شبیهسازی (منابع مطالعاتی)
شبیهسازی انسان • شبیهسازی حیوان •شبیهسازی درمانی
شبیهسازی یا کلونینگ، همان تولید مثل، بدون نیاز به تلقیح سلول‌های جنسی مذکر و مؤنث است که فقهای اسلامی در مورد مشروعیت و عدم آن دیدگاه‌ها و دلائل مختلفی را بیان کرده‌اند. این عمل در زبان عربی به استنساخ شهرت دارد.
این پدیده در گیاه، حیوان و انسان قابلیت اجرا دارد و در انسان به سه قسم شبیه سازی عضوی، جنینی و تولیدی تقسیم می‌شود. در میان فقهای امامیه و اهل سنت در مشروعیت شبیه سازی گیاه و حیوان و قسم درمانی انسانی آن اتفاق نظر وجود دارد. اما اختلاف در دو قسم جنینی و تولیدی است. آنچه در فقه معاصر به دنبال پاسخ آن هستیم: آیا شبیه سازی جایز است؟ جواز و یا حرمت آن به حکم اولی است یا ثانوی؟ نسب انسان به وجود آمده در این عمل به کیست؟ آیا احکام تکلیفی شرعی بر این انسان لازم است؟ و .......
آیت الله ناصر مکارم شیرازی از فقهای معاصر شبیه سازی را به حکم اولی جایز ولی به حکم ثانوی حرام می‌دانند.
مقاله حاضر کتاب‌ها، مقالات، پایان‌نامه‌ها و دیگر منابع مرتبط با مسئله شبیهسازی از منظر فقه معاصر را جمع‌آوری کرده است.
کتاب‌ها
فارسی
- شبیهسازی انسان از منظر فقه و حقوق، رسول پوررحیم، تهران، انتشارات عدل قانون، ۱۴۰۳ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- جراحی پلاستیک و شبیهسازی انسان از نگاه فقه، علی‌اصغر ناظم‌زاده قمی، قم، بوستان کتاب، ۱۴۰۲ش. صفحاتی ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- شبیهسازی انسان از منظر فقه و حقوق، مدیحه هاشم‌پور، تهران، پژواک عدالت، ۱۴۰۰ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- شبیهسازی انسان: از دیدگاه فقهی و حقوقی، اکرم بلالی، گرگان، نشر ویراست، ۱۴۰۰ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی فقهی و حقوقی شبیهسازی انسان، داوود کرامتی، تهران، آموزشی و پژوهشی بوعلی، ۱۳۹۹ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی فقهی و حقوقی شبیهسازی آدمی، مصطفی پوررحیم‌قورقچی، تهران، انتشارات فرهوش، ۱۳۹۹ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- شبیهسازی انسان در حقوق کیفری، علی‌اکبر شعبانی، گیلان، نشر نوین پویا، ۱۳۹۹ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- شبیهسازی انسان با نگرش اسلام، حسن‌سیدعزالدین بحرالعلوم، مترجم لطیف راشدی، تهران، نشر روان‌سنجی، ۱۳۹۸ش.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- جرمانگاری شبیهسازی انسان در پرتو آموزه‌های قرآنی و روایی، محسن ابراهیمی، تبریز، پژوهشهای دانشگاه، ۱۳۹۸ش.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- شبیهسازی انسان از دیدگاه فقهی و حقوقی، رضا شکرزاده‌چهاربرج، اکرم بلابی، گرگان، انتشارات نوروزی، ۱۳۹۸ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- شبیهسازی انسان در آینه فقه، سید محسن مرتضوی، قم، مؤسسه آموزشی امام خمینی، ۱۳۹۶ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- شبیهسازی انسان از منظر فقه و حقوق بین‌الملل، مژگان کثیری، تهران، شاپرک سرخ، ۱۳۹۵ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی فقهی شبیهسازی انسان: با محوریت نظرات علما و صاحب‌نظران حوزه علمیه نجف اشرف، محمدباقر محمدی‌لائینی، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۹۵ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- شبیهسازی از منظر اخلاق، ادیان، فقه و حقوق، علی اصغر قربانی، محمود عباسی، تهران، مرکز تحقیقات پزشکی قانونی، ۱۳۹۴ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی فقهی و حقوقی شبیهسازی و اهدای جنین، مرتضی پورملایی، چابهار، نشر سیدمحمد درتکیده، ۱۳۹۴ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- شبیهسازی در دیدگاههای دینی و اندیشه‌های حقوقی، محدثه معینی‌فر، تهران، نشر میزان، ۱۳۹۳ش.
