فقه معاصر:پیش‌نویس آیه ۳ سوره نساء
متن آیه
وَإِنْ خِفْتُمْ أَلَّا تُقْسِطُوا فِي الْيَتَامَىٰ فَانْكِحُوا مَا طَابَ لَكُمْ مِنَ النِّسَاءِ مَثْنَىٰ وَثُلَاثَ وَرُبَاعَ ۖ فَإِنْ خِفْتُمْ أَلَّا تَعْدِلُوا فَوَاحِدَةً أَوْ مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُكُمْ ۚ ذَٰلِكَ أَدْنَىٰ أَلَّا تَعُولُوا
ترجمه
و اگر بترسید که مبادا درباره یتیمان (ازدواج با دختران یتیم) مراعات عدل نکنید پس آن کس از زنان را به نکاح خود درآرید که شما را نیکو (و مناسب با عدالت) است: دو یا سه یا چهار (نه بیشتر) و اگر بترسید که (چون زنان متعدّد گیرید) راه عدالت نپیموده و به آنها ستم می‌کنید پس تنها یک زن اختیار کنید و یا چنانچه کنیزی دارید به آن اکتفا کنید، که این نزدیکتر به عدالت و ترک ستمکاری است.
شرح فقهی
آیه ۳ سوره نساء یکی از آیات بسیار مهم و پر بحث در فقه اسلامی است. این آیه در چندین بحث فقهی از جمله:
- تعدد زوجات: این آیه به صراحت به موضوع ازدواج با بیش از یک زن اشاره دارد و شرایط و حدود آن را مشخص می‌کند. بسیاری از فقهاء و مفسران، این آیه را مبنا برای بحث درباره جواز و حدود تعدد زوجات قرار داده‌اند.
- حقوق ایتام: در این آیه به اهمیت عدالت در برخورد با ایتام اشاره شده و شرط عدالت با ایتام را برای ازدواج مجدد ذکر کرده است.
- حقوق زنان: برخی مفسران این آیه را مرتبط با حقوق زنان و عدالت در میان همسران می‌دانند.
- قوامیت مرد بر زن: برخی از مفسران با استناد به این آیه، به موضوع قوامیت مرد بر زن اشاره می‌کنند.
مهمترین مباحث فقهی مرتبط با آیه ۳ سوره نساء:
- شرایط ازدواج مجدد: این آیه شرایطی را برای ازدواج مجدد ذکر می‌کند از جمله عدالت با همسران و اطمینان از اینکه بتواند حقوق همه همسران را به طور یکسان ادا کند.
- حدود تعدد زوجات: مفسران و فقهاء در مورد تعداد همسرانی که مرد می‌تواند داشته باشد، نظرات مختلفی دارند. برخی بر اساس این آیه و سایر آیات، حدی برای تعدد زوجات قائل شده‌اند و برخی دیگر معتقدند که حدی برای آن تعیین نشده است.
- عدالت بین همسران: این آیه بر اهمیت عدالت بین همسران تاکید می‌کند و این سوال را مطرح می‌کند که عدالت بین همسران به چه معناست و چگونه باید محقق شود.
- حقوق ایتام در ازدواج مجدد: این آیه به ارتباط بین ازدواج مجدد و حقوق ایتام اشاره می‌کند و این سوال را مطرح می‌کند که چگونه می‌توان حقوق ایتام را در ازدواج مجدد تضمین کرد.
اهمیت بررسی این آیه:
آیه ۳ سوره نساء به دلیل اهمیت آن در مسائل خانواده و حقوق زنان، همواره مورد توجه مفسران و فقهاء بوده است. بررسی دقیق این آیه و آراء مختلف در مورد آن، می‌تواند به فهم بهتر آموزه‌های اسلام در این زمینه کمک کند.
کاربرد در مباحث فقهی
- چند همسری
- لزم عدالت بین زنان