مجازات‌های جایگزین مجازات‌های شرعی (منابع مطالعاتی)
مجازات‌های جایگزینِ مجازات‌های شرعی به امکان شرعیِ گذار از مجازات‌های منصوص و غیرمنصوص (حد و تعزیر) و جایگزینی آن با مجازات‌های متعارف یا روش‌های اصلاح‌گرایانه متناسب با مقتضیات زمان و مکان اشاره دارد. تحول رویکرد انسان معاصر به جرم و مجازات و همچنین بروز عناوین ثانوی و آثار جانبی نامطلوبِ اجرای مجازات‌های بدنی در جامعه از دلائل لزوم جایگزینی مجازات‌های بدنی دانسته شده است.
تحول در شیوه اجرای مجازات‌های سالب حیات منصوص شرعی • حذف مجازات اعدام • تخفیف در مجازات‌های حدی • نقش توبه در تغییر مجازات
برخی از پژوهشگران فقهی بر اساس امضایی بودن همه مجازات‌های ذکر شده در متون دینی، معتقدند شکل و شیوه اجرای مجازات اهمیت ندارد؛ بلکه مقاصد مورد نظر از اجرای کیفر دارای اهمیت است. به باور آنها عبادی نبودن مقررات ناظر به نوع مجازات‌ها و همچنین گستردگی اختیارات حکومت اسلامی، گذار از مجازات‌های شرعی را امکان‌پذیر کرده است. در مقابل، عده‌ای دیگر از پژوهشگران، قائل به تبدیل‌ناپذیری حدود و مجازات‌های بدنی هستند که در متون دینی برای جرائم خاص تعیین شده است.
در این صفحه کتاب‌ها، مقالات و پایان‌نامه‌های مرتبط با مجازات‌های جایگزینِ مجازات‌های شرعی، از منظر فقه معاصر جمع‌آوری شده است.
کتاب‌ها
فارسی
- امکان‌سنجی تبدیل مجازات‌های حدی، حسن یعقوبی، تهران، نشر آریا دانش، ۱۴۰۰ش. چند صفحه نخست از سامانه خانه کتاب
- تبدیل مجازات در فقه و حقوق ایران، مرتضی برزگر و عبدالله اسدی، تهران، نشر رزا، ۱۴۰۰ش. چند صفحه نخست از سامانه خانه کتاب
- تبدیل مجازات حدی در فقه امامیه، محمود رمضانی، تهران، نشر ملائک، ۱۴۰۰ش.
- نظریه تعطیل، تخفیف و تبدیل مجازات‌های حدی از منظر اختیارات حاکم اسلامی، دانیال عالمیان و امیر بارانی بیرانوند، تهران، نشر مجد، ۱۳۹۸ش. چند صفحه نخست از سامانه خانه کتاب
- امکان‌سنجی حذف مجازات اعدام از جرائم تعزیری و تعیین مجازات‌های جایگزین، عمران علی‌محمدی، تهران، انتشارات طلایی پویندگان دانشگاه، ۱۳۹۷ش. چند صفحه نخست از سامانه خانه کتاب
- تخفیف و تبدیل مجازات‌ها در حقوق ایران، نورالله کریمی، ایلام، نشر گویش، ۱۳۸۱ش.
عربی
- الاتجاهات الحديثة في العقوبات البديلة، محمد صالح العنزي، اردن، عمان، دار غيداء للنشر والتوزيع، ۲۰۱۶م.
- العقوبات البديلة ؛ دراسة فقهية تحليلية تأصيلية مقارنة، عبد الرحمن خلفي، بیروت، المؤسسة الحديثة للكتاب، ۲۰۱۴م.
- بدائل عقوبة الاعدام في السياسة الجنائية المعاصرة، وائل كمال محمد الخضري، المغرب (الرباط)، دارالسلام، ۲۰۱۰م. فهرست کتاب
- التشريع الجنائي الإسلامي مقارناً بالقانون الوضعي، عبدالقادر العودة، بیروت، دار الكاتب العربي، ۲۰۰۸م. لینک کتاب
- العقوبات البديلة في الفقه الاسلامي، محمد محمد مصباح القاضي، مصر، قاهره، دار النهضة العربية للنشر والتوزيع، ۱۹۹۷م.