- تاریخچه شبیهسازی انسان از منظر ادیان مختلف، فریما میرزایی‌باغینی، تهران، نشر متین‌فر، ۱۳۹۳ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- شبیهسازی انسان از دیدگاه فقه امامیه و صاحب‌نظران اهل تسنن، تکتم رجائی‌پور، مشهد، نشر کتابدار توس و ابومسلم، ۱۳۹۳ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی فقهی مسئله شبیهسازی انسان، غلامرضا نورمحمدی، رسول نوری، قم، زمزم هدایت، ۱۳۹۲ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- جنبه‌های حقوقی شبیهسازی در فقه اسلامی، حقوق ایران و نظام‌های حقوقی خارجی، مهسا مشارموحد، مشهد، نشر سخن گستر، ۱۳۹۲ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- شبیهسازی انسانی از منظر حقوق خصوصی، مریم خاقانی، تهران، نشر آموزش و سنجش، ۱۳۹۲ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- شبیهسازی انسان از نظر فقه اسلامی، عبدالمجید مقامی، قم، نشر نجفی، ۱۳۹۰ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- شبیهسازی انسان: ملاحظات علمی، اخلاقی، حقوقی و فقهی، علی محمدی، قم، نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها، ۱۳۸۹ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- حقوق کیفری و شبیهسازی انسان، محمدجعفر ساعد، تهران، نشر حقوقی، ۱۳۸۸ش.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- شبیهسازی انسان از دیدگاه اسلام، ثریا رستمی، قم، نسیم کوثر، ۱۳۸۷ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- حکم شرعی شبیهسازی حیوان و انسان، عبدالظاهر سلطانی، تهران، نشر احسان، ۱۳۸۶ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی مشروعیت شبیهسازی انسانی از دیدگاه فقهی، حدود و شرایط آن، سید حسن شبیری، تهران، پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات، ۱۳۸۶ش.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- شبیهسازی انسانی از دیدگاه آیین کاتولیک و اسلام، سید حسن اسلامی، تهران، مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب، ۱۳۸۶ش.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- شبیهسازی انسانی در آئینه فقه، اخلاق و حقوق، محمدباقر عامری‌نیا، قم، نشر راه سبز، ۱۳۸۶ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- شبیهسازی انسان: بیم‌ها و امیدها، غلامرضا نورمحمدی، قم، دفتر نشر معارف، ۱۳۸۴ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
عربی
- الاستنساخ البشری دراسة طبیة فقهیه قا‌نونیه، رشیدة بن عیسی، اردن، عمان، دارالنفائس، ۱۴۳۵ق.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- الاستنساخ البشرى بین المشروعیة والتجریم، مجدی محمد جمعه، مصر، اسکندریه، نشر منشأة المعارف، ۲۰۱۴م.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- الاستنساخ البشری بین الطموحا‌ت العلمیه و الحقا‌ئق الشرعیه دراسة فقهیه مقا‌رنه، عبدالحلیم محمد منصور علی، مصر، اسکندریه، مکتب الجا‌معی الحدیث، ۲۰۱۳م.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- شریعة الإستنساخ، محمدصادق الکرباسی، بیروت، بیت العلم للنابهین، ۲۰۱۲م.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- الاستنساخ البشری بین الفقهاء و علماء التجربه، محمدجواد فاضل موسوی، تهران، انتشارات الرافد، ۱۳۸۹ش.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- الأحکام الشرعیة والقانونیة للتدخل فی عوامل الوراثة والتکاثر، السید محمود عبدالرحیم مهران، دبى، ندوة الثقافة والعلوم, ۲۰۰۵م. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- الموسوعة الفقهیة للأجنة والاستنساخ البشرى من الناحیة الطّبیة والشرعیة والقانونیة (جلد دوم، سعید بن منصور موفعه، مصر، الاسکندریة، دارالایمان، دارالقمة، ۲۰۰۵م. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- الاستنساخ و منه البشری احکا‌مه التکلیفیه منها و الوضعیه، محمدحسین الانصاری، تهران، محمدحسین الانصاری، ۱۴۲۷ق.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- الوراثة و الإستنساخ (فصل دوم)، خالد فائق العبیدی، بیروت، دار الکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون، ۱۴۲۶ق.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- الاستنساخ البشری جریمة العصر "اول کتاب یبحث فی امور الاستنساخ البشری من نا‌حیة الجینا‌ت الوراثیة و الفتا‌وی الشرعیه علی ضوء الکتا‌ب و السنه"، عرفا‌ن بن سلیم عشا حسونه، بیروت، مکتبة العصریه، ۱۴۲۶ق.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- فقه الاستنساخ البشرى و فتاوى طبیة، السید محمدسعید الطباطبائى الحکیم، النجف الاشرف، دارالهلال، ۱۴۲۵ق. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- الاستنساخ بین التّقنیّة والتّشریع، السید علی الموسوی السبزواری، بیروت، مؤسسة الأعلمى للمطبوعات، ۱۴۲۳ق. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- قراءات فقهیة معاصرة فى معطیات الطب الحدیث، مجموعة من الفقهاء والباحثین، بیروت، دارالغدیر، ۱۴۲۳ق.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- الفقه و مسائل طبّیة، محمدآصف محسنى، قم، بوستان کتاب،۱۳۸۲ش.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- الاستنساخ جدل العصر، جعفر حسن عتریسی، بیروت، دارالهادى، ۱۴۲۲ق. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- عملیات أطفال الأنابیب والاستنساخ البشری فی منظور الشریعة الإسلامیة (فصل چهارم)، منذر طیب البرزنجی، شاکر غنی العادلی، بیروت، مؤسسة الرسالة، ۱۴۲۲ق. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- الاستنساخ الحیوی و اقوال العلما‌ء فیه دراسة فقهیة موضوعیه، احلام بنت محمدعقیل، عربستان، ریاض، دار طیبة للنشر و التوزیع، ۲۰۰۷م.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- الاستنساخ بین الشریعة الاسلامیة و القوانین الوضعیة : دراسة مقارنة، شوقی ذکریا صالحی، مصر، دسوق، العلم و الایمان للنشر و التوزیع، ۲۰۰۶م.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- الاستنساخ فی میزان الإسلام، ریاض أحمد عودة الله، عمان، دار أسامة للنشر والتوزیع، ۲۰۰۳م. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- الاستنساخ البشری بین اوها‌م الغرب و حقائق الاسلام: دراسة فی احکام الفقه الاسلامی، محمدفرید شافعی، مصر، قاهره، دارالبیان، ۲۰۰۳م.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- الاستنساخ جدل العصر، جعفر حسن عتریسی، بیروت، دار الهادی للطباعة والنشر والتوزیع، ۲۰۰۲م.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- الاستنساخ فی ضوء الأصول والقواعد والمقاصد الشرعیة، نورالدین خادمی، عربستان، ریاض، دار الزاحم، ۲۰۰۱م.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- الاستنساخ: حقائق علمی هو فتاوی شرعیه، جمال نادر، عمان، دارالاسراء، ۲۰۰۱م.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- الاستنساخ الجینى بین العلم والدین، على حسن طه، بیروت، دارالندى للطباعة والنشر والتوزیع، ۱۴۲۱ق.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- الاستنساخ البشری بین التحلیل و التحریم، فوزی محمد حمید، دمشق، دارالصفدی، ۱۴۲۰ق.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- الاستنساخ بین الاسلام والمسیحیّة مقالات وأبحاث و مُقابلات لِکبار رجال الدین والمفکّرین والباحثین مِن مختلف الأدیان والمذاهب، مرکز الدراسات والأبحاث الإسلامیة ـ المسیحیة، بیروت، دارالفکر اللبنانی، ۱۹۹۹م.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- آدم و علوم الاستنساخ، عبدالرحمن الرفاعی، قاهره، مکتبة مدبولی الصغیر، ۱۴۱۹ق. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- الاستنساخ و الانجا‌ب بین تجریب العلما‌ء و تشریع السما‌ء، کارم سید غنیم، مصر، قاهره، دارالفکر العربی، ۱۴۱۸ق.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- الاستنساخ جدل العلم و الدین و الاخلاق، محمدحسین فضل‌الله، وهبة الزحیلی و دیگران، بیروت، دارالفکر المعاصر، ۱۹۹۷م.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- الاستنساخ البشری هل هو ضد المشیئة الالهیه؟، عبدالمعز خطاب، مصر، دارالذهبیه، ۱۹۹۷م. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
سایر
- Cloning from Shia viewpoing: the ethical and jurisprudential aspects of human reproductive cloning، Morteza Agha Mohammadi، qom، Urwatul Wuthqa Research Institute، 2017m.
مقاله‌ها
فارسی
- ضرورت صدور احکام فقهی و وضع قوانین پیرامون شبیه سازی انسان ، مهران خوش سلوک، کنفرانس بین المللی و ملی مطالعات مدیریت، حسابداری و حقوق مجموعه مقالات دهمین کنفرانس بین المللی و ملی مطالعات مدیریت، حسابداری و حقوق رتبه بین المللی، اردیبهشت ۱۴۰۳ش. اطلاعات مقاله را از اینجا ببینید
- شبیه سازی انسان از منظر فقه و حقوق اسلامی، مهران خوش سلوک، کنفرانس بین المللی و ملی مطالعات مدیریت، حسابداری و حقوق مجموعه مقالات دهمین کنفرانس بین المللی و ملی مطالعات مدیریت، حسابداری و حقوق رتبه بین المللی، اردیبهشت ۱۴۰۳ش. اطلاعات مقاله را از اینجا ببینید
- معرفی کتاب: شبیه سازی از منظراخلاق، ادیان، فقه و حقوق، زهراسادات علایی طباطبایی، ماهنامه دانش سلامت و دین، شماره ۶۵، بهمن ۱۴۰۲ش. مقاله را از اینجا ببینید
