۱٬۱۴۲
ویرایش
محمدابراهیم جناتی شاهرودی: تفاوت میان نسخه‌ها
افزودن لینک و اصلاح جزئی
Hasanejraei (بحث | مشارکتها) |
Hasanejraei (بحث | مشارکتها) (افزودن لینک و اصلاح جزئی) |
||
| خط ۱۳: | خط ۱۳: | ||
محمدابراهيم جناتى، در سال ١٣١١ش در سمنان متولد شد. پس از دوره‌ای تحصیل در مشهد به قم رفت و در درس خارج فقه [[سید حسین طباطبایی بروجردى]]، زعیم حوزه علمیه قم و درس خارج اصول فقه [[سید روح‌الله موسوی خمینی|امام خمينى]] حضور یافت. جناتی سپس به نجف رفت و ۲۵ سال در مجلس درس سید عبدالهادی شيرازى، سید محسن حكيم، شیخ حسین حلى، سید باقر زنجانى، سید محمود شاهرودى و سید ابوالقاسم خويى شرکت کرد.<ref>[http://jannaati.com/far/?page=1 «زندگینامه»]، پایگاه اطلاع‌رسانی آیت‌الله جناتی.</ref> وی علاوه بر تحصیل علوم دینی، در طول یازده سال به تدریس دروس سطح عالی حوزه پرداخت و همچنین در آخرین سال‌های اقامت خود در نجف، درس خارج اصول فقه را در مدرسه بزرگ آخوند خراسانی برپا کرد.<ref>[http://jannaati.com/far/?page=1 «زندگینامه»]، پایگاه اطلاع‌رسانی آیت‌الله جناتی.</ref> | محمدابراهيم جناتى، در سال ١٣١١ش در سمنان متولد شد. پس از دوره‌ای تحصیل در مشهد به قم رفت و در درس خارج فقه [[سید حسین طباطبایی بروجردى]]، زعیم حوزه علمیه قم و درس خارج اصول فقه [[سید روح‌الله موسوی خمینی|امام خمينى]] حضور یافت. جناتی سپس به نجف رفت و ۲۵ سال در مجلس درس سید عبدالهادی شيرازى، سید محسن حكيم، شیخ حسین حلى، سید باقر زنجانى، سید محمود شاهرودى و سید ابوالقاسم خويى شرکت کرد.<ref>[http://jannaati.com/far/?page=1 «زندگینامه»]، پایگاه اطلاع‌رسانی آیت‌الله جناتی.</ref> وی علاوه بر تحصیل علوم دینی، در طول یازده سال به تدریس دروس سطح عالی حوزه پرداخت و همچنین در آخرین سال‌های اقامت خود در نجف، درس خارج اصول فقه را در مدرسه بزرگ آخوند خراسانی برپا کرد.<ref>[http://jannaati.com/far/?page=1 «زندگینامه»]، پایگاه اطلاع‌رسانی آیت‌الله جناتی.</ref> | ||
محمدابراهیم جناتی از سید محمود شاهرودی اجازه اجتهاد دریافت کرد. جناتی پس از پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷ به ايران بازگشت، ساکن قم شد و همچنان به کار تدریس و تألیف کتب و مقالات علمی اشتغال دارد.<ref>[http://jannaati.com/far/?page=1 «زندگینامه»]، پایگاه اطلاع‌رسانی آیت‌الله جناتی.</ref> وی هم‌اکنون از فقیهان و مراجع تقلید شیعه و عضو فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران است. | محمدابراهیم جناتی از سید محمود شاهرودی (درگذشته ۱۳۵۳ش) اجازه اجتهاد دریافت کرد. جناتی پس از پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷ به ايران بازگشت، ساکن قم شد و همچنان به کار تدریس و تألیف کتب و مقالات علمی اشتغال دارد.<ref>[http://jannaati.com/far/?page=1 «زندگینامه»]، پایگاه اطلاع‌رسانی آیت‌الله جناتی.</ref> وی هم‌اکنون از فقیهان و مراجع تقلید شیعه و عضو فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران است. | ||
==آثار== | ==آثار== | ||
| خط ۱۹: | خط ۱۹: | ||
===تألیف=== | ===تألیف=== | ||
