خرید و فروش اسکناس (منابع مطالعاتی)
(تغییرمسیر از مصادر الدراسة لبیع الصرف)
خرید و فروش اسکناس از مسائل اختلافی بین فقها است. برخـی از آنـان قائـل بـه صحيح بودن و برخی قائل به عدم صحت چنين معاملاتی هستند. این اختلاف ریشه در تفاوت نظر در مورد ماهیت پول دارد. در این مورد سه نظریه عمده وجود دارد: ا) اسکناس ارزش ذاتی ندارد و صرفا حواله است که بانک مرکزی موظف به ارائه طلا و نقره در مقابل آن است. ۲) اسکناس حواله نیست و ذاتا ارزش دارد اما به واسطه پشتوانه بانک مرکزی. ۳) ذاتا ارزش دارد بدون پشتوانه بانک مرکزی. اختیار کردن هر کدام از این نظریات در صحت و عدم صحت فروش اسکناس دخیل است. علاوه بر این معدود بودن و نبودن اسکناس در اختیار قول رابطه مستقیم دارد. نقد و نسیه خرید و فروش از عوامل مؤثر در ربوی بودن یا نبودن این نوع معاملات است. در فقه معاصر به دنبال این هستیم که: ماهیت پول از این اقوال سه گانه چیست؟ راه حل‌های فقهی برای فرار از ربوی شدن این معاملات چیست؟ منابع ذیل برای پاسخ از این سؤالات جمع آوری شده است.
کتاب‌ها
فارسی
- پول در اقتصاد اسلامی، سیدحسین میرجلیلی و حسن نظری و پرویز داوودی، سمت، چاپ چهارم، ۱۳۹۰ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- خرید و فروش اسکناس بررسی فقهی، احمدعلی یوسفی، تهران، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۹ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- خرید و فروش اسکناس، محمد ب‍ی‍س‍ت‍ون‍ی، تهران، ه‍م‍گ‍ام‍ان چاپ، چاپ اول، ۱۳۷۸ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
عربی
- النقود في الاقتصاد الاسلامیة، رفيق يونس المصري، دار المکتبي، سوریة، دمشق، ۲۰۱۳م. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- الأوراق النقدية حقيقتها وحكمها في الفقه الإسلامي، أحمد بن صالح بن علي بافضل، الطبعة الاولی، ۲۰۰۷م. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- الاوراق النقدیه فی‌الاقتصادالاسلامی: قیمتها و احکامها، احمد حسن، دارالفکر المعاصر، ۲۰۰۲م.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- أحكام صرف النقود والعملات في الفقه الإسلامي وتطبيقاته، عباس أحمد محمد الباز، دارالنفائس، ۱۹۹۹م. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- الأوراق النقدية في الاقتصاد الإسلامي قيمتها و أحكامها، احمد حسن، دار الفکر، دمشق، ۱۹۹۹م. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
مقاله‌ها
فارسی
- بررسی تطبیقی حکم خرید و فروش پول اعتباری در دو مکتب، مسعود داوودی پور، دوفصلنامه معارف اسلامی و اقتصاد، شماره ۱۶، ۱۴۰۱ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- فقه پول در اقتصاد اسلامی مالکیت اعتباری پول مالکیت عمومی پول، نوراله صالحی آسفیجی، مطالعات فقه اقتصادی، دوره ۳، شماره ۱، ۱۴۰۰ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- شروط بیع و اعتبار آن در مبادلات پولی، میثم امانت کار، مجله مطالعات حقوق، شماره ۳۱، ۱۳۹۸ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بیع اسکناس، فخرالدین اصغری‌آق‌مشهدی، حسین بهرامی، فصلنامه مطالعات حقوق تطبیقی، دوره ۷، شماره ۱۳، ۱۳۹۵ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- ارزیابی فقهی شروط بیع صرف با تأملی در شرطیت تقابض در مجلس، میثم خزائی، سید محمدحسن سیادت، طه زرگریان، مجله پژوهش های فقه و حقوق اسلامی، شماره ۵۳، ۱۳۹۷ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- ارزیابی فقهی اعتبار شروط بیع صرف در مبادلات پولی، میثم خزائی، طه زرگریان، محمدحسن حاجی‌محمره، فصلنامه علمی پژوهشی کاوشی نو در فقه، سال ۲۲، شماره ۴، ۱۳۹۴ش.
- بررسی فقهی خرید و فروش پول اعتباری (اسکناس)، احمدعلی یوسفی، مجله فقه و حقوق، سال سوم، شماره ۱۲، بهار ۱۳۸۶ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- پول‌های کاغذی، سیدمحسن خرازی، مجله فقه اهل‌بیت‌ع، شماره ۴۷، پاييز ۱۳۸۵ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- خرید و فروش پول، تنزیل سفته و استفاده از حیله‌های شرعی با تأکید بر دیدگاههای امام خمینی و شهید مطهری، محسن خزعلی، پژوهشنامه متین، دوره ۶، شماره ۲۳–۲۴، ۱۳۸۳ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- جنبه های فقهی پول، غلامرضا مصباحی، دوفصلنامه دین و ارتباطات، شماره ۱۳ و ۱۴، سال ۱۳۸۰ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- پول و پرسشهای جدید فقهی، عبدالرضا ایزدپناه، مجله فقه اهل‌بیت‌ع، شماره ۷، ۱۳۷۵ش.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- احکام فقهی اسکناس، ناصر مکارم شیرازی، مجله نور علم، دوره دوم، شماره ۹، ۱۳۶۶ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
عربی
- عقد الصرف دراسة مقارنة، ضحى محمد سعيد النعمان، مجلة الشريعة والقانون، مجلد ۲۸، العدد ۵۹، ۲۰۱۴م. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- الصرف و بیع العملات، علي أحمد السالوس، الوعي الإسلامي، العدد ۱۹۲، ۱۴۰۰ه. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- الصرف و بيع العُملات رد علی مقال، حسن محمد ایوب، مجلة الوعی الاسلامی، عدد ۱۹۶، ربیع الثانی ۱۴۰۱ه. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- تجارة النقود، عبدالسميع المصري، التضامن الإسلامي، سنة ۴۰، جلد ۲، ۱۹۸۵م.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
پایان‌نامه‌ها
فارسی
- تحلیل فقهی پول، محمدعیسی هاشمی، دانشگاه جامعه المصطفی العالمیه، دانشکده علوم انسانی، ۱۳۸۶ش، کارشناسی ارشد.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- مسائل مستحدثه و آراء فقها اسلام (اسکناس و بانکداری)، محمدتقی باقرزاده‌مشکی‌باف، دانشگاه فردوسی مشهد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی شهید مطهری، ۱۳۷۶ش، کارشناسی ارشد.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
عربی
سایر منابع
- شرح فقه المعاملات المالية المعاصرة الأوراق النقدية، موقع جامع شیخ الاسلام ابن تیمیة. متن را از اینجا بخوانید.