فروش استقراضی (منابع مطالعاتی)
فروش استقراضی یا short selling در حقيقت فروش اوراق بهاداری است كه فروشنده مالـك آن نيست بلكه فروش سهامی است كه به دو صورت به دست آمده است: به وسيله فروشنده قرض گرفته شده است؛ به وسيله كارگزار به حساب وی قرض گرفته شده است.
سازوكار ساده فروش استقراضي بدين ترتيب است كه سـرمايه‌گـذار تعـدادی سـهام از كارگزاران قرض می‌كند، و در هنگام بالا رفتن قیمت، آن‌را می‌فروشد و در هنگام پایین آمدن قیمت به همان تعدادی كه استقراض كرده بود را پس می‌دهد تا بدين ترتيب فروش استقراضی حذف شود. البته فروش استقراضی اختصاص به سهام ندارد بلكه هر نـوع دارايی مالی می‌تواند موضوع فروش استقراضی قرار بگيـرد.
با ورود بازار سرمایه در ایران و الگوپذیری این بازار از غرب، اینگونه معاملات رواج پیدا کرده است لذا فقه معاصر به دنبال این است که: آیا این معاملات از منظر فقهی صحیح است؟ آیا قواعد فقهی در این زمینه وجود دارد؟ کدام عنوان فقهی در معاملات بر این مورد منطبق است؟ در صورت عدم صحت این معاملات، چه راه‌کاری برای صحت آن وجود دارد؟ ملکیت افراد در این معاملات چگونه خواهد بود؟و....
برخی این معامله را مصداق اکل مال به باطل و برخی مصداق غرری بودن می‌دانند.
منابع ذیل در پاسخ این سؤالات جمع‌آوری شده است.
مقاله‌ها
فارسی
- واکاوی ابعاد فقهی و مالی فروش تعهدی سهام در بورس اوراق بهادار تهران به عنوان راهکار جایگزین فروش استقراضی در اقتصاد متعارف، وحید نکوئی و امیر شرفی، ششمین همایش ملی پژوهش های نوین در حوزه علوم انسانی، اقتصاد و حسابداری ایران، ۱۳۹۹ش.
- امکان سنجی تصحیح فقهی فروش استقراضی سهام، احمدرضا صفا، دوفصلنامه رهیافت‌های اقتصادی، سال ۱، شماره ۱، پاییز و زمستان ۱۳۹۶ش. مقاله را از اینجا بخوانید.
- بررسی تطبیقی معاملات بازار بورس با عقود اسلامی سید سجاد علمالهدی و مهناز اکبری، اقتصاد تطبیقی، سال ۲، شماره ۱، بهار و تابستان ۱۳۹۴ش. مقاله را از اینجا بخوانید.
- شناسایی راهکارهای اسلامی جایگزین فروش استقراضی در بازار اوراق بهادار ایران و اولویت بندی آن ها با استفاده از روش TOPSIS، محمدجواد محقق‌نیا و میثم احمدوند و محمود خطیب، مدیریت دارایی و تامین مالی، سال ۲، شماره ۲، پیاپی ۵، تابستان ۱۳۹۳ش. مقاله را از اینجا بخوانید.
- بررسی تطبیقی فروش استقراضی سهام با عقدهای اسلامی، محمد طالبی و سید عباس موسویان و حامد سلطانی نژاد، اقتصاد اسلامی، سال ۷، شماره ۲۷، پاییز ۱۳۸۶ش. مقاله را از اینجا بخوانید.
عربی
- الجوانب القانونية للبيع على المکشوف، محمد عبد المقصود محمد غانم، العدد ۷۹، مجلة البحوث القانونیة و الاقتصادیة، ۲۰۲۲م. مقاله را از اینجا بخوانید.
- النظام القانوني لتداول الأوراق المالية في ذات الجلسة، محمد عبدالمقصود غانم، مجلة حقوق دمياط للدراسات القانونية و الإقتصادية، المجلد ۱، العدد ۱، ۲۰۲۱م.
- البيع على المكشوف وتطبيقاته في تداول الأسهم في السوق السعودية: دراسة فقهية تأصيلية، أحمد بن هلال الشيخ، مجلة جامعة الملك عبدالعزيز الآداب و العلوم الإنسانية، المجلد ۲۸، العدد ۱۳، ۲۰۲۰م.
- إدارة المخاطر بالبيع على المكشوف في سوق الأوراق المالية دراسة فقهية مقارنة، عمرو محمد غانم محمد أبو العلا، مجلة قطاع الشريعة و القانون، العدد ۱۰، ۲۰۱۸م. مقاله را از اینجا بخوانید.
- النظام القانوني للبيع على المکشوف دراسة مقارنة، احمد باز محمد متولی، المجلد ۲٫۲۰۱۸، العدد ۲، ۲۰۱۸م. مقاله را از اینجا بخوانید.
