حقوق متهم (منابع مطالعاتی)
حقوق متهم حقوقی هستند که متهم در دادرسی عادلانه از ابتدای اتهام تا صدور حکم از آنها برخوردار است. از جمله این حقوق می‌توان به حق تساوی در برابر قانون، حق منع تبعیض، حق منع شکنجه و حق سکوت اشاره کرد. افزایش جرایم و پیدایش جرایم جدید، پیچیده شدن رسیدگی به جرائم و لزوم حفظ امنیت جامعه از جمله دلایل بحث از مبانی فقهی و حقوقی اقدامات تأمینی مانند بازداشت متهم است. از این رو بررسی حقوق متهم و مبنای فقهی اقدامات تأمینی، مورد توجه پژوهشگران فقه معاصر قرار گرفته است. در بررسی فقهی این مسئله پرسش‌هایی از این دست قابل طرح است: مبانی فقهی حقوق متهم چیست؟ آیا اقدامات تأمینی مانند بازداشت موقت که پیش از رسیدگی به پرونده متهم انجام می‌شود از نگاه فقهی جایز است؟ آیا حقوق متهم زیرمجموعه عناوین حقوق بشر و حقوق شهروندی قرار می‌گیرد؟ آیا اسلام شأنی برای حقوق متهم قائل است؟ این حقوق در فقه امامیه چه جایگاهی دارد؟ آیا در حقوق ایران حقوق متهم به رسمیت شناخته شده است؟
برخی مراجع تقلید مانند ناصر مکارم شیرازی بر آنند که بازداشت متهم برای بیان حقیقت و روشن شدن موضوع پرونده جایز نیست؛ مگر آنکه رها کردن متهم خطر مهمی برای جامعه داشته باشد. همچنین امام خمینی نسبت به مراعات حقوق متهم مانند ممنوعیت شکنجه، عدم جواز اهانت به متهم و تساوی افراد در برابر قانون تأکید نموده است.
کتاب‌ها
فارسی
- حمایت‌های قانون از متهم در حقوق ایران، علی‌اکبر بیدسکی، تهران، نشر فانوس دنیا، ۱۴۰۰ش.
- جایگاه حقوق متهم از منظر کیفری در نظام حقوقی ایران، هومن صادقی و اسماعیل صمیمی‌پور، تهران، نشر سخنکده، ۱۴۰۰ش.
- حقوق متهم، عبدالفتاح سلطانی و ژینوس سبحانی، تهران، نشر روزنه، ۱۴۰۰ش. لینک صفحات ابتدایی کتاب
- حقوق متهم در مرحله تحقیق و تعقیب، سیدعارف حسین‌پور و عباس حمادپور، اصفهان، نشر کاشف علم، ۱۴۰۰ش. لینک صفحات ابتدایی کتاب
- حقوق متهم، ابوالفضل مغانی، تهران، نشر زلال سبز، ۱۴۰۰ش. لینک صفحات ابتدایی کتاب
- بررسی حقوق متهمین و مجرمین در نظام کیفری ایران با تأکید بر آیین دادرسی کیفری، مصطفی حسنوند و محمد پیرحیاتی، لرستان، نشر هاویر، ۱۴۰۰ش. لینک صفحات ابتدایی کتاب
- حقوق متهم تحت محاکمه در پرتو قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ۱۳۹۲، حمیده الهی، گیلان، نشر نوین پویا، ۱۳۹۹ش. لینک صفحات ابتدایی کتاب
- حقوق متهم از منظر قوانین جمهوری اسلامی ایران، جواد درویشی‌کیوی، تهران، نشر زلال سبز، ۱۳۹۹ش. لینک صفحات ابتدایی کتاب
- حقوق متهم در مراحل دادرسی (با رویکرد فقهی)، مریم‌السادات آروین، تهران، نشر مهر کلام، ۱۳۹۹ش. لینک صفحات ابتدایی کتاب
- حقوق متهم در مراحل آیین دادرسی کیفری، حسین نسیمی‌قاضی‌جهانی، بجنورد، نشر آذرین مهر، ۱۳۹۸ش. لینک صفحات ابتدایی کتاب
