جرائم سلبی (منابع مطالعاتی)
جرم سلبی، نوعی جرم که ناشی از ترک فعل است. ترک فعل، اصطلاح حقوقی به‌معنای امتناع ارادی شخص از عمل به وظیفه قانونی یا قراردادی است که بر عهده دارد. محدوده جرم‌انگاری ترک فعل در سیستم‌های حقوق جزایی مبتنی بر فقه اسلام از مباحث چالشی فقه معاصر است. برخی با استناد به قاعده «التعزیر في کل معصية»، هر ترک واجبی را که نص خاصی در مورد مجازات آن وجود ندارد قابل جرم‌انگاری و تعزیر می‌دانند. مسئله دیگر مرتبط با ترک فعل در فقه، امکان ارتکاب جنایت مانند قتل از طریق ترک فعل است. نظرات فقها در این زمینه متفاوت است و منشأ این اختلاف به اثبات رابطه علیت و سببیت بین نتیجه مجرمانه و ترک فعل برمی‌گردد.
قائلین به عدم اثبات مانند سید ابوالقاسم خویی و محمدحسن نجفی جرم را مستند به ترک فعل نمی‌دانند. در نقطه مقابل، موافقین اثبات به چند دسته تقسیم می‌شوند. بعضی به صورت مطلق و برخی دیگر در صورت وجود تعهد از جانب تارک، او را مسئول جرم و ضامن قرار می‌دهند. عده‌ای نیز علاوه بر تعهد، قصد جنایت را معتبر می‌دانند.
در این صفحه منابع مرتبط با جرم سلبی در فقه معاصر جمع‌آوری شده است.
کتاب‌ها
فارسی
- مسئولیت حقوقی ناشی از ترک فعل در حقوق ایران، علی نوروزی، تهران، گروه آموزشی مدرس، ۱۳۹۷ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- مسئولیت مدنی ناشی از ترک فعل منجی غریق با نگاهی بر قانون مجازات اسلامی جدید، علیرضا اکبری‌بنی، تهران، گروه آموزشی مدرس، ۱۳۹۷ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- تبیین فقهی - حقوقی معاونت در جرم از طریق ترک فعل، محسن دیبانژاد، تهران، مجد، ۱۳۹۶ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی فقهی - حقوقی ترک فعل در تحقق عنصر مادی جرم، عبدالوهاب کریمی، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، ۱۳۹۳ش.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی ترک فعل منجر به قتل از بعد حقوقی و فقهی، مجید رهایی و علی رشیدی، تهران، اندیشه عصر، ۱۳۹۲ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
مقاله‌ها
فارسی
- ترک فعل در جنایات غیرعمدی: از معیار تا مصداق، احمد حاجی ده‌آبادی و علی عسگری مروت، فصلنامه پژوهش حقوق کیفری، سال هشتم، شماره ۲۹، زمستان ۱۳۹۸ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- تسبیب در قتل ناشی از ترک فعل، محسن اسمعیلی، فصلنامه مطالعات فقه اقتصادی، شماره ۳، زمستان ۱۳۹۸ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- مبانی فقهی و حقوقی قتل ناشی از ترک فعل در حقوق ایران با نظرداشتی بر نظام حقوقی کامن‌لا، حمزه بیگی هرباغ و کیومرث کلانتری، فصلنامه پژوهش‌های فقه و حقوق اسلامی، سال شانزدهم، شماره ۵۸، زمستان ۱۳۹۸ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- قلمرو مسئولیت اشخاص در فرض سرایت جنایت، محبوبه حسنی ابوالحسنی کلایی و محمد محسنی دهکلانی، فصلنامه پژوهش‌های فقهی، دوره ۱۵، شماره ۳، پاییز ۱۳۹۸ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- ترک فعل به مثابه شرط تحقق جنایت عمدی با رجوع به ماده ۲۹۵ قانون مجازات اسلامی، محمدابراهیم شمس ناتری و سعیده یاری و گلشن فتحی، دوره ۸، شماره ۱۶، فصلنامه مطالعات حقوق بشر اسلامی، بهار و تابستان ۱۳۹۸ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- واکاوی جرم‌انگاری ترک فعل در تقابل دو اصل خودمداری و رفاه، مجید قورچی‌بیگی، دوفصلنامه پژوهشنامه حقوق اسلامی، شماره ۴۹، بهار و تابستان ۱۳۹۸ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- جرایم مبتنی بر ترک فعل در نظام کیفری ایران، علی جواهری، فصلنامه فقه، حقوق و علوم جزا، شماره ۱۱، بهار ۱۳۹۸ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- تأثیر قوه قاهره در قتل و جرح ناشی از ترک فعل، هادی غلامرضا راوی و محمود یوسفوند، دوفصلنامه مطالعات فقه و حقوق اسلامی، شماره ۱۸، بهار و تابستان ۱۳۹۷ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- تحلیل مصادیق قانونی معاونت در جرم و امکان تحقق آن‌ها از طریق ترک فعل، فرید محسنی و محسن دیبانژاد، دوفصلنامه شهر قانون، شماره ۲۰، پاییز و زمستان ۱۳۹۶ش.