مقاله‌ها
فارسی
- کیفر قصاص در دوگانگی قرائت موضوعیت‌گرا و کارکردگرا، محمدحسن مالدار و عبدالرضا جوان جعفری بجنوردی و سید محمدجواد ساداتی، دوفصلنامه پژوهشنامه حقوق کیفری، شماره ۲۳، ۱۴۰۰ش. لینک مقاله
- تعزیرات منصوص و کاستی‌های آن، مهدی منتظرقائم، فصلنامه دیدگاه‌های حقوق قضایی، شماره ۹۰، ۱۳۹۹ش. لینک مقاله
- امکان‌سنجی تساهل و مدارا در مجازات‌های شرعی، حسین فتح آبادی، فصلنامه مطالعات میان رشته‌ای فقه، شماره ۱، ۱۳۹۹ش. لینک مقاله
- امکان‌سنجی تبدیل قانونی حق قصاص در فقه مذاهب خمسه و خلأهای قانونی آن، زهرا سمیعی زفرقندی و حسین جعفری و عبدالعلی توجهی، دوفصلنامه علمی حقوق تطبیقی، شماره ۱۳، ۱۳۹۹ش. لینک مقاله
- نگاه تحلیلی به نقش توبه در حدود (سرقت) و تعزیرات براساس فقه و قانون مجازات اسلامی ۱۳۹۲، محمدجلیل رضایی و جواد پنجه‌پور و هرمز اسدی کوه‌باد، دوفصلنامه مبانی فقهی حقوق اسلامی، شماره ۲۳، ۱۳۹۸ش. لینک مقاله
- الگوی رواداری کیفری در حدود و قصاص، حسن مرادی و ولی‌الله صادقی، فصلنامه دین و قانون، شماره ۱۹، ۱۳۹۷ش. لینک مقاله
- مجازات رجم در پرتو عناوین ثانوی، محمد نظری ندوشن و اردوان ارژنگ، فصلنامه جستارهای فقهی اصولی، شماره ۷، ۱۳۹۶ش. لینک مقاله
- امکان‌سنجی فقهی گذار از مجازات‌های بدنی، رحیم نوبهار، فصلنامه فقه، شماره ۹۰، ۱۳۹۶ش. لینک مقاله
- تبدیل‌ناپذیری حدود (مجازات‌های بدنی معیّن) در اسلام، محمدعلی خادمی کوشا، فصلنامه فقه، شماره ۹۰، ۱۳۹۶ش. لینک مقاله
- تبدیل قصاص در حقوق کیفری ایران، حسن مرادی، فصلنامه پژوهش حقوق کیفری، شماره ۲۱، ۱۳۹۶ش. لینک مقاله
- تبدیل و جایگزینی مجازات‌های اسلامی (حدود و تعزیرات) متناسب با مقتضیات زمان، سعید هادی نجف‌آبادی و محمدرضا آیتی، فصلنامه پژوهش های فقه و حقوق اسلامی، شماره ۴۶، ۱۳۹۵ش. لینک مقاله
- اختیار حاکم اسلامی در تبدیل مجازات رجم با نگاهی به نظرهای شورای نگهبان، محمد اسحاقی و سید محمدرضا امام و مصطفی مسعودیان، دوفصلنامه دانش حقوق عمومی، شماره ۱۲، ۱۳۹۴ش. لینک مقاله
- نقش مصلحت در اجرای مجازات‌های حدی، عابدین مؤمنی و حامد رستمی نجف‌آبادی، دوفصلنامه فقه مقارن، شماره ۵، ۱۳۹۴ش. لینک مقاله
- بررسی قبض و بسط کیفرهای حدی، رضا دانشور ثانی و قدرت‌الله رمضانی، دوفصلنامه مطالعات فقه اسلامی و مبانی حقوق، شماره ۳۲، ۱۳۹۴ش. لینک مقاله
- لزوم استفاده محدود از کیفر سالب آزادی بر مبنای فقه اسلامی، عبدالعلی توجهی و حسام ابراهیم‌وند، فصلنامه دیدگاه‌های حقوق قضایی، شماره ۶۸، ۱۳۹۳ش. لینک دسترسی به مقاله