- حقوق متهم و محکوم علیه از منظر قوانین جمهوری اسلامی ایران، میرجمال موسوی، تهران، نشر آفتاب گیتی، ۱۳۹۸ش. لینک صفحات ابتدایی کتاب
- بررسی جلوه‌های حقوق متهم تحت نظر از منظر قانون آیین دادرسی کیفری ۱۳۹۲، سوگند کاری، تهران، نشر گروه آموزشی مدرس، ۱۳۹۷ش. لینک صفحات ابتدایی کتاب
- حقوق متهم و مجرم در اسلام، عبدالکریم ناظری، تهران، نشر آموزشی تألیفی ارشدان، ۱۳۹۷ش. لینک صفحات ابتدایی کتاب
- لایحه جدید قانون آیین دادرسی کیفری در رابطه با حقوق متهمین، حجت‌الله شیرزادی، ایلام، نشر نگارستان غرب، ۱۳۹۶ش. لینک صفحات ابتدایی کتاب
- مقایسه تطبیقی حقوق متهم در فقه اسلامی و حقوق ایران، حسن سلیمی‌پوربانی، تهران، نشر اوستای پارسیان، ۱۳۹۶ش. لینک صفحات ابتدایی کتاب
- حقوق متهم در ایران، عبدالله رحیمی لهمالی، تهران، نشر سنجش و دانش، ۱۳۹۶ش. لینک صفحات ابتدایی کتاب
- بررسی حقوق متهم در اساسنامه دادگاه کیفری بین‌المللی و قانون آیین دادرسی کیفری جدید، بابک اسماعیلی، تهران، نشر شاپرک سرخ، ۱۳۹۴ش. لینک صفحات ابتدایی کتاب
- حقوق متهم تحت نظری در نظام حقوق کیفری ایران، اکبر وروائی و رسول بهرامی‌پور و محمد احسان پراکوهی، تهران، نشر بهنامی، ۱۳۹۳ش. لینک صفحات ابتدایی کتاب
- آیین دادرسی کیفری حقوق متهم مفهوم دادرسی ادله اثبات و اجرای احکام، منصور رحمدل، تهران، نشر دادگستر، ۱۳۹۳ش. لینک صفحات ابتدایی کتاب
- حقوق متهمان (بررسی فقهی، حقوقی)، جواد فخار طوسی، قم، نشر پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ۱۳۹۱ش. لینک صفحات ابتدایی کتاب
- حقوق به زبان ساده؛ حقوق متهم، عبدالفتاح سلطانی و مهناز پراکند، تهران، نشر شهر خورشید، ۱۳۸۷ش. لینک صفحات ابتدایی کتاب
مقالات
فارسی
- بررسی قواعد مهم کرامت انسانی درخصوص دادرسی عادلانه در فقه شیعه و حقوق، فرحناز ناظری شربیانی و علیرضا صابریان و مریم آقایی بجستانی، ماهنامه جامعه‌شناسی سیاسی ایران، شماره ۱۲سال ۵، ۱۴۰۱ش. مقاله را از اینجا ببینید
- حقوق متهم و بطلان تحقیقات مقدماتی؛ چالش‌ها و بایسته‌ها (در قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ۱۳۹۲ و اصلاحات بعدی)، مسعود فدائی ده چشمه و عسل عظیمیان و سجاد جهانبازی گوجانی، فصلنامه مطالعات میان رشته‌ای فقه، شماره ۶، ۱۴۰۱ش. مقاله را از اینجا ببینید
- مبانی فقهی اقدامات تأمینی حقوق متهم تحت نظر قبل از رسیدگی، مهرانگیز کریمی و مهدی شیدائیان آرائی و اصغر عربیان، دوفصلنامه مبانی فقهی حقوق اسلامی، شماره ۲۷ سال ۱۴، ۱۴۰۰ش. مقاله را از اینجا ببینید
- حقوق متهم در قوانین ایران با نگرشی به فقه واسناد بین‌الملل، مهدی صالحی طیبلو و سید محمد صادق محمدی، مقاله کنفراسی؛ دومین کنفرانس ملی علوم انسانی و توسعه، ۱۳۹۹ش. اطلاعات مقاله را از اینجا ببینید