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- واکاوی فقهی- حقوقی احکام وضعی- تکلیفی ترک فعل با توجه به رابطه استناد، فضل‌الله فروغی و امیر باقرزاده‌گان و محمد میرزایی، فصلنامه پژوهش‌های فقه و حقوق اسلامی، شماره ۴۵، پاییز ۱۳۹۵ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- امکان وقوع جنایت به واسطه ترک فعل، محمدهادی صادقی و بهزاد جودکی، فصلنامه پژوهش حقوق کیفری، شماره ۱۵، تابستان ۱۳۹۵ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- مسئولیت کادر درمانی در ترک یا تأخیر درمان مجنی علیه از منظر حقوق کیفری، سعید شایان‌پور، فصلنامه مطالعات علوم سیاسی، حقوق و فقه، سال دوم، شمار ۱، بهار ۱۳۹۵ش.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی تطبیقی معاونت در جرم از طریق ترک فعل در سامانهٔ حقوقی ایران و انگلستان، امیر محمدکریمی و سید درید موسوی‌مجاب و اسماعیل آقابابائی‌بنی، فصلنامه مطالعات فقهی و فلسفی، شماره ۲۴، زمستان ۱۳۹۴ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی فقهی حقوقی مسئولیت ناشی از ترک درمان، بر اساس قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲، امیر باقرزاده‌گان و محمد میرزایی، دوفصلنامه فقه پزشکی، شماره ۲۰ و ۲۱، پاییز و زمستان ۱۳۹۳. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- ترک فعل به مثابه عمل کشنده، احمد حاجی‌ده‌آبادی، فصلنامه تحقیقات حقوقی، شماره ۵۷، بهار ۱۳۹۱ش.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- ترک فعل منجر به «سلب حیات» توسط پزشک، عادل ساریخانی و اسماعیل آقابابائی‌بنی، فصلنامه فقه پزشکی، سال سوم، شماره ۷ و ۸، تابستان و پاییز ۱۳۹۰ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- تأثیر عدم درمان مجنی‌علیه در مسئولیت جانی، حسینعلی بای، فصلنامه حقوق اسلامی، شماره ۲۸، بهار ۱۳۹۰ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی امکان ارتکاب قتل عمدی از طریق ترک فعل در فقه و حقوق کیفری ایران، ابوالحسن شاکری و اسفندیار مرادی کندلاتی، [دوفصلنامه فقه و مبانی حقوق اسلامی]، شماره ۱، پاییز و زمستان ۱۳۸۸ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی ترک فعل در جرم قتل عمدی، حسین پوربافرانی، ماهنامه دادرسی، شماره ۵۲، مهر و آبان ۱۳۸۴ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- مسئولیت مدنی ناشی از ترک فعل (تقصیر از نوع فعل سلبی یا ترک فعل)، سید مرتضی قاسم‌زاده، فصلنامه دانشکده حقوق و علوم سیاسی (دانشگاه تهران)، شماره ۴۴، تابستان ۱۳۸۷ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
عربی
