واکسیناسیون (منابع مطالعاتی)
(تغییرمسیر از مصادر الدراسة للقاح)
واکسیناسیون عملی برای پیشگیری از بیماری است که با تزریق یا خوراندن واکسن به افراد جامعه انجام می‌پذیرد. از منظر فقه و عقل حفظ سلامتی نه تنها مباح بلکه امری لازم و ضروری است. در فقه معاصر به مباحث احتکار واکسن، سرقت معلومات و حقوق معنوی سازنده واکسن، امکان تزریق واکسن در حال روزه داری می‌پردازد. و همچنین به مباحثی نظیر امکان شرعی اجبار در واکسیناسیون و جبران خسارات مادی و معنوی توسط حکومت، مخترع و یا طبیب در صورت بروز مشکل برای بیمار یا مرگ وی پرداخته می‌شود. که می‌توان برای اثبات این امر به قواعدی نظیر تسبیب، غرور، اتلاف و ضمان استناد کرد.
در دوران رواج ویروس کرونا مهم‌ترین مسئله از نظر فقهی الزام به واکسیناسیون یا عدم آن بود. موافقان به اصل مصلحت عمومی، دفع ضرر محتمل و قاعده حفظ نظام برای اجبار بر واکسیناسیون استناد می‌کردند و در مقابل مخالفان به ادله‌ای چون اصل عدم ولایت، نفی عسر و حرج، احترام و حفظ حریم خصوصی برای مخالفت با اجبار بر واکسیناسیون تمسک کرده‌اند.
کتاب‌ها
فارسی
- مسئولیت دولت نسبت به واکسیناسیون کرونا، کاظم ابراهیم‌زاده، مشهد، انتشارات نورالمبین، ۱۴۰۳ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
عربی
- اللقاحات الطبية حقيقتها واحكامها الفقهية، محمد عبدالرحمن عبدالله الشهرى، عربستان سعودی، دار طيبه الخضراء للنشر والتوزيع، ۲۰۲۱م.
مقاله‌ها
فارسی
- الزام به واکسیناسیون در گستره قواعد فقهی شیعه، محدثه معینی‌فر و محمد حمزه زاده و هاشم قربانی، فصلنامه دین و سلامت، دوره ۱۱، شماره ۲، ۱۴۰۲ش.مقاله را از اینجا بخوانید
- مبانی فقهی حقوقی مسئولیت مدنی دولت در جبران خسارات ناشی از واکسن کرونا، غلامرضا محبیان و سید ابراهیم موسوی و جمشید میرزایی، مجله حقوق پزشکی، جلد ۱۷، شماره ۵۸، ۱۴۰۲ش. مقاله را از اینجا بخوانید
- بررسی حقوقی امکان الزام اشخاص به تزریق واکسن (کرونا) در نظام حقوقی ایران، محمد آذرنوش و علی حسن کافی، مجله حقوق پزشکی، دوره ۱۷، شماره ۵۸، ۱۴۰۲ش. مقاله را از اینجا بخوانید
- بررسی فقهی وجامعه شناختی واکسیناسیون هراسی کرونا و ارایه حکم تکلیفی آن، محمد کمایستانی و کریم کوخائی زاده، ماهنامه جامعه‌شناسی سیاسی ایران، دوره ۵، شماره ۱۲، ۱۴۰۱ش. مقاله را از اینجا بخوانید
- واکاوی فقهی و حقوقی مسئولیت مدنی دولت در واکسیناسیون کرونا، کاظم ابراهیم‌زاده بخت‌آباد و ابوالفضل علیشاهی قلعه‌جوقی و بلال شاکری، دوفصلنامه مصباح الفقاهه، شماره ۷، ۱۴۰۱ش. مقاله را از اینجا بخوانید
- واکسیناسیون اجباری کووید-19 و چالش‌های حق بر سلامت عمومی، محمود عباسی و نگین میرعلایی و لادن عباسیان و منصوره فصیح رامندی، مجله حقوق پزشکی، دوره ۱۶، شماره ۵۶، ۱۴۰۱ش. مقاله را از اینجا بخوانید
- مبانی واکسیناسیون اجباری و ضمانت اجراهای آن در ایران و غرب (با تاکید بر کووید ۱۹)، محمدباقر مقدسی و زهرا عامری و احمد خسروی، فصلنامه پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب، آماده انتشار، ۱۴۰۱ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- ابعاد حقوقی واکسن کووید-۱۹ تولیدشده مبتنی بر اصلاح ژنتیک (رویکرد نظام‌های حقوقی ایالات متحدة آمریکا، اتحادیة اروپا و ایران)، اکرم آقامحمدی و بیژن حاجی‌عزیزی، فصلنامۀ مطالعات حقوق عمومی، آماده انتشار، ۱۴۰۱ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی فقهی مداخله حکومت در مساله واکسیناسیون اجباری بیماری کرونا، فاطمه فلاح تفتی، اولین همایش ملی سلامت، فقه و حقوق، ۱۴۰۱ش. لینک دسترسی به مقاله