- اعتماد به قاضی (تحلیل ماده ۷۲۸ قانون مجازات اسلامی بر مبنای نظریات فقهی شورای نگهبان)، غلامحسین الهام، فصلنامه دیدگاه‌های حقوق قضایی، شماره ۵۷، ۱۳۹۱ش. لینک مقاله
- حد و تعزیر و موارد جایگزینی هر یک با دیگری با رویکردی به دیدگاه امام خمینی(س)، عیسی ولایی، پژوهشنامه متین، شماره ۵۳، ۱۳۹۰ش. لینک مقاله
- سیاست کیفری کرامت‌مدار، حسن بابایی و پرویز نیلی، فصلنامه دانش انتظامی کردستان، شماره ۸، ۱۳۹۰ش. لینک مقاله
- تأمل در حد و تعزیر جرائم با تکیه بر زمان و مکان، عبدالحکیم سلیمی، فصلنامه مطالعات راهبردی زنان، شماره ۱۷، ۱۳۸۱ش. لینک مقاله
عربی
- التعزير من أبرز العقوبات البديلة في الفقه الإسلامي، كريم محمد ككو علي، مجلة دراسات في العلوم الإنسانية والاجتماعية، اردن، مجلد ۴، شماره ۳، ۲۰۲۱م.
- دور السياسة الشرعية في تنظيم العقوبات البديلة في الفقه الاسلامي والقانون الجنائي الفلسطيني، أ.محمد حمزة أحمد كميل، المجلة الدولية للاجتهاد القضائي، آلمان، شماره ۱، ۲۰۲۱م. لینک دسترسی به مقاله
- الأحكام البديلة وضوابطها في فقه العقوبات الإسلامية: دراسة فقهية تحليلية، نبيل محمد كريم المغايرة، مجلة الجامعة الإسلامية للدراسات الشرعية والقانونية، عزه، مجلد ۲۸، شماره ۳، ۲۰۲۰م. لینک دسترسی به مقاله
- عقوبة الإعدام بين التنظيم والتجريم، حابس يوسف سالم زيدات، مجلة أبحاث قانونية وسياسية، الجزایر، مجلد ۵، شماره ۲، ۲۰۲۰م. لینک مقاله
- المفاهيم الحديثة في العقوبات البديلة عن الأحكام التعزيرية، عنود محمد عبدالمحسن الخضيري، مجلة جامعة الملك عبدالعزيز - الآداب و العلوم الإنسانية، مجلد ۲۸، شماره ۳، ۲۰۲۰م. لینک دسترسی به مقاله
- العقوبات البديلة في التشريعات المقارنة والنظام الجزائي السعودي، لولوه بنت محمد الدويش، المجلة الالکترونیة الشاملة متعددة التخصصات، شماره ۲۳، ۲۰۲۰م. لینک مقاله
- عقوبة الجلد في الاسلام ومثالب بدائلها في القانون الوضعي، محمد، زين مرعى طنطاوى، المجلة المصرية للدراسات القانونية والاقتصادية، شماره ۱۰، ۲۰۱۸م.
- الاشراف القضائى على تطبيق العقوبات البديلة، ادریس الحیانی، المجلة المغربية للحكامة القانونية والقضائية، شماره ۲، ۲۰۱۷م.
- العقوبات البديلة الواردة فى قانون الجزاء العمانى والتطبيقات المعاصرة، بدر بن خميس بن سعيد اليزيدى، المجلة القضائية، عمان، شماره ۶، ۲۰۱۷م.
- سياسة التجريم في الشريعة الاسلامية و القوانين المعاصرة، شاكر بن مقبل بن الصالح العصيمي، مجلة الفكر الشرطي، امارات، مجلد ۲۵، شماره ۹۶، ۲۰۱۶م. لينك مقاله
- العقوبات البديلة بين الفقه الإسلامي والتشريعات المعاصرة، محمد رفیق، منشورات مجلة الحقوق - سلسلة المعارف القانونية والقضائية، المغرب، اصدار ۴۴، ۲۰۱۶م.