- جريمة امتناع الطبيب عن المساعدة في القانون الجنائي والشريعة الإسلامية، عبد القادر الحسيني ابراهيم محفوظ، مجلة كلية الشریعة والقانون بأسیوط، مجلد ۳۴، شماره ۲، ۲۰۲۲م. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- الجريمة السلبية في الفقه الإسلامي وقانون الجزاء الكويتي: دراسة مقارنة، ولید بن خالد الربیع، مجلة الحقوق، جامعة الكويت - مجلس النشر العلمي، مجلد ۳۹، شماره ۳، ۲۰۱۵م.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- المسؤولية في الجريمة السلبية: نظرة فقهية، عمر بن علي بن عبدالله السديس، مجلة كلية الشريعة والقانون بطنطا (مصر)، شماره ۲۶، ۲۰۱۱م.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- امتناع الطبيب عن العلاج بين الشريعة والقانون، عبدالله بن إبراهيم موسی، مجلة الشريعة والقانون، جامعة الإمارات العربية المتحدة، شماره ۴۴، ۲۰۱۰م. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- الجرائم السلبية: أحكامها وضوابطها في الفقه الإسلامي، عبدالمجيد محمود الصلاحين، مجلة الشريعة والقانون، شماره ۳۶، ۲۰۰۸م. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- مسؤولية الممتنع عن مساعدة غيره في الشريعة الإسلامية، محمد راكان ضيف الله الدغمي، أبحاث اليرموك - سلسلة العلوم الإنسانية والاجتماعية (اردن)، مجلد ۱۵، شماره ۱، ۱۹۹۹م.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
پایان‌نامه‌ها
فارسی
- بررسی فقهی و حقوقی ترک فعل، در تحقق قتل، فاطمه طالبی، کارشناسی ارشد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه مازندران، ۱۴۰۱ش. اطلاعات پایان‌نامه را اینجا ببینید
- مسئولیت جرایم سلبی در فقه مذاهب اسلامی وحقوق افغانستان، مطیع‌الله شریعتی، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشکده فقه و حقوق، دانشگاه مذاهب اسلامی، ۱۳۹۹ش. اطلاعات پایان‌نامه را اینجا ببینید
- قتل ناشی از ترک فعل در حقوق ایران و مقایسه و تطبیق آن با نظام کامن لا، حمزه بیگی هرباع، پایان‌نامه دکتری، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه مازندران، ۱۳۹۶ش. لینک چکیده پایان‌نامه
- بررسی امکانات ارتکاب قتل عمدی از طریق ترک فعل در فقه و مذاهب خمسه، محمد نعمت‌الله‌زاده، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، ۱۳۹۵ش. اطلاعات پایان‌نامه را اینجا ببینید
- تطبیق محرمات بر جرایم سلبی و احکام تابعه، ایرج نگهداری‌نیا، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، مرکز پیام نور تهران جنوب، دانشگاه پیام نور استان تهران، ۱۳۹۳ش. اطلاعات پایان‌نامه را اینجا ببینید
- بررسی ترک فعل منجر به قتل از دیدگاه مذاهب پنج‌گانه، مریم علیخانی، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، ۱۳۹۳ش. اطلاعات پایان‌نامه را اینجا ببینید
- ترک فعل به عنوان عنصر مادی قتل در فقه امامیه و حقوق کیفری ایران، معصومه صدارت، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، پردیس علوم انسانی و اجتماعی - دانشکده الهیات، دانشگاه یزد، ۱۳۹۲ش. اطلاعات پایان‌نامه را اینجا ببینید
- بررسی فقهی و حقوقی مسئولیت جزایی ناشی از ترک فعل از دیدگاه فقه امامیه و حقوق موضوعه ایران، مریم صیدی، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، ۱۳۹۲ش. اطلاعات پایان‌نامه را اینجا ببینید
عربی
- الجريمة السلبية في الفقه الإسلامي مقارنة بالقانون الوضعي وتطبيقاتها المعاصرة، مرفت حمدي أحمد عبدالرسول، كلية دار العلوم، جامعة المنيا، مصر، ۲۰۱۹م. لینک متن پایان‌نامه
- الجرائم السلبية: دراسة فقهية مقارنة، محمد عوض هلال الشرعة، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، كلية الدراسات الفقهية والقانونية، جامعة آل البيت، اردن، ۲۰۰۹م.
- نظرية الجريمة السلبية في الفقه الاسلامي، داود نعيم داود رداد، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، كلية الدراسات العليا، جامعة النجاح الوطنية، فلسطین، ۲۰۰۷م. لینک متن پایان‌نامه
- الجرائم السلبية وتطبيقاتها في الفقه الإسلامي المقارن، ردينة إبراهیم حسین الرفاعي، پایان‌نامه دکتری، كلية الدراسات العليا، الجامعة الأردنية، ۱۹۹۷م. لینک متن پایان‌نامه