- رژیم حقوقی حاکم بر جبران خسارت ناشی از تزریق واکسن کرونا، حمیدرضا بهروزی زاد، فصلنامه دانشنامه‌های حقوقی، دوره ۴، شماره ۱۱، ۱۴۰۰ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- ضمان دیه فوت ناشی از تزریق واکسن، علی رحمانی‌فرد سبزواری، فصلنامه مطالعات فقه امامیه، شماره ۲، ۱۴۰۰ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- مسئولیت مدنی ناشی از تزریق واکسن کوید ۱۹، طاهر علیمحمدی و حمزه نظرپور و نادیا نظرپور صمصامی، فصلنامه فقه پزشکی، دوره ۱۳، شماره ۴۳، ۱۴۰۰ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- مسئولیت مدنی دولت در قبال داوطلبان واکسن کرونا در نظام کیفری ایران، محمدباقر درویش و احمد شوهانی، فصلنامه پژوهش‌های پیشرفت و تعالی، دوره ۳، شماره ۲، ۱۳۹۹ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- آرای فقهای الازهر درباره واکسن در زمان جنگ جهانی اول (رساله در تلقیح)، عبدالواحد فرامرزی و رسول جعفریان، مندرج در سایت کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام، تاریخ درج ۶ اسفند ۱۳۹۹ش، تاریخ بازدید ۳۰ فروردین ۱۴۰۳ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
عربی
- الترخيص الإجباري لإنتاج لقاح فيروس كرونا المستجد (COVID-19) دراسة فقهية، حمود بن محسن ابن الدعجاني، مجلة كلية الشريعة و القانون بأسيوط، العدد ۳۴، المجلد ۲، ۲۰۲۲م. مقاله را از اینجا بخوانید.
- لقاح كورونا دراسة فقهية طبية، عدنان بن عوض بن رشيد الرشيدي، مجلة الجامعة الإسلامية للعلوم الشرعية (المدینة)، المجلد ۵۵، العدد ۲۰۱، ۲۰۲۲م. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- لقاح كورونا المستجد (كوفيد ۱۹) أحكامه الفقهية في ضوء المقاصد الشرعية، عبدالرحمن إبراهيم الخراز و فهد هزاع الهاجري، دراسات مجلة علوم الشریعة و القانون (کویت)، مجلد ۴۹، شماره ۳، ۲۰۲۲م.
- المطعوم: تعريفه، حقيقته، و القواعد الحاكمة في استعماله و التعامل معه، نذير بن محمد الطيب أوهاب، المجلة العربية للدراسات الإسلامية و الشرعية، العدد ۱۷، ۲۰۲۱م. مقاله را از اینجا بخوانید.
- أحكام لقاح كورونا (كوفيد ۱۹) الفقهية في ضوء المقاصد الشرعية، مريم أحمد علي الكندري، مجلة الشريعة و الدراسات الإسلامية(کویت)، المجلد ۳۶، العدد ۱۲۶، ۲۰۲۱م. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- اللقاح الطبي: لقاح Covid-19 نموذجا دراسة تأصيلية فقهية، صالح بن علي الشمراني، مجلة جامعة أم القرى لعلوم الشريعة و الدراسات الاسلامية، العدد ۸۷، ۲۰۲۱م. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- اخذ لقاح كورونا رؤية فقهية ونظرة طبية، محمد حسين العيد، مجلة الأندلس للعلوم الإنسانية و الاجتماعية، العدد ۴۸، ۲۰۲۱م.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- دواعي أخذ لقاح كوفيد- 19 من منظور النقل والعقل، Mesbahul Hoque و Yuslina Mohamed و Muneer Ali Abdul Rab و Amran bin Abdul Halim و Kauthar Abd Kadir، INTERNATIONAL CONFERENCE ON QURAN AS FOUNDATION OF CIVILISATION (SWAT)، ۲۰۲۱م. از اینجا بخوانید
- احكام لقاح كورونا كوفيد ۱۹ الفقهية في ضوء المقاصد الشرعية، فاطمة سعيد محمد الرشيدي، مجلة الشريعة و الدراسات الإسلامية(کویت)، المجلد ۳۶، العدد ۱۲۶، ۲۰۲۱م. مقاله را از اینجا بخوانید.