- بدائل عقوبة الإعدام فى ضوء السياسة الجنائية المعاصرة (دراسة مقارنة)، ياسر محمد اللمعى، جامعة المنصورة، مجلة البحوث القانونیة و الاقتصادیة، مصر، مجلد ۴، شماره ۳، ۲۰۱۴م. لینک مقاله
- البدائل العقابية و أثرها في مواجهة الجريمة : دراسة فقهية، منى بنت إبراهيم حسن ابن لويبة، مجلة البحوث والدراسات الشرعية، مصر، مجلد ۲، شماره ۲۵، ۲۰۱۳م.
پایان‌نامه‌ها
فارسی
- امکان‌سنجی جایگزینی مجازات عرفی بجای مجازات اسلامی از منظر فقه اسلامی، سید محمد حسینی، رساله دکتری، جامعه المصطفی العالمیه، مجتمع آموزش عالی مشهد مقدس، ۱۴۰۱ش. /articles/f5c7cff1072062c5cdb96512411ccc31 لینک صفحه رساله در سامانه گنج
- امکان‌سنجی تحول در شیوه اجرای مجازات‌های سالب حیات منصوص شرعی، محمدمهدی هاشم‌لو، رساله دکتری، جامعه المصطفی العالمیه، موسسه آموزش عالی علوم انسانی، ۱۴۰۰ش. /articles/5e8f1c6296e2bd1f4230449b535adafd لینک صفحه رساله در سامانه گنج
- نحوه و راهکارهای نظری و اجرایی تطبیق مجازات‌های شرعی با عرف روز جامعه ایران، هدی یاوری، کارشناسی ارشد، موسسه آموزش عالی شاندیز، گروه حقوق، ۱۴۰۰ش. /articles/83cfb235abf61b6c549e7d8c2835a04e لینک صفحه پایان‌نامه در سامانه گنج
- تحلیل کیفرهای حدی بر مبنای فقه مقاصدی؛ ضرورت‌ها، ظرفیت‌ها و پیامدها، محمدمهدی صادقی، کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده حقوق، ۱۳۹۹ش. /articles/79eefd4a6992ce06a6564e31ca1c0338 لینک صفحه پایان‌نامه در سامانه گنج
- بررسی فقهی و حقوقی نقش عرف و مصلحت در تعیین مجازات، تورج روحانی، رساله دکتری، دانشگاه قم، پردیس دانشگاهی، ۱۳۹۹ش. /articles/614ccc78456a298e8657cf2e3cb249e6 لینک صفحه رساله در سامانه گنج
- مجازات‌های جایگزین حدّ، ماهیت و مبانی آن در فقه جزایی اسلام، علی‌اشرف طهماسبی نیک، رساله دکتری، جامعة المصطفی العالمیة، مجتمع آموزش عالی فقه - مدرسه عالی فقه تخصصی، ۱۳۹۹ش./articles/d0f2331bc9b23221560694368e4bbc51 لینک صفحه رساله در سامانه گنج
- مشروعیت تبدیل مجازات حدی از منظر امامیه، محمود رمضانی، سطح سه حوزه، قم، کتابخانه آیت الله العظمی حائری (مدرسه فیضیه)، ۱۳۹۸ش. چکیده پایان‌نامه
- تحلیل و نقد مجازات‌های سالب حیات از نگاه اسلام و حقوق بشر، فربد عرفانی، کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی، دانشکده حقوق، ۱۳۹۸ش. /articles/88e2b5bb238679675617458c5d99cbb4 لینک صفحه پایان‌نامه در سامانه گنج
- بررسی و تحلیل کیفری مجازات‌های تعزیری و بازدارنده و تبدیل آنها در قانون مجازات اسلامی جدید و سابق، کورش گودرزی، کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نورآباد ممسنی، دانشکده فنی مهندسی و تحصیلات تکمیلی، ۱۳۹۷ش. /articles/b7bd395052f1b302dbcb78db59d9693f لینک صفحه پایان‌نامه در سامانه گنج
- مسقطات عقوبت در فقه، سید محمدرضا علوی، کارشناسی ارشد، جامعه المصطفی العالمیه، مجتمع آموزش عالی فقه - مدرسه عالی فقه و اصول، ۱۳۹۶ش. /articles/64c8df1da8d8d9f1ad01c18cb556174c لینک صفحه پایان‌نامه در سامانه گنج
- بررسی تطبیقی شیوه‌های اجرای مجازات سالب حیات، آناهیتا آیت‌اللهی، کارشناسی ارشد، دانشگاه آیت‌الله حائری میبد، دانشکده علوم انسانی، ۱۳۹۶ش. /articles/74d1b52bfa2a4e5f8116588b5e579d68 لینک صفحه پایان‌نامه در سامانه گنج
- مبنای فقهی تبدیل مجازات حد در ماده ۲۲۵ قانون مجازات اسلامی ۱۳۹۲، فاطمه خداوردی‌زاد، کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بین‌المللی بندر انزلی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، ۱۳۹۶ش. /articles/2adfa853cdc4b0998a303fdf4e0c3406 لینک صفحه پایان‌نامه در سامانه گنج
- امکان تبدیل حدود از دیدگاه فقه مذاهب اسلامی و حقوق افغانستان و ایران، رحیم‌الله حازم، کارشناسی ارشد، دانشگاه مذاهب اسلامی، دانشکده فقه و حقوق، ۱۳۹۶ش. /articles/52846d055c1c4f34c3749804c3e53ab0 لینک صفحه پایان‌نامه در سامانه گنج
- نقش مصلحت در تقنین و اجرای مجازات‌های حدّی، حامد رستمی نجف‌آبادی، رساله دکتری، دانشگاه مذاهب اسلامی، دانشکده فقه و حقوق، ۱۳۹۵ش. /articles/e6a5e392a2f3c5a91a3f603eae1204b8 لینک صفحه رساله در سامانه گنج
- اختیار حاکم در تعدیل، تبدیل و اسقاط مجازات‌های منصوص شرعی، مصطفی مسعودیان خوزانی، رساله دکتری، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه تهران، ۱۳۹۵ش. لینک چکیده
- مبنای عدم اجرای حد در عام المجاعه، الهام امیرزاده، کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بندر انزلی، دانشکده حقوق، ۱۳۹۵ش. /articles/9a386a49d27d811e8cee8df5d5c71fc4 لینک صفحه پایان‌نامه در سامانه گنج
- بررسی مبانی فقهی ثبات و تغییر در جرایم و مجازات‌ها با تاکید بر قانون مجازات اسلامی ۹۲، زینب خلج، کارشناسی ارشد، دانشگاه قم، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، ۱۳۹۵ش. /articles/1cb7f5624bbfd051f9ca50cb6d8d02b2 لینک صفحه پایان‌نامه در سامانه گنج
- دیدگاه‌ها و تحولات مجازات رجم در فقه اسلامی و حقوق ایران، مریم سواری، کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید چمران اهواز، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، ۱۳۹۵ش. /articles/4778511d6bd6a37616758a4488b82ff9 لینک صفحه پایان‌نامه در سامانه گنج
- اختیار حاکم در تعدیل، تبدیل و اسقاط مجازات‌های منصوص شرعی، مصطفی مسعودیان خوزانی، رساله دکتری، دانشگاه تهران، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، ۱۳۹۵ش. /articles/48604b4e010e5bcc84f31b8992e89283 لینک صفحه رساله در سامانه گنج
- مبانی فقهی حقوقی تبدیل مجازات رجم ( ماده ۲۲۵ قانون مجازات اسلامی)، مژگان احسانی آزاد، کارشناسی ارشد، دانشگاه آیت‌الله حائری میبد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، ۱۳۹۵ش. /articles/d5b1fc8c3f5dc19e7281d535aab8c0ab لینک صفحه پایان‌نامه در سامانه گنج
- نظریه تعطیل، تخفیف و تبدیل مجازات‌های حدی از منظر اختیارات حاکم اسلامی، دانیال عالمیان گاوزن، کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید مطهری، ۱۳۹۴ش. /articles/5da9c08c1007b90160e5bb9ebfcec2dc لینک صفحه پایان‌نامه در سامانه گنج