- بررسی نسب و حقوق کودک شبیه‌سازی‌شده در فقه امامیه و حقوق بین‌الملل، محمد فرزانگان و سیده طاهر موسوی خطیر و مهدی طالقان غفاری، دوفصلنامه فقه و حقوق خانواده، دوره ۲۸، شماره ۷۸، بهار و تابستان ۱۴۰۲ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی شبیهسازی انسانی از نگاه فریقین (با توجه به احکام اولی و ثانوی)، دوست محمد فاضلی، دوفصلنامه جستارهایی در فقه پزشکی، شماره ۵، ۱۳۹۹ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- احکام فقهی و حقوقی مترتب بر استفاده از سلول های بنیادی و DNA به منظور شبیهسازی وتغییرات ژنتیکی در انسان، حسنیه پیش‌دست، فصلنامه قانون یار، شماره ۱۵، ۱۳۹۹ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی دیدگاه های فقه امامیه، فقهای عامه و حقوق موضوعه در زمینه شبیهسازی انسان، آرزو حسین زاده، علی چهکندی نژاد، فصلنامه طب و قرآن، دوره ۴، شماره ۵، ۱۳۹۸ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- دیدگاه فقهای شیعه در مورد شبیهسازی انسانی، علی رحمانی‌فرد سبزواری، فاطمه نظری، فصلنامه مطالعات فقه امامیه، شماره ۱۰، ۱۳۹۷ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی ابعاد فقهی همزادسازی و بدل‌سازی انسانی، سید محسن مرتضوی، مجتبی نوروزی، دوفصلنامه آموزه های فقه مدنی، شماره ۱۸، ۱۳۹۷ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی آرای فقهای شیعه در باب مشروعیت شبیهسازی انسان و تطبیق با اسناد بین المللی، امین امیرحسینی و حجت مبین، دوفصلنامه انسان پژوهی دینی، دوره ۱۵، شماره ۴۰، ۱۳۹۷ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی آرای فقهی فریقین در مسائل اجتماعی شبیهسازی انسان، محمدحسین مختاری، مرتضی آقامحمدی، دوفصلنامه فقه مقارن، شماره ۱۲، ۱۳۹۷ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- تحلیل شبیهسازی درمانی در فقه فریقین و دین یهود، الهه سادات حجازی دهاقانی، مسعود راعی دهقی، فصلنامه قرآن و طب، دوره ۴، شماره ۱، ۱۳۹۷ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی و نقد شبیهسازی انسانی از منظر فقه اسلامی (شیعه و اهل سنت)، علی عسگری یزدی، مسعود میرزایی، فصلنامه پژوهشهای فقهی، دوره ۱۳، شماره ۴، ۱۳۹۶ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- مروری بر محاسن و معایب شبیهسازی در انسان، محمدباقر محمدی لائینی، محمدعلی افضلی، شیرزاد غلامی، مجله دانشگاه علوم پزشکی مازندران، شماره ۱۴۸، ۱۳۹۶ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- شبیهسازی انسان (نقد کتاب بررسی فقهی شبیهسازی انسان: با محوریت نظرات علما و صاحب‌نظران حوزه علمیه نجف اشرف اثر محمدباقر محمدی‌لائینی)، محمدعلی خادمی کوشا، فصلنامه نقد کتاب، شماره ۷، ۱۳۹۵ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی فقهی نسب و آثار حقوقی آن در شبیه سازی انسانی، مصطفی عامری سیاهویی، علیرضا عسگری، سید محمدمهدی احمدی، احمد مرادخانی، فصلنامه مطالعات فقهی و فلسفی، شماره ۲۸، ۱۳۹۵ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- مطالعه تطبیقی شبیهسازی انسان از منظر فقه شیعه و اهل سنت، مهدی راضی، مریم خلیفه پور، فصلنامه تحقیقات حقوقی، شماره ۷۱، ۱۳۹۴ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی فقهی احکام ثانویۀ عدم جواز شبیهسازی انسانی (Human Cloning) و نقد آنها، علی‌اکبر ایزدی‌فر، محمدجواد حاجی حسینی، فصلنامه طب و تزکیه، دوره ۲۴، شماره ۱، ۱۳۹۴ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- شبیهسازی و عدم تصرف در خلقت الهی، مهدی رهبر، دوفصلنامه فقه مقارن، شماره ۳، ۱۳۹۳ش.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی حکم تکلیفی شبیهسازی انسان، محمدصادق طباطبایی، مریم میراحمدی، دو فصلنامه مطالعات حقوقی معاصر، شماره ۷، ۱۳۹۲ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- مبانی فقهی ممنوعیت و جرمانگاری در قلمروی اخلاق زیستی، محمدرضا رهبرپور، فصلنامه حقوق اسلامی، شماره ۴۲، ۱۳۹۲ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- جنبه‌های اخلاقی، حقوقی و فقهی شبیهسازی انسان، فاطمه طاهری، فصلنامه اخلاق پزشکی، شماره ۲۴، ۱۳۹۲ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- آثار حقوقی شبیه سازی در فقه و حقوق ایران، محمدرضا غلامپور، مهسا مشارموحد، فصلنامه فقه و تاریخ تمدن، شماره ۳۳، ۱۳۹۱ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- شبیهسازی از دیدگاه کلامی و فقهی، عباس نیک‌زاد، سیدغلامعلی جورسرایی، مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی بابل، دوره ۱۳، شماره ۶، ۱۳۹۰ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- نسب طفل شبیهسازی شده در نظام حقوقی اسلام، محدثه معینی‌فر، فریبا حاجی علی، دوفصلنامه فقه و حقوق خانواده، شماره ۵۲، ۱۳۸۹ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی حقوقی مسئله شبیهسازی انسان با رویکردی بر نظر امام خمینی(س)، سید محمد موسوی بجنوردی، نگار علیزاده، فصلنامه پژوهشنامه متین، شماره ۴۸، ۱۳۸۹ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی فقهی وضعیت نسب در شبیهسازی انسانی، علی‌اکبر ایزدی‌فرد، علی پیردهی حاجیکلا، حسین کاویار، فصلنامه پژوهشهای حقوق تطبیقی، دوره ۱۴، شماره ۲، ۱۳۸۹ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- شبیهسازی و پیامدهای فقهی، کلامی و اخلاقی آن، مصطفی اسماعیلی، فصلنامه حقوق پزشکی، دوره سه، شماره ۸، ۱۳۸۸ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی جرم انگاری شبیهسازی انسان در حقوق ایران، حسن فکور، فصلنامه حقوق پزشکی، شماره ۱۱، ۱۳۸۸ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- شبیهسازی انسان در فقه شیعه، مریم داوودی، امیرحمزه سالارزایی، فصلنامه فقه و تاریخ تمدن، شماره ۱۶، ۱۳۸۷ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- نقد و بررسی دیدگاه های اهل سنت در شبیهسازی انسانی، سید محمدرضا آیتی، محمدباقر عامری‌نیا، فصلنامه پژوهشهای فقه و حقوق اسلامی، شماره ۱۲، ۱۳۸۷ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- شبیهسازی انسان و دیدگاه های مقامات و مراجع دینی، محمدمهدی مظاهری، خدیجه احمدخان بیگی، فصلنامه نامه الهیات، شماره ۵، ۱۳۸۷ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- شبیهسازی انسان با نگاهی به دیدگاه امام خمینی(س)، غفور خوئینی، مرجان سهرابی، فصلنامه پژوهشنامه متین، شماره ۳۷، ۱۳۸۶ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- شبیهسازی انسانی از منظر فقه و اخلاق، سید مصطفی محقق داماد، فصلنامه حقوق پزشکی، شماره ۱، ۱۳۸۶ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- شبیه سازى انسانى و چالش هاى دینى فقهى، سید حسین همایون مصباح، فصلنامه فقه، دوره ۱۳، شماره ۴۷، ۱۳۸۵ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- همانند‌سازی انسان احکام فقهی و پی‌آمدهای حقوقی، عصمت السادات طباطبایی لطفی، فصلنامه اندیشه‌های حقوقی، دوره ۴، شماره ۱۱، ۱۳۸۵ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- تقسیم جنینى و شبیه سازى، حسن جواهری، فصلنامه فقه، شماره ۴۷، ۱۳۸۵ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- شبیه سازى انسانى از دیدگاه فقه اهل سنت، سید حسن اسلامی، فصلنامه فقه، شماره ۴۵، ۱۳۸۵ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- شبیه سازى انسانى از دیدگاه شیعه؛ بررسى چهار دیدگاه، سید حسن اسلامی، فصلنامه فقه، شماره ۴۴، ۱۳۸۴ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- شبیه سازى، محمد مومن، فصلنامه فقه، شماره ۴۶، ۱۳۸۴ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسى فقهى شبیه سازى درمانى، فصلنامه فقه، شماره ۴۶، ۱۳۸۴ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- همانند سازی انسان (مروری بر دیدگاههای مراجع ادیان آسمانی و بررسی آن از نظر فقه اسلامی)، محمود صادقی، فصلنامه مدرس علوم انسانی، دوره ۸، شماره ۳، ۱۳۸۳ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- شبیهسازی و آثار حقوقی آن، محسن فرشاد یکتا، فصلنامه کانون وکلا، شماره ۱۷۸، ۱۳۸۱ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
عربی
- الاستنساخ فی الإنسان، والنبات، والحیوان: دراسة فقهیة مقارنة، أحمد عید الحسینی الشواف، السعودیة، مجلة الدراسات الطبیة الفقهیة، شماره ۴، ۱۴۴۲ق.
- نسب الطفل الناشئ عن الاستنساخ البشری والإخصاب الاصطناعی: دراسة مقارنة، یونس الحکیم، المغرب، مسارات فی الأبحاث والدراسات القانونیة، شماره ۶-۷، ۲۰۱۹م.
- الاستنساخ البشری بین الشریعة والقانون، غادة عبدالقادر أبو حجلة، اردن، مجلة دراسات - علوم الشریعة والقانون، مجلد۴۴، الحاقیه، ۲۰۱۷م.
- الاستنساخ البشرى وصناعة الأطفال: رؤیة فقهیة تربویة معاصرة الحلقة الاولى، محمد محمود العطار، مصر، مجلة التوحید، شماره ۵۲۳ تا ۵۲۶، ۱۴۳۶ق.
- أثر الاستنساخ البشری على النسب، یوسفات على هاشم، الجزایر، مجلة القانون والمجتمع، شماره ۱، ۱۴۳۴ق.
- الاستنساخ البشري بين الرفض والقبول ـ دراسة فقهية مقارنة، عماد عبدالعاطي عبدالفتاح هدى هدى، مجلة كلية الدراسات الإسلامية والعربية للبنات بالإسكندرية، مجلد ۲۸، شماره ۵، ۲۰۱۲م. لینک مقاله
- الاستنساخ البشری بین الفقهاء وعلماء التجربه، سید محمدجواد فاضل موسوی، فصلنامه الاجتهاد و التجدید، پیاپی ۱۰، ۱۳۸۷-۱۳۸۸ش. لینک مقاله
- الاستنساخ الخلوی والجینی فی میزان الشرع، لیلى بنت سراج صدقة أبو العلا، الکویت، مجلة الشریعة والدراسات الإسلامیة، مجلد ۲۳، شماره ۷۴، ۱۴۲۹ق.
- التلقیح والاستنساخ البشری بین الشریعة والقانون، شعبان أبوعجیلة عصارة، لیبی، الزاویة، المجلة الجامعة السابع من ابریل، ۱۴۲۹ق. لینک مقاله
- الاستنساخ البشری بین الثورة العلمیة والضوابط الأخلاقیة والفقهیة، محمد الهواری، ایرلند، المجلة العلمیة للمجلس الأوروبی للإفتاء والبحوث، ۱۴۲۴ق. لینک دسترسی
- حقیقة الاستنساخ وحکمه الشرعی: دراسة فقهیة مؤصلة، عبدالعزیز بن محمد بن عثمان الربیش، الکویت، مجلة الشریعة والدراسات الإسلامیة، مجلد ۱۷، شماره ۴۹، ۱۴۲۳ق.
- نظرة فی الاستنساخ البشری وحکمه الشرعی، محمدعلی تسخیری، المغرب، مجلة الفرقان، شماره ۴۰، ۱۴۱۹ق.
