoozesh-boors.com/fa/article/symbols-in-forex نمادها در فارکس]، مقاله اینترنتی، سایت آموزش ساده بورس؛ طباطبایی نژاد، سید صادق، موضوع‌شناسی بازار فارکس فارکس، ص۷۸.</ref>

*'''معاملات ارزهای دیجیتال'''

ارزهای دیجیتال (Cryptocurrency) مانند بیتکوین(Bitcoin) و اتریوم (Ethereum) نیز در بازار فارکس قابل معامله هستند.<ref>[https://amoozesh-boors.com/fa/article/symbols-in-forex نمادها در فارکس]، مقاله اینترنتی، سایت آموزش ساده بورس؛ طباطبایی نژاد، سید صادق، موضوع‌شناسی بازار فارکس فارکس، ص۷۸.</ref>

* '''معاملات شاخص‌های اقتصادی و سهام شرکت‌ها'''

در فارکس شاخص‌های اقتصادی مانند شاخص دلار (U.S DOLLAR CURRENCY INDEX) یا شاخص سهام‌های آمریکا مثل داوجونز (DJI) و نزدک (NDQ) و اس‌اندپی (SPX) یا شاخص سهام‌های آلمان (DAX) و برخی دیگر از کشورها قابل معامله است.<ref>[https://amoozesh-boors.com/fa/article/symbols-in-forex نمادها در فارکس]، مقاله اینترنتی، سایت آموزش ساده بورس؛ طباطبایی نژاد، سید صادق، موضوع‌شناسی بازار فارکس فارکس، ص۷۸.</ref> سهام شرکت‌های بورسی (Stock) نیز در فارکس قابل خرید و فروش است.<ref>[https://amoozesh-boors.com/fa/article/symbols-in-forex نمادها در فارکس]، مقاله اینترنتی، سایت آموزش ساده بورس؛ طباطبایی نژاد، سید صادق، موضوع‌شناسی بازار فارکس فارکس، ص۷۸.</ref>

گستردگی بازار فارکس نیازمند وجود واسطه بین مشتریان و بازار بین‌المللی فارکس است که همین امر سبب پیدایش کارگزاران (broker) شد که خدمات واریز و برداشت و ثبت سفارش و ارتباط بین خریدار و فروشنده را بر عهده دارند. کارگزاران فارکس دو نوع هستند.<ref>تبادکانی، سید محمد، انواع بروکر فارکس، مارکت میکر چیست؟</ref>

# کارگزاران واقعی که حضور واقعی در بازار ارز دارند و با پول مشتریان اقدام به خرید و فروش واقعی می‌کنند.<ref>تبادکانی، سید محمد، انواع بروکر فارکس، مارکت میکر چیست؟</ref>

# در مقابل کارگزارانی که اصطلاحاً به آنها مارکت میکر (Market Maker) می‌گویند که خرید و فروش واقعی ندارند. صرفاً یک صفحه مجازی در فضای اینترنت تشکیل داده‌اند و معاملات صوری انجام می‌شود.<ref>تبادکانی، سید محمد، انواع بروکر فارکس، مارکت میکر چیست؟</ref>

توجه به انواع کارگزاران از این جهت مهم است که اشکال برخی صاحب‌نظران به اینکه معاملات فارکس صوری است، به دلیل عدم تفکیک همین مسئله است.

نسبت به صحت معاملات فارکس اختلاف‌نظر وجود دارد. برخی فقها مثل سید علی سیستانی در این زمینه اظهارنظر فقهی نکرده‌اند و به دیگر فقها ارجاع داده‌اند.<ref>سیستانی، استفتا اینترنتی، شماره استفتا: ۱۱۵۵۸۷۸.</ref>

* '''خرید و فروشِ ارزش مال:''' شبیری زنجانی عقیده دارد که معاملات فارکس خرید و فروشِ ارزش مال است نه خود مال و از همین جهت صحیح نیست؛ زیرا بیع، مبادله مال با مال است.<ref>شبیری زنجانی، استفتا اینترنتی، شماره استفتا: ۹۱۳۰۵.</ref> این نوع معامله در حقیقت نوعی [[قرارداد مابه‌التفاوت]] یا CFD است که طرفین بدون این‌که مالک ارز یا سهم یا کالایی باشند، اقدام به خرید و فروش آن می‌کنند. در واقع به‌جای خرید و فروش عین مال مورد معامله، ارزش آن را مبادله می‌کنند و امکان تحویل ارز یا کالا وجود ندارد.

* '''ربوی بودن:''' برخی از فقها، این معاملات شامل ربا می‌دانند. اعتباری که کارگزار به معامله‌گر می‌دهد که بر مبنای آن خرید و فروش انجام شود، در حقیقت قرض از طرف کارگزار است و از آنجا که بعد از بسته‌شدن معامله کارمزد خود را برداشت می‌کند، پس قرض به شرط دریافت کارمزد بوده است و ربای قرضی است.<ref>منبع.</ref>

* '''غیرواقعی بودن:''' لطف‌الله صافی می‌گوید که معاملات فارکس خرید و فروش واقعی نیست و در واقع نوعی شرط‌بندی است.<ref>صافی، استفتای سایت اسلام کوئست، [https://www.islamquest.net/fa/archive/fa7782 از اینجا ببینید].</ref> در فارکس هیچ ارزی خرید و فروش نمی‌شود، بلکه معامله‌گر فقط نرخ ارز را حدس می‌زند و شرط‌بندی می‌کند که نرخ تبدیل، افزایش یا کاهش پیدا می‌کند. وقتی کارگزار (بروکر) در سایت یا پلتفرم معاملاتی‌اش قیمت‌ها را می‌گذارد، در واقع این نرخ‌ها را از بازار اسپات به عنوان مرجع بازخوانی می‌کند.<ref>سید صادق، موضوع‌شناسی بازار فارکس فارکس، ص۸۳.</ref>

برخی پژوهشگران با استناد به قواعد ثانویه عدم جواز معاملات فارکس را مبرهن می‌دانند.<ref>تحلیل فقهی بازار بین‌المللی فارکس با تکیه بر ممنوعیت آن در قوانین ایران، سمیه نوری و امیرحمزه سالارزایی و نادر مختاری افراکتی، [[دوفصلنامه پژوهشنامه حقوق اسلامی]]، شماره ۱، ۱۳۹۸ش</ref>

* '''قاعده لاضرر:''' معاملات فارکس را سبب ضرر فعالان این بازار می‌دانند و با استناد به قاعده لاضرر عدم مشروعیت معاملات فارکس ثابت می‌شود.<ref>تحلیل فقهی بازار بین‌المللی فارکس با تکیه بر ممنوعیت آن در قوانین ایران، سمیه نوری و امیرحمزه سالارزایی و نادر مختاری افراکتی، [[دوفصلنامه پژوهشنامه حقوق اسلامی]]، شماره ۱، ۱۳۹۸ش</ref>

* طباطبایی نژاد، سید صادق، موضوع‌شناسی بازار فارکس، ماهنامه معرفت، شماره ۲۸۱، ۱۴۰۰ش.