اصل تفکیک بین نظامیان و غیرنظامیان (منابع مطالعاتی)

از دانشنامه فقه معاصر
آخرین ویرایش: ۱۴۰۱/۱۲/۲۳

همه منابع مطالعاتی

اصل تفکیک بین نظامیان و غیر نظامیان به معنای جدا نمودن مصادیق نظامی از غیرنظامی در جنگ است که شامل تفکیک بین افراد، امکنه، تأسیسات و... می‌شود. از آنجا که اغلب تلفات جنگ‌ها مربوط به انسان‌هایی است که مستحقّ مرگ نیستند نهادهای حقوقی در سال‌های اخیر، تلاش فراگیری برای توقف سرایت جنگ به غیر نظامیان نموده اند. اصل تفکیک که در اسناد حقوق بین‌الملل سابقه‌ای طولانی ندارد، در کتاب و سنت مورد تأکید قرار گرفته است. بعضی فرامین حضرت رسول (ص) در غزوات مبنی بر نکشتن زنان، کودکان، افراد مسن، فراری‌ها و ... را از مستندات فقهی این اصل قرار داده‌اند.

با توجه به تولید سلاح‌های کشتار جمعی و تهدید استفاده از آن و در نتیجه کشتار غیر نظامیان، فقه معاصر با چالشهایی روبرو است: آیا این اصل در اسلام پذیرفته شده است؟ حدود و ثغور آن چیست؟ آیا امکان تقابل به مثل در جنگ از لحاظ فقهی وجود دارد؟ در صورت تأیید اصل تفکیک در اسلام، توسعه آن به تأسیسات غیر نظامی امکان دارد؟ منابع ذیل در پاسخ به این سؤالات جمع‌آوری شده است.

کتاب‌ها

فارسی

  1. فقه سیاسی: حقوق و قواعد مخاصمات در حوزه جهاد اسلامی و حقوق بین‌الملل اسلام، جلد ۵، عباسعلی عمیدزنجانی، تهران، ناشر امیرکبیر، ۱۳۸۳ش.