- المعاملات الوهمیة في بورصة الأوراق المالیة (البیع على المكشوف نموذجا): دراسة فقهیة مقارنة، سعاد محمد عبدالجواد بلتاجي، حولية كلية اللغة العربية بجرجا، المجلد ۲۱، العدد ۱، ۲۰۱۷م. مقاله را از اینجا بخوانید.
- التمويل النقدي الجزئي في حال البيع أو ما يسمى البيع على المكشوف في تعاملات أسواق المال دراسة فقهية، محمود سعد محمود مهدي، مجلة كلية دار العلوم، العدد ۸۴، ۲۰۱۵م.
- بيع الأسهم على المكشوف في بورصة الأوراق المالية دراسة فقهية مقارنة، أسامة عبدالعليم الشيخ، مجلة دار الإفتاء المصرية، العدد ۱۴، دار الافتاء المصرية، ۲۰۱۳م. مقاله را از اینجا بخوانید.
- البيع على المكشوف مضاربة تحوط، فلك منير خولاني، مجلة الإقتصاد الإسلامي العالمية، العدد ۲، ۲۰۱۲م. مقاله را از اینجا بخوانید.
- البيع على المكشوف كصيغة استثمارية وأداة للتحوط المالي دراسة فقهية، أسامة عمر الأشقر، مجلة كلية الشريعة و الدراسات الإسلامية، العدد ۲۸، ۲۰۱۰م.
- البيوع المنهي عنها شرعا وأثرها في الوقاية من الأزمة المالية العالمية البيع على المكشوف نموذجا، وليد مصطفى شاويش، موتمر العلمي الدوليحول ازمة المالیة، ۲۰۱۰م. مفاله را از اینجا بخوانید.
- التکييف الفقهي للبيع على المکشوف، أحمد إبراهيم محمد الغول، حولیة الکلیة الدراسات الاسلامیة و العربیة للبنات، المجلد ۷، العدد ۲۷، مقاله را از اینجا بخوانید.
پایان‌نامه‌ها
فارسی
- تحلیل فقهی حقوقی فروش استقراضی سهام و کارکرد آن در بورس های توسعه یافته، نبی دهقان، کارشناسی ارشد، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه خوارزمی، ۱۳۹۵ش. ابتدای پایان‌نامه را از اینجا بخوانید.
- مبانی فقهی فروش استقراضی سهام، محمد جلالی، کارشناسی ارشد، دانشگاه قرآن و حدیث، پردیس تهران، ۱۳۹۵ش. ابتدای پایان‌نامه را از اینجا بخوانید.
- تحلیل فقهی حقوقی فروش استقراضی سهام، جلیل قنبری بگلر، کارشناسی ارشد، دانشکده حقوق قضایی، دانشگاه علوم قضایی و خدمات اداری، ۱۳۹۳ش. ابتدای پایان‌نامه را از اینجا بخوانید.
- بررسي فقهی قراردادهای مستقبليات آتی، اختيارات اختيار معامله و فروش استقراضی، احمدرضا صفا، پایان‌نامه حوزوی سطح ۳، ۱۳۹۲ش.
- بررسی تطبیقی فروش استقراضی سهام با عقود اسلامی، حامد سلطانی‌نژاد، کارشناسی ارشد، دانشگاه امام صادق ع، ۱۳۸۵ش.
عربی
- النظام القانونى للبيع على المكشوف، سحر إبراهيم زيدان الحمادي، جامعة المنصورة، کلیة الحقوق، ۲۰۲۱م، دکتری. پایان‌نامه را از اینجا بخوانید.
سایر منابع
- ابعاد فقهی فروش استقراضی سهام در بازار سرمایه ایران، رسول خوانساری، کد خبر ۳۳۴۶۴۱، ۱۳۹۸ش. متن را از اینجا بخوانید.
- اما و اگرهای فروش استقراضی سهام محمدجواد ساده‌وند، بورس، شماره ۱۰۰، ۱۳۹۲ش. متن را از اینجا بخوانید.
- تصحیح فروش استقراضی از طریق عقد وکالت مشروط، مرکز مطالعات اسلامی دانشگاه مفید، آذر ۱۳۸۶ش. متن را از اینجا بخوانید.
- استفاده از بیع نقد و سلف برای جایگزینی روش فروش اقتصادی سهام، مرکز مطالعات اسلامی دانشگاه مفید، فروردین ۱۳۸۶ش. متن را از اینجا بخوانید.
- مکانیسم معاملات استقراضی، نشست علمی، مرکز مطالعات اسلامی دانشگاه مفید، آذر ۱۳۸۵ش. متن را از اینجا بخوانید.
- مکانیسم معاملات استقراضی، نشست علمی، مرکز مطالعات اسلامی دانشگاه مفید، بهمن ۱۳۸۵ش. متن را از اینجا بخوانید.