- رؤیة إسلامیة لعلم الهندسة الوراثیة والاستنساخ البشری، عارف علی عارف، اردن، إسلامیة المعرفة، مجلد ۴، شماره ۱۳، ۱۴۱۹ق.
- الاستنساخ البشری وأحکامه الطبیعیة والعلمیة فی الشریعة الإسلامیة، نصر فرید محمد واصل، المغرب، مجلة الفرقان، شماره ۴۰، ۱۴۱۹ق.
- الاستنساخ فی میزان الشریعة الإسلامیة، محمد سلیمان الأشقر، المغرب، مجلة الفرقان، شماره ۴۰، ۱۴۱۹ق.
- الاستنساخ البشری، أحمد الحجی الکردی، الکویت، مجلة الوعی الإسلامی، سال ۳۲، شماره ۳۸۰، ۱۴۱۸ق.
- الإستنساخ البشری، حسن الشافعی، مصر، مجلة المسلم المعاصر، جمعیة المسلم المعاصر، مجلد ۲۱، شماره ۸۳، ۱۴۱۷ق.
- الاستنساخ البشری بین الشریعة والقانون: دراسة مقارنة فی القانون الوضعی والشریعة الإسلامیة، محمود فخر الدین عثمان، عراق، مجلة جامعة کرکوک للدراسات الإنسانیة، مجلد ۲، شماره ۲، ۲۰۰۷م.
- الإستنساخ البشرى فى المنظورین الدینى والقانونى، شرف عشیقى، المغرب، مجلة المناظرة، شماره ۹، ۲۰۰۴م.
- الاستنساخ بین العلم و الدین: ما حکم الاستنساخ فـی الاسـلام، یوسف عبدالله القرضاوی، ۲۰۰۲م. لینک دسترسی
- الإستنساخ الجینی البشری فی المیزان الشرعی، بلحاج العربی ابن أحمد، الکویت، مجلة الوعی الإسلامی، شماره ۴۳۵، ۲۰۰۲م.
- الاستنساخ فی ظل النصوص والقواعد الشرعیة، الذوادى بن بخوش قومیدى، الجزایر، مجلة الإحیاء، شماره ۶، ۲۰۰۲م.
- الاستنساخ البشری فی الشریعة والقانون، محمد واصل، دمشق، مجلة جامعة دمشق، مجلد ۱۸، شماره ۲، ۲۰۰۲م. لینک مقاله
- الاستنساخ فی نظر الإسلام، عبد الفتاح محمود إدریس، ریاض، مجلة البحوث الفقهیة المعاصرة، بی تا. لینک مقاله
- تقنیات الاستنساخ للخلایا والجینات لتشخیص وعلاج الأمراض، نجم عبدالله عبدالواحد، عمان، اردن، مجلة المجمع الفقهی الاسلامی، سال ۱۰، شماره ۱۲، بی تا. لینک دسترسی
- الاستنساخ حقيقته - أنواعه - حكم كل نوع في الفقه الإسلامي، حسن علي الشاذلي، مجلة مجمع الفقه الإسلامي، شماره ۱۰، ۱۹۹۹م. لینک مقاله
- الأحكام الإسلامیة فی میدان تغییر الجنس و الإستنساخ البشری، جيلالی تشوار، المجلة الجزائریة، جامعة بن یوسف ین خده، مجلد ۳۵، شماره ۴، ۱۹۹۸م، لینک دسترسی.
- الأحکام الإسلامیة فی مسائل التغییر الجنسی والاستنساخ البشری، جیلالی تشوار، الجزایر، المجلة الجزائریة للعلوم القانونیة والاقتصادیة والسیاسیة، جلد ۳۵، شماره ۴، ۱۹۹۸م.
- مشروعیه الاستنساخ الجینی البشری من الوجهه القانونیه، فایز عبدالله الکندری، کویت، مجلة الحقوق، سال ۲۲، شماره ۲، ۱۹۹۸م.
- الاستنساخ تقنية، فوائد، و مخاطر، صالح عبد العزيز الكريم، مجمع الفقه الاسلامی، ج ۱۰، ص ۱۳۱۷، بی‌تا، لینک مقاله
پایان‌نامه‌ها
فارسی
- بررسی فقهی و حقوقی نسب و ارث کودکان ناشی از شبیه سازی انسانی، فریبا عزیزپوری، کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور استان لرستان، مرکز پیام نور خرم‌آباد، ۱۴۰۳ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- خسارت معنوی حاصل از شبیه سازی انسان در عصر حاضر ازمنظر نظام حقوقی ایران و فقه امامیه، لعیاسادات صالحی، کارشناسی ارشد، دانشکده اقتصاد و علوم انسان، موسسه آموزش عالی آفاق، ۱۴۰۱ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- بررسی فقهی حقوقی مسأله شبیهسازی انسان از دیدگاه فقه امامیه، عبدالعظیم مقدم دزفولی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد در دانشگاه پیام نور استان ایلام، مرکز پیام نور ایلام، ۱۴۰۰ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- آثار شبيه‌سازي انسان از منظر فقه مقارن، زهره آغال، پایان‌نامه سطح سه در حوزه علمیه خواهران، مرکز آموزش‌های غیرحضوری، ۱۴۰۰ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- بررسی جواز شبیه سازی انسانی و روابط حقوقی ناشی از آن، امیرحسین کاتوزیان، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه سمنان، پردیس علوم انسانی - دانشکده علوم انسانی، ۱۳۹۸ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- بررسی احکام فقهی شبیهسازی انسان از دیدگاه فریقین، زهرا ملکی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد در دانشگاه ایلام، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، ۱۳۹۷ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- بررسی تطبیقی جرم انگاری شبیهسازی انسان از دیدگاه فقه امامیه، حقوق ایران و حقوق فرانسه، فاطمه پیامنی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد در دانشگاه آیت‌الله‌العظمی بروجردی (ره)، دانشکده علوم انسانی، ۱۳۹۷ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- بررسی مسئولیت کیفری انسان شبیهسازی شده از دیدگاه فقه مقارن، مهدی چهرآذر، پایان‌نامه کارشناسی ارشد در دانشگاه سیستان و بلوچستان، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، ۱۳۹۷ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- بررسی و تحلیل فقهی نسب در کلون کردن انسان، محسن طاهرپور، پایان‌نامه کارشناسی ارشد از دانشگاه آزاد اسلامی واحد گچساران، رشته الهیات، ۱۳۹۷ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- شبیهسازی انسان در فقه فریقین، ماجده زرگوش، پایان‌نامه کارشناسی ارشد در جامعه المصطفی العالمیه، ۱۳۹۵ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- احکام و آثار شبیهسازی انسانی در فقه امامیه و حقوق ایران، زهرا ملکی سرناوه، پایان‌نامه کارشناسی ارشد در دانشگاه سمنان، پردیس علوم انسانی، دانشکده علوم انسانی، ۱۳۹۵ش. لینک دسترسی از سامانه گنج
- احکام و آثار شبیهسازی انسان، رمضان فرمانی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد در موسسه آموزش عالی اشراق، دانشکده حقوق، ۱۳۹۴ش.
- بازتاب ادبیات تخیلی در فتاوای اسلامی ناظر به شبیه سازی انسانی، مهدیه حاصلی ابرقویی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد در دانشگاه ادیان و مذاهب، دانشکده ادیان، ۱۳۹۴ش. لینک دسترسی از سامانه گنج
- جستاری در قوانین فقهی شبیهسازی انسان در ادیان مسیحیت و اسلام، مریم گرجی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد در دانشگاه پیام نور استان مازندران، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، ۱۳۹۳ش.
- بررسی حکم تکلیفی و وضعی شبیهسازی از منظر فقه اسلامی، زهرا سلیمی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد در دانشگاه شهید باهنر کرمان، دانشکده حقوق و الهیات، ۱۳۹۳ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- بررسی فقهی وحقوقی شبیهسازی انسان، راضیه جبالبارزی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد در دانشگاه شهید باهنر کرمان، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، ۱۳۹۳ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- جرمانگاری شبیهسازی انسان، سودابه محمدی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد در دانشگاه گیلان، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، ۱۳۹۲ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- احکام و آثار شبیهسازی در فقه امامیه و حقوق موضوعه ایران، امین عابدزاده، پایان‌نامه کارشناسی ارشد در دانشگاه شهید چمران اهواز، دانشکده الهیات، ۱۳۹۱ش.
- احکام فقهی و حقوقی شبیهسازی انسان، محترم حسن‌زاده، پایان‌نامه کارشناسی ارشد در دانشگاه پیام نور مرکز مشهد، ۱۳۸۹ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- شبیهسازی انسان از منظر فقه (حقوق) و اخلاق، رضا فرخی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد در دانشگاه پیام نور استان تهران، مرکز پیام نور تهران، ۱۳۸۸ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- شبیهسازی انسان از دیدگاه حقوق ایران و فقه امامیه و آثار آن در حوزه احوال شخصیه، مهدی هنرمندزاده، پایان‌نامه کارشناسی ارشد در دانشگاه امام صادق علیه السلام، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، ۱۳۸۸ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- شبیهسازی انسان از منظر فقه اسلامی، مریم داوودی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد در دانشگاه سیستان و بلوچستان، ۱۳۸۸ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- بررسی فقهی و حقوقی مساله شبیهسازی انسان با رویکردی بر مبانی حضرت امام خمینی (ره)، نگار علیزاده، پایان‌نامه کارشناسی ارشد در پژوهشکده امام خمینی (ره) و انقلاب اسلامی، ۱۳۸۶ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
عربی
- القواعد الفقهیة وتطبیقاتها فی القضایا الطبیة المعاصرة: الإجهاض، الاستنساخ، التلقیح الاستصناعی، الجراحة، زراعة أعضاء الإنسان: دراسة فقهیة مقارنة، أسیف سیف الدین بن بوبو الأندونیسی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد در سودان، جامعة أم درمان الاسلامیة، کلیة الشریعة والقانون، ۲۰۱۸م.
- الاستنساخ (دراسة فقهیة)، عزیزه بنت سعید بن معیض القرنی، رساله دکتری در ریاض، جامعة الامام محمد بن سعود الاسلامیة،کلیه الشریعة (قسم الفقه)، ۱۴۳۲-۱۴۳۳ق. لینک رساله
- الاستنساخ البشری بین الإباحة والتجریم فی ضوء الشریعة مع بیان مواقف الهیئات الدولیة المعاصرة، محمد بن دغیلیب العتیبی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد در ریاض، جامعة نایف العربیة للعلوم الأمنیة، کلیه الدراسات العلیا، ۱۴۲۶ق. لینک پایان‌نامه
- الإستنساخ فی ضوء مقاصد الشریعة الإسلامیة، عکرمة عبدالکریم یاسین، پایان‌نامه کارشناسی ارشد در جامعة الزیتونة، الکلیة المعهد الأعلى لأصول الدین، تونس، ۱۴۲۱ق.