- الأحكام الفقهية المتعلقة بلقاحات كورونا المستجد-۱۹ لقاح فايزر بيونتيك أنموذجا دراسة فقهية تأصيلية، أحمد نبيل محمد الحسينان، مجلة كلية دار العلوم، قاهره، العدد ۱۳۵، ۲۰۲۱م. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- الأحكام الفقهية المتعلقة بلقاح وباء كورونا COVID-19 دراسة فقهية، فوزي محمد السيد طه، مجلة الزهراء، العدد ۳۱، ۲۰۲۱م. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- الأحكام الفقهية المتعلقة بالمصاب بفيروس كورونا في الصلاة والصيام و الحج نموذجا، أسماء محمود محمدي، مجلة كلية الشريعة و القانون بتفهنا الأشراف، العدد ۲۲، المجلد ۴، ۲۰۲۰م. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- التجارب العلمية على المصابين بفيروس كورونا المستجد COVID-19 دراسة فقهية، حمود بن محسن ابن الدعجاني، مجلة جامعة أم القرى لعلوم الشريعة و الدراسات الاسلامية، العدد ۸۳، ۲۰۲۰م. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- أخذ لقاح فيروس كورونا أثناء الصيام دراسة مقارنة بين فتوى مجلس العلماء الإندونيسي و مجالس الإفتاء في...، يولي ياسين طيب، مجلة الزهراء، قاهره، المجلد ۱۸، العدد ۲.
- اللقاح، التربية الأسلامية، السنة ۲۵، العدد ۷ و ۸، ۱۹۸۴م.
پایان‌نامه‌ها
فارسی
- مسئولیت مدنی تولید کننده واکسن کرونا، کووید 19، در فرض اختیاری و اجباری بودن تزریق واکسن کرونا، حسین مسعودی مرغملکی، کارشناسی ارشد، دانشکده معارف اسلامی و حقوق، دانشگاه امام صادق علیه السلام، ۱۴۰۲ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا بببینید
- حکم تکلیفی استنکاف از تزریق واکسن کرونا در وضعیت شیوع بیماری و مسئولیت مدنی ناشی از آن، سمانه راهداری، کارشناسی ارشد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه میبد، ۱۴۰۱ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا بببینید
سایر منابع
- موضوع‌شناسی و نظام مسائل «چالش‌های فقهی واکسیناسیون کرونا»، مندرج در سایت اجتهاد، تاریخ درج ۲۲مهر ۱۴۰۰ش، تاریخ بازدید ۲ اردیبهشت ۱۴۰۳ش.از اینجا بخوانید
- الزامات فقهی واکسیناسیون در نسبت دولت و مردم، محمد باقری شاهرودی، مندرج در سایت نشست دوره‌ای اساتید، تاریخ درج ۹ مرداد ۱۴۰۰ش، تاریخ بازدید ۲ اردیبهشت ۱۴۰۳ش. از اینجا بخوانید
- مصاحبه در مورد اجبار حکومت بر واکسیناسیون، سید محمدمهدی رفیع‌پور، سایت جهاد دانشگاهی، ۱۴۰۰ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- یادداشت فقه و ملاک‌های عرفی–عقلایی در توزیع واکسن، سید محمدمهدی رفیع‌پور، ۱۴۰۰ش. متن را از اینجا بخوانید
- مصاحبه پیرامون واکسن واکسیناسیون از منظر فقه، محمدباقر شاهرودی، سایت مناط، ۱۴۰۰ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- نشست واکاوی فقهی تزریق واکسن کرونا، محمدجواد فاضل، سایت خبر گذاری موج، ۱۴۰۰ش. متن را از اینجا بخوانید.
- پرسش و پاسخ درباره اسلام و واکسیناسیون کووید ۱۹، ۲۰۲۱م. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر