مالکیت معنوی (منابع مطالعاتی)
مالکیت معنوی، حق معنوی یا مالکیت فکری از مسائل فقه معاصر است که گرچه به‌طور اجمالی در برخی از کتاب‌های فقهی اهل‌سنت مورد اشاره قرار گرفته، اما کمتر می‌توان اثری از آن در آثار متقدم فقهی شیعه یافت. گروهی از فقیهان معاصر از جمله امام خمینی و سید علی سیستانی، اعتباری برای مالکیت فکری قائل نبوده‌اند، اما فقیهانی از جمله سید صادق روحانی، نشر و تکثیر آثار را نیازمند اجازه صاحب اثر دانسته‌اند. احکام مالکیت معنوی علاوه بر حق نشر آثار، امور دیگری از جمله حق ثبت اختراع و علائم تجاری را نیز در بر می‌گیرد. پاره‌ای از سؤالات درباره مالکیت معنوی قابل طرح است؛ از جمله آنکه آیا حق معنوی حائز شروط لازم برای احراز ملکیت است یا خیر، آیا در صورت ثبوت ملکیت، آیا امکان وقف مالکیت معنوی وجود دارد، و از سوی دیگر، آیا دولت اسلامی موظف است از مالکیت معنوی شهروندان حفاظت کند یا خیر.
کتاب‌ها
فارسی
- مسائل ایده و فقه شیعی: مالکیت فکری، حقوق معنوی، کاظم استادی‌مقدم، قم، تولید و پخش کتاب ارزشمند، ۱۳۹۹ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- کتابشناسی فقهی ایده: مالکیت فکری، حقوق معنوی، کاظم استادی، تهران، تولید و پخش کتاب ارزشمند، ۱۳۹۹ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- مبانی نظری ابعاد معنوی مالکیت فکری مطالعه تطبیقی در حقوق ایران و فقه امامیه، علی رحیمی، تهران، مؤسسه اندیشه کامیاب ایرانیان، ۱۳۹۹ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- مالکیت فکری، حقوق معنوی استفتائات ایده‌برداری: مطابق با فتوای آیت‌الله مبشر کاشانی، کاظم استادی مقدم، قم، تولید و پخش کتاب ارزشمند، ۱۳۹۹ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- بررسی فقهی و حقوقی مالکیت فکری، مهتاب مانده‌گاران، تهران، سنجش و دانش، ۱۳۹۶ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- مالکیت‌های معنوی: بررسی دیدگاه امام خمینی(س) و برخی فقیهان، امید عمیق، تهران، مؤسسه چاپ و نشر عروج، ۱۳۹۶ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- جایگاه مالکیت دولت در اندیشه امام خمینی و محقق خویی، امین فکری، مشهد، استاد، ۱۳۹۶ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- مالکیت فکری از منظر فقهی و حقوقی، اشرف تندیسه‌پور، زیرنظر فاطمه لعل‌روشن، مشهد، طنین قلم، ۱۳۹۵ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- بررسی مبانی فقهی و حقوقی مالکیت معنوی، محسن محمدیان، دلند گلستان، کیسان، ۱۳۹۴ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- تبیین فقهی و حقوقی حقوق مالکیت‌های فکری: با تأکید بر دیدگاه فقهی امام خمینی، محمدجواد عربیان، تهران، پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی، ۱۳۹۴ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- بررسی فقهی مالکیت معنوی با نگاهی به نظر امام خمینی(ره)، احمد اولیایی، قم، پونک شهر، ۱۳۹۳ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- حقوق مؤلفان، مترجمان، هنرمندان و ناشران در فقه معاصر اسلامی، محمد فتحی درینی، ترجمه محمودرضا افتخارزاده، تهران، آرون، ۱۳۹۳ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- حقوق معنوی آثار فرهنگی از دیدگاه فقه امامیه و حقوق موضوعه ایران، مرضیه نظرزاده، قم، بوستان کتاب، ۱۳۹۰ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- مالکیت معنوی: در حقوق ایران، اسلام و کنوانسیون‌های بین‌المللی، صمد حضرتی شاهین‌‌دژ، تهران، دانشگاه آزاد اسلامی، ۱۳۸۹ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- مبانی حقوق مالکیت معنوی در فقه و قانون، محمود یوسف‌وند، قم، خرم، ۱۳۸۶ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- چشم‌انداز فقهی و حقوقی حقوق مالکیت‌های فکری: با تأکید بر دیدگاه فقهی امام خمینی(س)، جواد عربیان، تهران، پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی، ۱۳۸۳ش.
عربی
- حقوق الملکیة الفکریه، مؤید زیدان، الجامعة الافتراضیة السوریه، ۲۰۲۰ش. لینک.
- حمایة الموروث الثقافی الإسلامي بقواعد الملکیة الفکریه، زیاد طارق جاسم، دبی، ۱۴۳۹ق/۲۰۱۸ش. لینک.
- ادلة حقوق التألیف و شروطها فی الشریعة الاسلامیه، محمدعلی احداش، بیروت، دار ابن‌حزم، ۲۰۱۴م.
- القانون الواجب التطبيق على مسائل الملكية الفكرية، عامر محمود الكسوانی، دار وائل للطباعة و النشر و التوزيع، ۲۰۱۱م.
- حق التألیف: دراسة فقهیة معمقة حول حقوق التألیف، ترجمه (به عربی): محمدجواد سعیدی، دمشق: حوزة فقه الأئمة الأطهار، ۱۴۳۰ق/ ۲۰۰۹ش. لینک: نیازمند ثبت‌نام.
- حماية الملكية الفكرية في الفقه الإسلامي والآثار الاقتصادية المترتِّبة عليها، ناصر بن محمد بن مشری الغامدی، عربستان سعودی، دار ابن الجوزی، ۲۰۰۶ش. لینک.
- الملكية الفكرية : ماهيتها، مفرداتها، طرق حمايتها، عامر محمود الكسوانی، دار الحبيب للنشر والتوزيع، عمان، الأردن، ۱۹۹۸م.
- الحق المالی للمؤلف فی الفقه الاسلامی و القانون المصری، عبدالسمیع عبدالوهاب ابوالخیر، قاهره، مکتبة الوهبه، ۱۹۰۵م.
مقاله‌ها
فارسی
- بررسی تطبیقی مبانی مالکیت فکری در حقوق و فقه امامیه، علی بیگزاده و جعفر کوشا و سید باقر میرعباسی، فصلنامه پژوهش‌های فقهی، زمستان ۱۳۹۷، دوره چهاردهم، ش۴، مقاله را از اینجا ببینید
- امکان‌سنجی فقهی وقف حقوق معنوی با نگاهی به ماده ۵۵ قانون مدنی، رضا نیکخواه سرنقی و محمدحسن جوادی و سید علی حسینی، دوفصلنامه آموزه‌های فقه مدنی، ش۱۷، بهار و تابستان ۱۳۹۷ش. مقاله را از اینجا ببینید
- تحلیل فقهی و حقوقی موانع امکان نقل و انتقال حق معنوی مؤلف، علی امینی‌نژاد و سید حسین صفایی، فصلنامه پژوهش‌های فقه و حقوق اسلامی، دوره ۱۳، ش۴۷، بهار ۱۳۹۶ش. مقاله را از اینجا ببینید
- مبانی فقهی حقوق مالکیت معنوی (فکری)، هادی گیاهپور، پویش در آموزش علوم انسانی، ش۵، زمستان ۱۳۹۵ش. مقاله را از اینجا ببینید
- حقوق مالکیت معنوی در فقه امامیه و قوانین موضوعه ایران، محسن رئیسی و مریم آقایی بجستانی، فصلنامه پژوهش‌های فقه و حقوق اسلامی، ش۴۵، پاییز ۱۳۹۵، مقاله را از اینجا ببینید
- مفهوم اموال فکری در حقوق اموال و جایگاه آن، رحیم پیلوار، دوفصلنامه مطالعات فقه و حقوق اسلامی، ش۱۲، تابستان ۱۳۹۴ش. مقاله را از اینجا ببینید
- مشروعیت و مالیت شرعی حقوق معنوی، محمدجواد ولی‌زاده و عباسعلی سلطانی، مجله آموزه‌های فقه مدنی، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، ش۱۱، بهار و تابستان ۱۳۹۴، مقاله را از اینجا ببینید
- امکان‌سنجی وقف حقوق معنوی، محمدجواد ولی‌زاده و عباسعلی سلطانی، فصلنامه پژوهش‌های فقهی، ش۴، زمستان ۱۳۹۳ش. مقاله را از اینجا ببینید
- بیع اموال فکری، اسماعیل عباسی و مهدی نوده، تحقیقات حقوقی آزاد، ش۲۳، بهار ۱۳۹۳ش. مقاله را از اینجا ببینید
- معناشناسی حق معنوی در گفتمان حقوقی اسلام و ایران، علی‌مظهر قراملکی و فاطمه قدرتی و سعید نظری توکلی، فصلنامه فقه و حقوق اسلامی (هم‌اکنون: مطالعات حقوق تطبیقی معاصر)، ش۹، پاییز و زمستان ۱۳۹۳ش. مقاله را از اینجا ببینید
- بازبینی فقهی، حقوقی و اخلاقی حقوق مالکیت فکری، بیژن بیدآباد، سایت شخصی بیدآباد، مقاله را از اینجا ببینید
- مبانی فقهی حق افشای اثر، سید حسن شبیری زنجانی و میثم نعمتی، مجله حقوق اسلامی، ش۳۷، مرداد ۱۳۹۲ش. مقاله را از اینجا ببینید
- بازخوانی مبانی فقهی ترمیم خسارت معنوی با رویکردی بر حقوق غیرمالی زوجین، معصومه مظاهری و مریم مهاجری، فصلنامه پژوهش‌های فقه و حقوق اسلامی، ش۳۴، زمستان ۱۳۹۲، مقاله را از اینجا ببینید
- واکاوی مبانی مشروعیت مالکیت معنوی و سیر تحولات سیاست کیفری در حفظ حریم آن، محمدرسول آهنگران و حمیدرضا زند و فاطمه زرگرپور، فصلنامه پژوهش‌های فقهی، سال نهم، ش۳، پاییز ۱۳۹۲ش. مقاله را از اینجا ببینید
- رویکرد فقه پویا در تحلیل ماهیت حقوق مالکیت‌های فکری و مشروعیت آن، سید رضا افتخاری، فقه و تاریخ تمدن، سال نهم، ش۲، تابستان ۱۳۹۱ش. مقاله را از اینجا ببینید (نیازمند ثبت‌نام).
- بررسی فقهی و اقتصادی مالکیت فکری، محمود حکمت‌نیا، فصلنامه اقتصاد اسلامی، ش۳۳، بهار ۱۳۸۸ش. مقاله را از اینجا ببینید
عربی
- حقوق الملکیة الفکریة فی الاسلام، احمد سذلی، الإسلام، Journal of Intellectual Property، ش۲(۱)، ۲۰۱۹ش. لینک.
- حقوق التألیف فی الشریعة الاسلامیة: دراسة مقارنة بقانون حقوق المؤلف الإماراتی، احمد محمد الشحی، مجلة جامعة الشارقه، کلیة الشریعة و الدراسات الاسلامیة، ش۱۴، رمضان ۱۴۳۸/ ۲۰۱۷ش. لینک.
- حقوق المؤلفین من أعضاء هیئة التدریس فی القانون و المواثیق الدولیه، عبدالوهاب عبدالله احمد المعمری، المجلة العربیة لضمان جودة التعلیم الجامعی، ش۱۱، ۲۰۱۳ش. لینک.
- حق‌التألیف و الابتکار: دراسة فقهیة مقارنه، ناهدة جلیل عبدالحسن، مجله دراسات اسلامیة معاصره، ش۵، ۲۰۱۲ش. لینک.
- حق المؤلف بين فقه الإسلام و فكر العولمة، احمد یوسف سلیمان، سایت شبکة الألوکه، ۲۰۰۸م/۱۴۲۹ق، لینک.
- حقوق الملکیة الفکریة بین الفقه و القانون، محمد الشلش، مجلة جامعة النجاح للأبحاث (العلوم الإنسانیة)، ج۲۱(۳)، ۲۰۰۷ش. لینک.
- الحقوق المعنوية للمؤلف، محمد عبدالرزاق السيد إبراهيم الطباطبائی، مجلة معهد القضاء، مجلد ۶، شماره ۱۳، ۲۰۰۷م.
- مفهوم حقوق الملکیة الفکریة و ضوابطها في الاسلام، احسان سماره، مجلة العلوم الانسانیه، جامعة محمد خیضر بسکره، ژوئن ۲۰۰۵، لینک.
- الحماية القانونية للمصنفات و مؤلفيها دارسة مقارنة، أشواق عبدالرسول عبدالأمیر الخفاجی، مجله اهل البیت، ش۶، لینک.
- الحقوق المعنوية: حق الإبداع العلمی و حق الاسم التجاری طبيعتهما وحكم شرائهما، محمد سعيد رمضان البوطی، مجلة مجمع الفقه الاسلامی، ج ۵، ص ۱۹۵۵، بی‌تا، لینک.
- بيع الحقوق المجردة، محمد تقی العثمانی، مجلة مجمع الفقه الاسلامی، ج ۵، ص ۱۹۲۲، بی‌تا، لینک.
- الفقه الإسلامى و الحقوق المعنوية، عبدالسلام داود العبادی، مجلة مجمع الفقه الاسلامی، ج ۵، ص ۲۰۱۱. لینک.
- الحقوق المعنوية بيع الاسم التجاري و الترخيص، عبد الحليم محمود الجندی و عبد العزيز محمد عيسى، مجلة مجمع الفقه الاسلامی، ج ۵، ص ۱۹۹۸، بی‌تا، لینک.
- حول الحقوق المعنوية و إمكان بيعها، محمد علي التسخيری، مجلة مجمع الفقه الاسلامی، ج ۵، ص ۲۰۲۰، بی‌تا، لینک.
پایان‌نامه‌ها
فارسی
- انتقال ارادی و قهری اموال فکری در فقه اسلامی و حقوق افغانستان، محمدبشیر محمدی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، مؤسسه آموزش عالی علوم انسانی، جامعة المصطفی العالمیه، ۱۳۹۹ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- مبانی موجهه حقوق مالکیت معنوی در فقه و حقوق، سیدمحمود معتمدالشریعتی، کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور استان خراسان رضوی، مرکز پیام نور مشهد، ۱۳۹۸ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- بیع اموال غیرمادی در فقه امامیه و فقه اهل‌سنت با مقایسه تطبیقی در حقوق ایران و مصر، معصومه شبانی ارشد، ۱۳۹۶ش. مؤسسه آموزش عالی حکیم طوس، اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- بیع اموال غیرمادی در حقوق ایران با مطالعه تطبیقی در فقه امامیه و حقوق مصر، مریم شهلایی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهر قدس، ۱۳۹۵ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- مالکیت فکری از منظر فقهی و حقوقی، اشرف تندیسه‌پور، پایان‌نامه سطح دو (کارشناسی)، مرکز مدیریت حوزه علمیه خراسان، تابستان ۱۳۹۴ش. پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- بررسی فقهی و حقوقی مالکیت معنوی، نسرین کدیوریان، کارشناسی ارشد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه ایلام، ۱۳۹۳ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- مطالعه تطبیقی مبانی حقوقی و فقهی کپی لفت، سید محمدجواد فاطمیون، کارشناسی ارشد، دانشکده حقوق، دانشگاه قم، ۱۳۹۲ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- بررسی فقهی و حقوقی مالکیت‌های معنوی با تأکید بر دیدگاه امام خمینی، احمد اولیایی ترشیزی، کارشناسی ارشد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه قم، ۱۳۹۱ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- مبانی فقهی و حقوقی انتقال مالکیت معنوی، مریم خواجویی، کارشناسی ارشد، دانشکده علوم حدیث، ۱۳۹۰ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- بررسی فقهی و حقوقی مالکیت معنوی (آفرینش های فکری) با تاکید بر آرای امام خمینی (س)، فاطمه زنگی آبادی، کارشناسی ارشد، پژوهشکده امام خمینی (ره) و انقلاب اسلامی، ۱۳۹۰ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- مبانی فقهی- حقوقی مالکیت معنوی، عمران حلیمی، کارشناسی ارشد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه جامعه المصطفی العالمیه، ۱۳۸۵ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
عربی
- الحمایة الجنائیة لحقوق الملکیة الفکریة فی الفقه الإسلامی: دراسة مقارنه، محمد مختار مختار السید شلبی، پایان‌نامه دکتری، جامعة المنصوره (مصر)، ۱۴۴۱ق، ۲۰۲۰ش. لینک.
- حمایة الملکیة الفکریة: حقوق المؤلف فی ظل التشریعات الوطنیة والاتفاقیات الدولیه، جبران خلیل ناصر، جامعة وهران: احمد بن بله، ۲۰۱۷-۲۰۱۸ش. لینک.
- وقف حقوق الملکیة الفکریة: دراسة فقهیة مقارنه، محمد مصطفی الشقیری، پایان‌نامه دکتری، کویت، الأمانة العامة للأوقاف، ۲۰۱۴ش. لینک.
- الحقوق المعنوية و المالية للمؤلف، مرين ساسی علی و مليكة شريفی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، معهد العلوم القانونية و الإدارية، المركز الجامعي أحمد زبانة - غليزان، الجزائر، ۲۰۱۶م.
- الحقوق المادیة للمؤلف، بولمشک نسرین و لاغا زاهیه، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، کلیة الحقوق و العلوم السیاسیة، جامعة عبد الرحمن میرة-بجایة، الجزایر، ۲۰۱۶م. لینک.
- الحق المالی للمؤلف فی ظل القانون الجزائری و القانون المقارن، سمیره مسعودی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، جامعة الجزایر ۱، ۲۰۱۴م. لینک.
- حمایة الملکیة الفکریة الادبیة والفنیة فی البیئة الرقمیة فی ظل التشریع الجزائری، حقاص صونیه، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، جامعة منتوری قسطنطنیه، ۲۰۱۲ش. لینک.
- الحقوق المعنوية و تطبيقاتها المعاصرة: دراسة فقهية مقارنة، ريما عاطف الصرايرة، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، عمادة الدراسات العليا، الاردن، ۲۰۰۸م. اطلاعات پایان‌نامه.
- حقوق الاختراع و التألیف فی الفقه الاسلامی، حسین بن معلوی الشهرانی، ریاض، دار طیبة للنشر و التوزیع، ۱۴۲۵ق/۲۰۰۴م. لینک متن کامل.
- الحقوق المعنوية و آثارها المالية، أحمد عبدالرحمن الشيحة، رساله دکتری، المعهد الأعلى لأصول الدين، جامعة الزيتونة، تونس، ۲۰۰۴م.