عربی

مقالات

فارسی

  1. حمایت از غیر نظامیان در مخاصمات مسلحانه در فقه و حقوق کیفری بین المللی، محمد مسعودی‌نیا، فصلنامه فقه جزای تطبیقی، شماره ۳ دوره۲، ۱۴۰۱ش.لینک مقاله
  2. ماهیت و گونه شناسی اصل تفکیک در جنگ و جهاد بر اساس متون اسلامی و قوانین بین الملل، محمدعلی حیدری مزرعه آخوند و سید عباس طباطبایی و حسین ابویی مهریزی، فصلنامه علوم سیاسی، شماره ۹۴ سال ۲۴، ۱۴۰۰ش.لینک مقاله
  3. اصل تفکیک انسانی از نگاه حقوق بشردوستانۀ اسلامی در مقایسه با معاهدات بین‌المللی، حسین حقیقت‌پور، فصلنامه پژوهشهای فقهی، شماره۳ دوره ۱۷، ۱۴۰۰ش.لینک مقاله
  4. تسلیحات کشتار جمعی در مقام مقابله به مثل از نظر فقه، محمدابراهیم الهیان و مجتبی الهیان و سیدمحمدعلی یثربی، فصلنامه پژوهشهای فقهی، شماره ۴ دوره ۱۴، ۱۳۹۷ش.لینک چکیده
  5. ‎اصول حقوق بشردوستانه در اسلام با نگاهی به حقوق بین‌الملل، عبدالحکیم سلیمی، فصلنامه تحقیقات کاربردی علوم انسانی اسلامی، شماره ۶، ۱۳۹۷ش.لینک مقاله
  6. دلالت آیات و روایات بر ناروا بودن کشتار جمعی، مصطفی آذرخشی، دو فصلنامه پژوهشهای قرآن و حدیث، شماره ۱ دوره ۵۱، ۱۳۹۷ش.لینک مقاله
  7. بررسی تحلیلی مفهوم سلاح‌های کشتار جمعی و تطبیق آن بر دیدگاه اسلامی با تأکید بر آرای مقام معظم رهبری امام خامنه‌ای (مدظله العالی)، حسن عبدی و محمد جواد هاشمی، فصلنامه سیاست، شماره ۳ دوره ۴۸، ۱۳۹۷ش.لینک مقاله
  8. پژوهشی تطبیقی درباره مفهوم ماهیت و شرایط اصل تناسب در حقوق بشردوستانه بین المللی و حقوق اسلام، عباسعلی عظیمی شوشتری و سید مرتضی حسینی فاضل، فصلنامه پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب، شماره ۱۴ دوره ۴، ۱۳۹۶ش.لینک مقاله
  9. اصول حقوق بشردوستانه از دیدگاه امام خمینی (ره)، سید اصغر جعفری، فصلنامه مطالعات حقوق عمومی، شماره ۲ دوره ۴۷، ۱۳۹۶ش.لینک مقاله
  10. کاربرد سلاح های کشتار جمعی از منظر اسلام، سیده فاطمه آقاجانپور میر، فصلنامه مطالعات بین‌الملل، شماره ۴۸ سال ۱۲، ۱۳۹۵ش.لینک مقاله
  11. آیه نهی از اعتدا دارای قواعد بنیادین بشردوستانه، ناصر قربان‌نیا، دو فصلنامه قرآن فقه و حقوق اسلامی، شماره ۲ سال اول، ۱۳۹۴ش.لینک مقاله
  12. تحلیلی فقهی بر حمایت از غیرنظامیان در جنگ ها و مخاصمات مسلحانه، محمدحسن شیخ محمدی، دو فصلنامه پژوهشنامه فقهی( نام جدید: پژوهشنامه میان رشته‌ای فقهی)، شماره ۳ سال ۲، ۱۳۹۲ش.لینک مقاله
  13. تولید و استفاده از سلاح‌های کشتار جمعی از دیدگاه فقه اسلامی، محمدجواد فاضل لنکرانی، فصلنامه حقوق اسلامی، شماره ۳۹ دوره ۱۰، ۱۳۹۲ش.لینک مقاله
  14. «لایقتل غیر المقاتل» قاعده فقهى مصونیت غیرنظامیان در مخاصمات مسلحانه، مهدی فیروزی، فصلنامه فقه، شماره ۷۸، ۱۳۹۱ش.لینک مقاله
  15. حمایت از کارکنان پزشکى در مخاصمات مسلحانه از منظر حقوق بین‏‌الملل بشردوستانه و فقه امامیه، مهدی فیروزی، فصلنامه فقه، شماره ۷۴ دوره ۱۹، ۱۳۹۱ش.لینک مقاله
  16. عدم مشروعیت کاربرد سلاح هسته‌ای در پرتو اصل تفکیک (با رویکرد اسلامی)، ناصر قربان‌نیا و نادر اخگری‌بناب، فصلنامه حقوق اسلامی، شماره ۲۸ دوره ۸، ۱۳۹۰ش.لینک مقاله
  17. جنگ غيرنظاميان و حقوق بشردوستانه در اسلام، عوض نگهداری، ماه‌نامه معرفت، شماره ۱۱۸، ۱۳۸۶ش.لینک مقاله

عربی

پایان‌نامه‌ها

فارسی

  1. چالش های اخلاقی جنگ از منظر عقل ونقل و راهکارهای مواجهه با آن، مهدی مطهری، دکتری تخصصی، دانشکده فلسفه و اخلاق، دانشگاه باقرالعلوم (ع)، ۱۴۰۰ش.لینک اطلاعات پایان‌نامه
  2. قواعد فقهی ناظر بر حرمت تولید، نگهداری و به‌کارگیری سلاح‌های کشتار جمعی، محمد لری‌نژاد، کارشناسی ارشد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه قم، ۱۳۹۴ش.لینک اطلاعات پایان‌نامه
  3. حقوق افراد در جنگ از دیدگاه اسلام با تاکید بر سخنان امام علی (ع) در نهج البلاغه، یاسر خوش چهره، کارشناسی ارشد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه یزد، ۱۳۹۳ش.لینک اطلاعات پایان‌نامه

عربی

سایر