سایر منابع
- برخورد ملایم علمای شیعه با تکنولوژی «شبیهسازی انسانی»، علیرضا آزاد، سخنرانی در دانشگاه فردوسی مشهد، ۱۳۹۹ش. مقاله را از اینجا ببینید
- احکام شبیهسازی از منظر فقه و حقوق مدنی ایران، مصطفی نفری، هاجر ستایش، دومین همایش بین المللی فقه و حقوق،وکالت و علوم اجتماعی، ۱۳۹۷ش. مقاله را از اینجا ببینید
- شبیهسازی انسانی ازدیدگاه فقه وحقوق، سید روح‌الله موسوی، سومین کنفرانس بین المللی تحقیق و توسعه در علوم انسانی،مدیریت و اقتصاد، ۱۳۹۶ش. مقاله را از اینجا ببینید
- پاسخ‌های اسلام به شبیهسازی، سید مصطفی محقق داماد، سایت آکادمی مطالعات ایرانی لندن، ۲۰۱۲م. مقاله را از اینجا ببینید
- بررسی مسئله روح در شبیه سازی انسان، سمانه اسفندانی و محمد رضا امام و حنانه نصرت خوارزمی، دوفصلنامه انسان پژوهی دینی، شماره ۳۳، مرداد ۱۳۹۴ش. مقاله را از اینجا ببینید
- بحث مبانی فقهی شبیهسازی، احمد مبلغی، سخنرانی در جلسات نظریه‌پردازی موسسه فهیم، ۱۳۸۸ش. مقاله را از اینجا ببینید
- شبیهسازی انسانی مسأله قرن، سید حسن اسلامی، سخنرانی در جلسات نظریه‌پردازی موسسه فهیم، ۱۳۸۷ش. مقاله را از اینجا ببینید
- زوایاى پیدا و پنهان شبیه سازى در گفت وگو با اندیشوران حوزه، نشریه فقه، شماره ۴۷، ۱۳۸۵ش. مقاله را از اینجا ببینید
- گفت وگوی نشریه فقه با آیت الله محمد مؤمن درباره شبیهسازی، شماره ۴۶، ۱۳۸۴ش. مقاله را از اینجا ببینید
- گفت وگوی نشریه فقه با آیت الله محمدابراهیم جناتى درباره شبیهسازی، شماره ۴۶، ۱۳۸۴ش. مقاله را از اینجا ببینید
- گفت وگوی نشریه فقه با آیت الله محمد معرفت درباره شبیهسازی، شماره ۴۶، ۱۳۸۴ش. مقاله را از اینجا ببینید
- شبیه سازى از نگاه آیت اللّه سید محمدحسین فضل الله، نشریه فقه، شماره ۴۶، ۱۳۸۴ش. مقاله را از اینجا ببینید
- پرسش و پاسخ از محضر استاد آیت الله عزالدین زنجانى درباره شبیهسازی، نشریه فقه، شماره ۴۶، ۱۳۸۴ش. مقاله را از اینجا ببینید
- مأخذشناسى شبیه سازى از منظر فقه ، حقوق و اخلاق، سید مصطفی مطبعه‌چی، نشریه فقه، شماره ۴۶، ۱۳۸۴ش. مقاله را از اینجا ببینید
- شبیه سازى در اینترنت (منبع شناسی شبیهسازی در اینترنت)، علی زاهدپور، نشریه فقه، شماره ۴۶، ۱۳۸۴ش. مقاله را از اینجا ببینید
- الاستنساخ البشری بین الحظر والاباحة، سامح جابر البلتاجی، مصر، المؤتمر العلمی السنوی العاشر: الجوانب القانونیة والاقتصادیة والشرعیة لاستخدامات تقنیات الهندسة الوراثیة، کلیة الحقوق ، جامعة المنصورة، ۲۰۰۶م.
- الاستنساخ، محمد المختار السلامی، الکویت، ندوة رؤیة إسلامیة لبعض المشکلات الطبیة المعاصرة، المنظمة الإسلامیة للعلوم الطبیة، ۱۹۹۷م.
- الاستنساخ البشری: الجوانب العلمیة للموضوع و آفاقه، عمر الالفی، الکویت، ندوة رؤیة إسلامیة لبعض المشکلات الطبیة المعاصرة، المنظمة الاسلامیة للعلوم الطبیة، ۱۹۹۷م.
- استنساخ البشر، حسان حتحوت، الکویت، ندوة رؤیة إسلامیة لبعض المشکلات الطبیة المعاصرة، المنظمة الإسلامیة للعلوم الطبیة، ۱۹۹۷ش.
- الاستنساخ : حقیقته - أنواعه - حکم کل نوع فی الفقه الإسلامی، حسن علی الشاذلی، الکویت، ندوة رؤیة إسلامیة لبعض المشکلات الطبیة المعاصرة، المنظمة الإسلامیة للعلوم الطبیة، ۱۹۹۷ش.
- حکم الاستنساخ فی الشریعة الإسلامیة، عبدالحق بن أحمد حمیش، مصر، ندوة التحدیات التی تواجة الأمة الإسلامیة فی القرن المقبل، ۱۹۹۷م.