- تضمین حقوق متهم در قوانین جزایی ایران، مسلم مستقیمی، فصلنامه قانون‌یار، شماره ۷، ۱۳۹۷ش. مقاله را از اینجا ببینید
- تطبیق حقوق فرد متهم جرم زنا در فقه شیعه و حقوق ایران، سید محمد کیان، فصلنامه قانون یار، شماره ۵، ۱۳۹۷ش. مقاله را از اینجا ببینید
- دادرسی غیابی در فقه امامیه و اهل سنت، رسول آقایی و یحیی میرعلی، فصلنامه فقه حقوق و علوم جزا، زمستان ۱۳۹۶ش. مقاله را از اینجا ببینید
- حقوق اصحاب دعوی در دیوان کیفری بین‌المللی و اسلام، عبدالحسین برزگر زاده و عاطفه امینی‌نیا و محسن شکرچی زاده، فصلنامه فقه و مبانی حقوق اسلامی، شماره ۴ سال ۹، ۱۳۹۵ش. مقاله را از اینجا ببینید
- حق داشتن وکیل در اسلام و حقوق بین‌المللی بشر با تأکید بر مرحله تحقیقات مقدماتی، مصطفی فضائلی و ابراهیم ملاکه، فصلنامه پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب، شماره ۳ سال ۲، ۱۳۹۴ش. مقاله را از اینجا ببینید
- حقوق متهم با رویکردی فقهی، محمد براری لاریمی و سید محمدتقی قبولی درافشان، فصلنامه مطالعات فقه و حقوق اسلامی، شماره ۲ سال ۲، ۱۳۸۹ش. مقاله را از اینجا ببینید
- مفهوم و مبانی حقوق دفاعی متهم، مجتبی فرح بخش، فصلنامه مجله حقوقی دادگستری، شماره ۵۶ و ۵۷، ۱۳۸۵ش. مقاله را از اینجا ببینید
- نگاهی به حقوق متهم در حقوق اساسی و قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور کیفری، محمد آشوری، فصلنامه مجتمع آموزش عالی قم، شماره۳ سال اول، ۱۳۷۸ش. مقاله را از اینجا ببینید
- قاعده درء و تطبیق آن با تفسیر شک به نفع متهم در حقوق موضوعه، فیروز محمودی، فصلنامه دین و ارتباطات (دانشگاه امام صادق)، شماره۹، ۱۳۷۸ش. مقاله را از اینجا ببینید
عربی
- حق المتهم فی الصمت، إبتسام عزوز، الجزایر، دراسات و أبحاث، شماره۱۲، دوره ۳، ۲۰۲۰م. لینک چکیده
- حق المتهم فی الصمت، حبتور فهد هادی، مصر، مجلة کلیة الدراسات الإسلامیة و العربیة، شماره ۹، دوره ۲، ۲۰۱۷م. لینک چکیده
- حقوق المتهم أثناء الاستجواب فی الشریعة الإسلامیة والقانون الجزائری، الفحلة مدیحة، الجزایر، مجلة البدر، شماره ۸، دوره۲، ۲۰۱۶م. لینک چکیده
- حقوق المتهم أثناء مرحلتی التحقیق والمحاکمة فی الفقه الإسلامی والقانون الجنائی الجزائری، عبد الحق لخذاری، الجزایر، مجلة الحقیقة، شماره ۱۲، دوره ۲، ۲۰۱۳م. لینک چکیده
- سکوت المتهم وأثره فی الإثبات الجنائی دراسة قانونیة مقارنة بإحکام الشریعة الإسلامیة، معمر خالد عبدالحمید و صباح نوری محمد، العراق، مجلة جامعة التکریت للعلوم القانونیة و السیاسیة، شماره ۳، ۲۰۱۱م. لینک چکیده
- حقوق المتهم فی الشریعة الإسلامیة، العبیدی عبدالجبار عبدالواحد، العراق، مجلة البحوث و الدراسات الاسلامیة، شماره ۲۱، ۲۰۱۰م.
- حقوق المتهم فی الشریعة الإسلامیة، أحمد نوزاد عباس، العراق، مجلة جامعة الانبار للعلوم الإنسانیة، شماره ۳، ۱۴۳۰ق. لینک دانلود
- حقوق المتهم فی الشریعة الإسلامیة، العقیل صالح بن عبدالعزیز بن محمد، السعودیة، العدل، شماره ۹ دوره ۳، ۱۴۲۲ق. لینک دانلود
- حقوق و ضمانات المتهمین و المحکوم علیهم فی الفقه الإسلامی، شوقی بدر الدین عبدالمنعم، السعودیة، الأمن، شماره ۳۰، ۱۴۰۸ق. لینک اطلاعات
- حقوق المتهم فی الإسلام خلال مرحلة التحقیق، العلوانی طه جابر فیاض، مصر، المسلم المعاصر، شماره ۳۵، دوره ۹، ۱۴۰۳ق. لینک دانلود
- المتهم و حقوقه فی الشریعة الإسلامیة، هیئة التحریر، السعودیة، الأمن و الحیاة، شماره۱، دوره ۱، ۱۴۰۲ق. لینک دانلود
پایان‌نامه‌ها
فارسی
- اجرای عدالت کیفری در سلب آزادی متهم بررسی تطبیقی در فقه امامیه، حقوق ایران و انگلستان، فردین نظری لمیر، کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بندر انزلی، ۱۳۹۸ش. پایان‌نامه را اینجا ببینید
- جلوه‌های اصل آزادی متهم در قرارهای تأمین کیفری، غلامرضا آرچین، کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تفت، ۱۳۹۸ش. پایان‌نامه را اینجا ببینید
- حقوق دفاعی متهم در مرحله تحقیق در حقوق افغانستان و فقه امامیه، نعمت الله محقق، کارشناسی ارشد، جامعة المصطفی العالمیة، قم، ۱۳۹۷ش.
- بررسی فقهی حقوق تفسیر فقهی قرآن به نفع متهم، حسن رمضانی، کارشناسی ارشد، جامعة المصطفی العالمیة، قم، ۱۳۹۴ش.
- بررسی حقوق متهم در سازمان قضایی نیروهای مسلح از دیدگاه فقه و حقوق موضوعه، ولی الله خطیبی، جامعة المصطفی العالمیة، قم، ۱۳۹۴ش.
- حق سکوت متهم در پرتو اسناد بین‌المللی و حقوق ایران، علیرضا قرقانی، کارشناسی ارشد، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، ۱۳۹۳ش. لینک چکیده
- حقوق متهم در مرحله تحقیقات مقدماتی از منظر حقوق ایران و اسناد بین‌المللی حقوق بشر، سعید خدرویسی، کارشناسی ارشد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه گیلان، ۱۳۹۱ش. پایان‌نامه را اینجا ببینید
- تحولات حقوق متهم در مرحله کشف جرم و تحقیقات مقدماتی در مقررات کنونی و لایحه آئین دادرسی، محمد جواد عباسی، کارشناسی ارشد، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ۱۳۹۰ش. لینک چکیده
- معیارهای دادرسی عادلانه از نظر فقه و حقوق، صغری ابراهیمی، کارشناسی ارشد، مرکز پیام نور تهران، ۱۳۹۰ش. پایان‌نامه را اینجا ببینید
- تفسیر شک به نفع متهم در حقوق کیفری و رویه قضایی ایران، حسن غلامعلی زاده، کارشناسی ارشد، دانشگاه امام صادق (ع) تهران، ۱۳۸۹ش. لینک چکیده
- حقوق متهم در فقه امامیه و حقوق موضوعه ایران، جلیل پورتقی، سطح۳، حوزه علمیه قم، ۱۳۸۸ش.
