واژه‌نامه فقه سیاسی (کتاب)
 | |
| اطلاعات کتاب | |
|---|---|
| نویسنده | علی‌اصغر مرادی و اباصلت فروتن |
| موضوع | فقه سیاسی |
| سبک | فرهنگ‌نامه نویسی |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | ۱ |
| تعداد صفحات | ۲۰۶ |
| قطع | وزیری (شومیز) |
| اطلاعات نشر | |
| ناشر | مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) |
| محل نشر | قم |
| تاریخ نشر | ۱۳۸۹ش |
| نوبت چاپ | اول |
| شمارگان | ۱۵۰۰ |
چکیده
کتاب واژه‌نامه فقه سیاسی کتابی درباره اصطلاحات فقه سیاسی نوشته علی‌اصغر مرادی و اباصلت فروتن است که حدود ۲۸۰ واژه را از متون فقهی شیعه و اهل سنت استحراج و توضیح داد‌ه‌اند. این کتاب توسط مرکز فقهی ائمه اطهار علیهم السلام منتشر شده است. عدم جامعیت در گردآوری واژههای مرتبط با فقه سیاسی و توضیح واژههای عام ذیل واژهها خاص ازجمله نقدهای وارد به این کتاب است.
معرفی
واژه‌نامه فقه سیاسی، کتابی درباره اصطلاحات مرتبط با مسائل فقه سیاسی است که علی‌اصغر مرادی و اباصلت فروتن آن را تدوین کرده‌اند و توسط مرکز فقهی ائمه اطهار علیهم السلام منتشر شده است.
ساختار و ویژگی‌ها
ساختار کتاب واژه‌نامه فقه سیاسی، الفبایی است نه موضوعی، و در حدود ۲۸۰ واژه سیاسی یا غیرسیاسی مرتبط با مسائل سیاسی در آن توضیح داده شده است.[۱] به گفته نویسندگان، واژههای کتاب از منابع متعدد فقهی اهل سنت و تشیع استخراج شده است. (ص۱۶) در این کتاب ذیل هر واژه، معنای لغوی و اصطلاحی، ریشه و نمونه‌های تاریخی آن بیان شده و فونتیک و معادل انگلیسی واژهها نیز آمده است. (ص۱۷)
در این کتاب شماری از واژهها مانند اجتهاد و احتکار اگرچه در ظاهر ارتباطی با مفهوم سیاست ندارند؛ ولی به باور نویسندگان به دلیل دارا بودن بار سیاسی و نقش اساسی آنها در اداره حکومت و حقوق سیاسی و اساسی جامعه، به‌عنوان واژههای سیاسی محسوب شده‌اند. (ص۱۷) از دیگر ویژگی‌های این کتاب ارائه منابع توضیحی ذیل هر واژه در پاورقی است. به گفته نویسندگان هدف از تدوین این کتاب جمع‌آوری واژهها و اصطلاحات فقه سیاسی در یکجا است. (ص۱۶)
نقدها
کتاب واژه‌نامه فقه سیاسی از جهاتی مورد نقد است که به چند مورد اشاره می‌شود:
- عدم جامعیت در گردآوری واژههای فقه سیاسی: باوجود ادعای نویسندگان مبنی بر تتبع در منابع متعدد فقهی اهل سنت و شیعه، بسیاری از واژههای مرتبط با مسائل سیاسی که در کتب فقهی مورد بررسی قرار گرفته و آنها را در فقه سیاسی، دارای اثر می‌دانند، در این کتاب وارد نشده است. ازجمله این واژهها می‌توان به حق رأی و انتخابات، رأی اکثریت،[۲] تفکیک قوا،[۳] نافرمانی مدنی،[۴]مشارکت سیاسی،[۵] حفظ نظام، حریم خصوصی،[۶] فقه حکومتی و ... اشاره کرد. در این کتاب حتی واژه فقه سیاسی نیز تبیین نشده است.
- عدم تبیین رابطه واژههای نامرتبط با فقه سیاسی: در این کتاب تعدادی واژه غیرمرتبط با مسائل سیاسی وجود دارد که به ادعای نویسندگان دارای بار و نقش سیاسی است. این درحالی است که نویسندگان در توضیح این واژهها، اثر و نقش سیاسی مورد ادعای آن واژه را تبیین نکرده‌اند. اجتهاد، ساب النبی، مال الله، واقعه غدیر، نابته، یوم الخمیس، نسیء و ... ازجمله این واژه‌هاست.
- تبیین واژههای عام ضمن واژههای خاص: در این کتاب برخی واژههای عام در ضمن واژههای خاص توضیح داده شده است. برای مثال واژه قانون در ضمن قانون اسلامی توضیح داده شده است؛ در حالی که قانون و فرآیند‌های قانون‌گذاری به‌عنوان مسائل مورد ابتلا در کتب فقهی به صورت مفصل تبیین شده است و نیاز به گنجاندن تعریف آنها در ضمن واژههای خاص نیست.
- عدم ارائه تعریف دقیق از واژهها: در برخی از واژهها، نویسندگان تعریف دقیق و جامعی ارائه نداده‌اند. به‌عنوان مثال در تعریف دموکراسی، حضور مردم در صحنه سیاسی را به حمایت و پشتیبانی ار رهبر جامعه اسلامی تاویل کرده‌اند.
پانویس
- ↑ مرادی و فروتن، واژه‌نامه فقه سیاسی، فهرست کتاب.
- ↑ امام خمینی، صحیفه امام، ۱۳۸۵ش، ج۲۰، ص۴۵۹؛ منتظری، حکومت دینی و حقوق انسان، ۱۴۲۹ق، ص۳۷-۳۸.
- ↑ نائینی، تنبیه الامه، ۱۳۸۲ش، ص۱۳۸؛ منتظری، مبانی فقهی حکومت اسلامی، ۱۴۰۹ق، ج۸، ۲۸۵
- ↑ ورعی، بررسی فقهی فرمانبرداری و نافرمانی مدنی، ۱۳۹۴ش، ص۱۴۷.
- ↑ عمید زنجـانی، «ابعاد فقهی مشارکت سیاسی» ،ص۳-۳۱.
- ↑ امام خمینی، تحریرالوسیله، ۱۳۸۴ش، ج۱، ص۴۹۱.
منابع
- امام خمینی، روح‌الله، تحریرالوسیله، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۴ش.
- امام خمینی، روح‌الله، صحیفه امام، تهران، مرکز نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۵ش.
- عمید زنجانی، عباسعلی، ابعاد فقهی مشارکت سیاسی، مندرج در مجموعه مقالات مشارکت سیاسی، به کوشش علی‌اکبر علیخانی، تهران، نشر سفیر، ۱۳۷۷ش.
- مرادی، علی‌اصغر، فروتن، اباصلت، واژه‌نامه فقه سیاسی، قم، مرکز فقهی ائمه اطهار، ۱۳۸۹ش.
- منتظری، حسینعلی، حکومت دینی و حقوق انسان، قم، نشر ارغوان دانش، ۱۴۲۹ق.
- منتظری، حسینعلی، مبانی فقهی حکومت اسلامی،مترجم محمود صلواتی و ابوالفضل شکوری، تهران، موسسه کیهان، ۱۴۰۹ق.
- نائینی، محمدحسین، تنبیه الامه و تنزیه المله، مصحح سید جواد ورعی، قم، بوستان کتاب، ۱۳۸۲ش.
- ورعی، سید جواد، بررسی فقهی فرمانبرداری و نافرمانی مدنی، تهران، انتشارت سمت، ۱۳۹۴ش.