- تخفیف و تبدیل مجازات حدی از منظر فقه و حقوق، عباسعلی عبیری، پایان‌نامه حوزوی، جامعة المصطفی العالمیة، ۱۳۹۴ش. چکیده پایان‌نامه
- بررسی فقهی و حقوقی اختیار قاضی در تعیین نوع و میزان مجازات، اسد لطفی، کارشناسی ارشد، دانشگاه ارومیه، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، ۱۳۹۴ش. /articles/5f184a54569feafa1d51bbab0bbe4f24 لینک صفحه پایان‌نامه در سامانه گنج
- امکان‌سنجی تبدیل مجازات‌های حدی، حسن یعقوبی، کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید باهنر کرمان، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، ۱۳۹۳ش. /articles/6d0bb9b97f7173320c3f8cc1980c8741 لینک صفحه پایان‌نامه در سامانه گنج
- مجازات رجم و تأثیر مقتضیات زمان در اجرای آن در حقوق ایران، ریحانه عرب اسماعیلی، کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شاهرود، دانشکده علوم انسانی، ۱۳۹۳ش. /articles/8fc375cb07a312d8e49e9da467592918 لینک صفحه پایان‌نامه در سامانه گنج
- بررسی تاثیر عنصر زمان و مکان در جرم و مجازات، امام‌بخش طهماسبی، کارشناسی ارشد، دانشگاه جامعه المصطفی العالمیه، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، ۱۳۹۰ش. /articles/d48f7ef141ed2dd402c58cdcbd292f20 لینک صفحه پایان‌نامه در سامانه گنج
- بررسی تطبیقی اجرای حدود از نظر مذاهب خمسه، سید داوود میرحسینی، کارشناسی ارشد، مرکز پیام نور تهران، دانشکده علوم انسانی، ۱۳۹۰ش. /articles/fc76742a6561514546fe68f5956a1cda لینک صفحه پایان‌نامه در سامانه گنج
- بررسی فقهی، حقوقی شرط عام المجاعه (سال قحطی) و اضطرار در سرقت، پردیس شریعتی، کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، ۱۳۹۰ش. /articles/bcc1fe6cbd576723918c6d10f0c5ed0d لینک صفحه پایان‌نامه در سامانه گنج
- بررسی تبدیل مجازات در سیاست جنایی (تقنینی قضایی) ایران، علی قاسمی ده‌چشمه، کارشناسی ارشد، دانشگاه علوم قضایی و خدمات اداری، ۱۳۹۰ش. /articles/f44461a8a522dea22a3e062881d94dd0 لینک صفحه پایان‌نامه در سامانه گنج
- کیفیت اجرای انواع حد اعدام، محمدابراهیم شمس ناتری، کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده علوم انسانی، ۱۳۷۵ش. /articles/bd2c5f23bcc8959c343d878a2b264e42 لینک صفحه پایان‌نامه در سامانه گنج
- تخفیف و تبدیل مجازات‌ها در حقوق ایران، نورالله کریمی، کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده علوم انسانی، ۱۳۷۳ش. /articles/f91ce50f745af865eecb0f1120f57b9d لینک صفحه پایان‌نامه در سامانه گنج
عربی
- العقوبات البديلة فی الفقه الاسلامی والسياسـات الجنائیة المعاصرة، بن سماعیلی محمد، رساله دکتری، جامعة الجزایر، کلیه العلوم الاسلامیة، قسم الشریعة و القانون، ۲۰۱۹م. لینک رساله
- الأنظمة البديلة للعقوبة، حسنية بوشيبة، کارشناسی ارشد، المركز الجامعي أحمد زبانة، معهد العلوم القانونية والإدارية، الجزایر، ۲۰۱۲م.