مفهوم فقر (منابع مطالعاتی)
مفهوم فقر از منظر فقهی بر مسائل نظری و عملی فقه اقتصاد تأثیرگذار است؛ از سویی در اسلام برخی وظایف مالی مانند انفاق به واجب النفقه و پرداخت فطریه متوقف بر فقیر نبودن فرد است. همچنین شخص فقیر می‌تواند از صدقات و وجوهات شرعی با لحاظ شرایط آن استفاده نماید. از سوی دیگر تبیین مفهوم فقر در حوزه نظری بر هدف‌گذاری اقتصاد اسلامی در فراهم نمودن نیازهای مالی فرد تأثیرگذار است.
در بررسی فقهی مفهوم فقر پرسش‌هایی از این قبیل قابل طرح است: آیا شأن اجتماعی شخص بر صدق عنوان فقیر تأثیرگذار است؟ رابطه مفهوم فقر در فقه و اقتصاد متعارف چگونه است؟ آیا شاخص خط فقر در تعریف فقهی آن جایگاهی دارد؟ به‌طور کلی آیا شاخص‌های نوپدید مطرح شده برای فقر از منظر فقهی اعتبار دارند؟ آیا مفهوم فقر در شرع، تعریفی جدای از تعریف عرفی آن دارد؟ با فرض یکسان بودن تعریف فقهی و عرفی آیا با تحقق شاخص‌های جدید، می‌توان احکام فقهی فقیر را جاری کرد یا باید به تعریف ذکر شده در روایات اکتفا نمود؟ آیا شرع برنامه‌ای برای رفع فقر در جامعه اسلامی دارد؟ آیا رفع فقر از مصالح مهم شریعت است که در صورت عدم رفع آن به‌وسیله پرداخت‌های شرعی باید به اسباب دیگر تمسک جست؟
در این صفحه منابع مطالعاتی برای بررسی مفهوم فقر گردآوری شده است.
کتاب‌ها
فارسی
- حقوق و تکالیف مالی فقیر در فقه امامیه، رقیه دنیوی، قم، نشر امتداد حکمت، ۱۴۰۱ش. فهرست مطالب کتاب
- کارکرد فقه در بحران فقر، سیده فاطمه‌صغری حسینی، قم، نشر امتداد حکمت، ۱۴۰۰ش. فهرست مطالب کتاب
- فقه و فقیر، سوری رمضان‌پور، نشر مانیان، سال ۱۳۹۹ش. فهرست مطالب کتاب
- فقر و ثروت از دیدگاه اسلام، محمد بیستونی، نشر همگامان چاپ، تهران، ۱۳۷۷ش. فهرست مطالب کتاب
عربی
- الغِنی و الفقر بین العولمة و فقه الحیاة، بی‌نام، دار الکتاب المصری، ۲۰۱۸م. درباره کتاب
مقاله‌ها
فارسی
- مفهوم فقر اقتصادی و تبیین راهکار زکات در رفع آن، محمدمهدی عسگری و احمد محمدی‌پور، فصلنامه اقتصاد اسلامی، دوره ۱۹، شماره ۷۵، ۱۳۹۸ش. مقاله را اینجا ببینید
- بررسی تطبیقی مفهوم فقر در فقه امامیه و اقتصاد متعارف؛ معرفی مفهوم غنای کفافی در ادبیات فقه امامیه، مهدی قایمی اصل و عباسعلی سلطانی و سید مهدی مصطفوی و علی زبرجدی مشفق، فصلنامه مطالعات اقتصاد اسلامی، دوره ۹، شماره ۲، ۱۳۹۶ش. مقاله را اینجا ببینید
- تحلیل مقایسه‌ای شاخص فقر چندبعدی در اسلام و اقتصاد متعارف، محمدمهدی عسکری و حسین غفورزاده، فصلنامه مطالعات اقتصاد اسلامی، دوره۶، شماره ۲، ۱۳۹۳ش. مقاله را اینجا ببینید
- بررسی مفهوم فقر از منظر قرآن و روایات ائمه اطهار (علیهم السلام)، محمدمهدی عسگری و حسین غفورزاده، فصلنامه مطالعات قرآن و حدیث، شماره ۵، ۱۳۸۸ش. مقاله را اینجا ببینید
- فقرزدایی از منظر فقهاء، محمدرضا یوسفی، فصلنامه نامه مفید، شماره ۱۷، ۱۳۸۸ش. مقاله را اینجا ببینید
- دیدگاه اسلام در مورد فقر کودکان، همایش اقتصاد اسلامی و توسعه، ۱۳۸۷ش. مقاله را اینجا ببینید
عربی
- دور الزکاة فی الحد من الفقر فی العالم الاسلامی (مبحث خامس)، علی عبدالفتاح، مجله پژوهش‌های اجتماعی و اقتصادی اوراسیا، دوره ۸، شماره ۲، ۲۰۲۱م. مقاله را اینجا ببینید
- مفهوم الغنی و الفقر فی الفقه الإسلامی، زید یاسین سلیمان، مجلة زانکو للعلوم الإنسانیة (عراق)، المجلد ۲۰، العدد ۲، ۲۰۱۶م.
- علاقة النظام الاقتصادی الإسلامی بالهویة و دوره فی تحدید مفهوم و الفقراء و المساکین، مجلة الشهاب (الجزایر)، المجلد ۲، العدد ۲، ۲۰۱۶م. مقاله را اینجا ببینید
- الفقر و موقف الشریعة الإسلامیة منه، مصطفی أحمد علی نوارج، مجلة جامعة المدینة العالمیة مجمع (مالزی)، عدد۱، ۲۰۱۱م. مقاله را اینجا ببینید
- مفهوم و مداخل محاربة الفقر فی المنظور الإسلامی، حسن البصری، محمد الامین تاج الاصفیاء، مجلة العدل (مصر)، مجلد۱۳، عدد ۳۳، ۲۰۱۱م.
- معالجة مشکلة الفقر من منظور الاقتصاد الاسلامی، مصطفی بوشامة و مولود حواس، المجلة الجزائریة للعولمة و السیاسات الاقتصادیة، العدد ۱، ۲۰۱۰م. مقاله را اینجا ببینید
- دائریة الفقر فی المفهوم الإسلامی، مصطفی محمود محمد عبدالعال، مجلة البیان، عدد ۲۵۵، ۲۰۰۸م.
- معالجة مشکلة الفقر فی الفکر الإسلامی مع بعض التطبیقات العملیة المعاصرة لها، صالح بن عبدالله بن عبدالمحسن الفریح، مجلة جامعة أم القری لعلوم الشریعة والدراسات الاسلامیة (عربستان)، عدد ۴۵، ۲۰۰۸م. مقاله را اینجا ببینید
- إشکالیة العلاقة بین الفقر والتخلف الاقتصادی فی المفهوم الإسلامی، مصطفی محمود محمد عبدالسلام، مجلة شؤون اجتماعیة، ملجد ۲۲، عدد ۸۷، ۲۰۰۵م.
- دور الاقتصاد الاسلامی فی مکافحة مشکلة الفقر، کمال توفیق محمد الحطاب، أبحاث الیرموک - سلسلة العلوم الإنسانیة والاجتماعیة جامعة الیرموک (الأردن)، مجلد ۱۸، عدد ۴، ۲۰۰۲م.
- موقف الإسلام من الفقر و الفقراء بالمقارنة مع النظم المعاصرة السائدة، محمد عبدالحلیم عمر، ندوة الفقر و الفقراء فی نظر الاسلام (قاهرة)، ۱۹۹۹م.
- مفهوم و مقاییس الفقر بین الفکر الإسلامی و الفکر المعاصر، حمدی عبدالعظیم، أبحاث ندوة الفقر و الفقراء فی نظر الاسلام (قاهره) ۱۹۹۹م.
- نظرة فی مفهوم الفقر و الغنی فی الإسلام، بی‌نام، مجلة الوعی (لبنان)، السنة العاشرة، العدد ۱۱۷، ۱۹۹۷م. مقاله را اینجا ببینید
پایان‌نامه‌ها
فارسی
- مسئولیت حکومت اسلامی درقبال فقر اقتصادی و آثار آن از دیدگاه فقه، الهه باقری کزاز، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه قم، ۱۳۹۸ش. چکیده پایان‌نامه را اینجا ببینید
- تعریف آثار و احکام فقر در فقه اسلامی با تأکید بر آراء معاصران، علی عظیمی، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشگاه قرآن و حدیث، ۱۳۹۵ش. پایان‌نامه را اینجا ببینید
- واکاوی تدابیر فقهی مبارزه با فقر (در عملکرد اشخاص و دولت)، علی زبرجدی مشفق، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه شهید مطهری، دانشگاه فردوسی مشهد، ۱۳۹۲ش. پایان‌نامه را اینجا ببینید
- تحلیل مقایسه‌ای مولفه‌های الگوی اندازه‌گیری خط فقر بر مبنای شریعت اسلام و اقتصاد متعارف، حسین غفورزاده آرانی، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشکده اقتصاد و معارف اسلامی، دانشگاه امام صادق علیه السلام، ۱۳۹۱ش. چکیده پایان‌نامه را اینجا ببینید
- تحقیقی پیرامون فقر اقتصادی از دیدگاه اسلام، جمال فرزندوی، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشگاه امام صادق (ع)، ۱۳۸۷ش. چکیده پایان‌نامه را اینجا ببینید
- فقر از دیدگاه قرآن کریم، مهدی الله‌خواه، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه امام صادق علیه‌السلام، ۱۳۸۷ش. پایان‌نامه را اینجا ببینید
منابع دیگر
- گسترهٔ مفهوم فقر، بسته به سطح معیشت مردم، گزیده سخنرانی سید محمدباقر صدر. -بسته-به-سطح-معیشت-مردم/ متن را اینجا ببینید
- مفهوم الغنی و الفقر فی الشریعة الإسلامیة، خالد بن عبدالرزاق آل‌کمال، ۲۰۲۱م. متن یادداشت را اینجا ببینید
- ملاک الفقر و الغنی، درس خارج فقه مصطفی اشرفی شاهرودی، ۱۳۹۰ش. تقریرات درس را اینجا ببینید
- مدخل فقر، فرهنگ فقه فارسی، مؤسسه دائرة المعارف الفقه الاسلامی، ۱۳۸۷ش. متن را اینجا ببینید