- بررسی حقوق دفاعی متهم در اسلام و مقررات جاری کشور، فاطمه اربابی، کارشناسی ارشد، پردیس فارابی، دانشگاه تهران، ۱۳۸۸ش. لینک چکیده
- حقوق متهم و بزه دیده در اساسنامه و آیین‌نامه دادرسی دادگاه کیفری بین‌المللی و تطبیق آن با حقوق ایران و فقه امامیه، مصطفی جهانبانی، کارشناسی ارشد، دانشگاه امام صادق (ع) تهران، ۱۳۸۸ش. لینک چکیده
- ساز و کارهای ایجاد تعادل میان حقوق دفاعی متهم و بزه‌دیده مطالعه تطبیقی در حقوق ایران و فرانسه، علیرضا عزیزی، کارشناسی ارشد، دانشگاه امام صادق (ع) تهران، ۱۳۸۷ش. لینک چکیده
- امنیت قضایی و حقوقی متهمین و محکومین در حقوق اساسی داخلی و نظام بین‌المللی حقوق بشر، محمدرضا طاهری، کارشناسی ارشد، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، ۱۳۸۷ش. لینک چکیده
- حقوق متهم در آیین دادرسی کیفری ایران در پرتو اسناد بین‌المللی، محسن شهبازی، کارشناسی ارشد، دانشکده حقوق، واحد مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی تهران، ۱۳۸۶ش. لینک چکیده
- بررسی حقوق متهم در فقه و حقوق موضوعه، مهدی ذوالفقاری، کارشناسی ارشد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه تهران، ۱۳۸۵ش. لینک چکیده
- بررسی حقوق متهم در قانون آیین دادرسی کیفری جدید در تحقیقات مقدماتی و تطبیق آن با کنوانسیون‌های حقوق بشر، زمان رهبری حق، کارشناسی ارشد، مجتمع آموزش عالی قم، ۱۳۸۱ش. لینک چکیده
- اسلام و حقوق متهم در مراحل دادرسی، مصطفی عباسی، کارشناسی ارشد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، واحد مرکزی دانشگاه آزاد تهران، ۱۳۸۱ش. لینک چکیده
- مطالعه تطبیقی حق دفاع متهم در حقوق ایران و موازین حقوق بشر، ابراهیم عبدالله پور، کارشناسی ارشد، دانشکده حقوق، واحد مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی تهران، ۱۳۸۰ش. لینک چکیده
- حق دفاع متهم در فقه امامیه و قوانین موضوعه ایران، علی مسلمی، کارشناسی ارشد، دانشگاه امام صادق (ع) تهران، ۱۳۷۹ش. لینک چکیده
- تضمین حقوق متهم در حقوق ایران واعلامیه جهانی حقوق بشر، محسن شریفی، کارشناسی ارشد، مجتمع آموزش عالی قم، ۱۳۷۸ش.
عربی
- حقوق المتهم فی الفقه الإسلامی والقانون السودانی، صدیق رحمة الله الأمین رابح، کارشناسی ارشد، جامعة النیلین (سودان)، ۱۴۴۰ق. لینک چکیده
- حقوق المتهم فی الفقه الإسلامی والقانون والمواثیق الدولیة دراسة مقارنة، الصدیق آیة فتحی عوض الله، رساله دکتری، جامعة القرآن الکریم والعلوم الإسلامیة (سودان)، ۱۴۳۹ق. لینک دانلود
- حقوق المتهم فی الشریعة الإسلامیة وتطبیقها فی النظام الجنائی بالمملکة العربیة السعودیة، المطوع ناصر بن سعد، رساله دکتری، جامعة الزیتونة (تونس) ۱۴۲۱ق. لینک دانلود
- أحکام القبض علی المتهم فی الشریعة والقانون دراسة مقارنة، عمر خالد محمد المبشر، کارشناسی ارشد، جامعة أم درمان الاسلامیة (سودان)، ۱۹۹۸م. لینک دانلود
- حقوق المتهم فی الشریعة الإسلامیة دراسة فقهیة مقارنة، عمر عمر السید، کارشناسی ارشد، جامعة أم القری (سعودی) ۱۴۰۸ق. لینک دانلود
- المتهم معاملته وحقوقه فی الفقه الإسلامی، السویلم بندر بن فهد بن عبدالله، کارشناسی ارشد، جامعة الإمام محمد بن سعود الإسلامیة (سعودی)، ۱۴۰۵ق. لینک دانلود
سایر
- خبرگزاری ایسنا، مصاحبه با محمد جواد فخار طوسی با عنوان حقوق متهم از دیدگاه امیرالمؤمنین (ع) منع بازداشت متهم سیره امام علی (ع)، اردیبهشت ۱۴۰۱ش. لینک خبر