جناتی در آثار تألیفی خود، توجهی ویژه به موضوع اجتهاد مطلوب داشته و بر نقش تحولات زمانی، مکانی و عرفی بر تحول اجتهاد تأکید می‌ورزد.<ref>آرزومندی، «نگاهی به کتاب فقه و زمان...»، ص۲۱۳-۲۱۴.</ref> کتاب‌های «روش‌های كلى استنباط در فقه از نظر فقهاى اسلامى»، «النفحات العلميه فى اصول الفقه الامامية» و | جناتی در آثار تألیفی خود، توجهی ویژه به موضوع اجتهاد مطلوب داشته و بر نقش تحولات زمانی، مکانی و عرفی بر تحول اجتهاد تأکید می‌ورزد.<ref>آرزومندی، «نگاهی به کتاب فقه و زمان...»، ص۲۱۳-۲۱۴.</ref> کتاب‌های «روش‌های كلى استنباط در فقه از نظر فقهاى اسلامى»، «النفحات العلميه فى اصول الفقه الامامية» و [[سیر تطور فقه اجتهادی در بستر زمان (کتاب)|سیر تطور فقه اجتهادی در بستر زمان]] از آثار وی درباره اصول فقه است. وی همچنین در دو کتاب «ادوار اجتهاد از ديدگاه مذاهب اسلامی» و «ادوار فقه و کیفیت بیان آن» به ادوار و تطورات دانش فقه و اصول فقه پرداخته است.<ref>[https://db.ketab.ir/BookList.aspx?Type=Authorid&Code=26792 «محمدابراهیم جناتی»]، سایت خانه کتاب.</ref> | ||
همچنین کتاب | همچنین کتاب [[فقه و زمان (کتاب)|فقه و زمان]]، مشتمل بر مقالات «سن بلوغ دختران»، «موسیقی»، «حجاب»، «موقعیت زنان از نگاه مبانی اجتهادی»، [[اجتهاد مطلوب (کتاب)|اجتهاد مطلوب]]، [[ارتداد از دیدگاه مذاهب اسلام (کتاب)|ارتداد از دیدگاه مذاهب اسلام]] و «طهارت ذبایح اهل کتاب» و [[طهارت ذاتی انسان (کتاب)|طهارت ذاتی انسان]]، از دیگر تألیفات محمدابراهیم جناتی است. وی مطالعاتی در زمینه فقه مقارن به عمل آورده و به بررسی تطبیقی فقه، اصول، علوم حديث و علوم قرآن، از ديدگاه ۲۲ مذهب<ref>اماميه، حنفيه، مالكيه، شافعيه، حنبليه، زيديه، اباضيه، ظاهريه، اوزاعيه، ثوريه، ليثيه، راهويه، نخعيه، تميميه، طبريه، جبيريه، كلبيه، شبرميه، ابن‌ابى‌ليلى، زهريه، عيينيه و جريحيه.</ref> پرداخته که آثاری از وی در همین باره انتشار یافته است؛ از جمله کتاب‌های منابع اجتهاد، ادوار اجتهاد و ادوار فقه. | ||
===فعالیت مطبوعاتی=== | ===فعالیت مطبوعاتی=== | ||
نوشته‌های مطبوعاتی محمدابراهیم جناتی بیشتر ناظر به نظریه اجتهاد پویا، شیوه استنباط و نیز اثبات توانمندی اسلام در حل بحران‌ها و ارتباط میان ملت‌ها و دولت‌های اسلامی بوده است. جناتی با مطبوعات ایرانی و غیرایرانی فراوانی ارتباط داشته و صدها مقاله فارسی و عربی از وی انتشار یافته است. برخی از مجلاتی که آثار وی در آنها منتشر شده، عبارتند از: العدل، صوت الاسلام، الثقافة الاسلامیه، الفکر الاسلام، التوحید و رسالة التقریب.<ref>[http://jannaati.com/far/?page=1 «زندگینامه»]، پایگاه اطلاع‌رسانی آیت‌الله جناتی.</ref> از این میان مقاله «أزمة الاحتیاط فی الفتاوی الدینیة» در مجله الثقافة الاسلامیه به چاپ رسیده که روش احتیاطی در افتاء در آن بررسی شده است. | نوشته‌های مطبوعاتی محمدابراهیم جناتی بیشتر ناظر به نظریه اجتهاد پویا، شیوه استنباط و نیز اثبات توانمندی اسلام در حل بحران‌ها و ارتباط میان ملت‌ها و دولت‌های اسلامی بوده است. جناتی با مطبوعات ایرانی و غیرایرانی فراوانی ارتباط داشته و صدها مقاله فارسی و عربی از وی انتشار یافته است. برخی از مجلاتی که آثار وی در آنها منتشر شده، عبارتند از: العدل، صوت الاسلام، الثقافة الاسلامیه، الفکر الاسلام، التوحید و رسالة التقریب.<ref>[http://jannaati.com/far/?page=1 «زندگینامه»]، پایگاه اطلاع‌رسانی آیت‌الله جناتی.</ref> از این میان مقاله «أزمة الاحتیاط فی الفتاوی الدینیة» در مجله الثقافة الاسلامیه به چاپ رسیده که روش احتیاطی در افتاء در آن بررسی شده است. | ||
مقالات وی همچنین در مطبوعات ایرانی مانند جهان اسلام، زنان و سروش منتشر شده است.<ref>[http://jannaati.com/far/?page=1 «زندگینامه»]، پایگاه اطلاع‌رسانی آیت‌الله جناتی.</ref> مقاله «عصر تکامل اجتهاد» در مجله کیهان اندیشه منتشر شده و به تبیین دوره تکامل اجتهاد، از دوره وحید بهبهانی تا شیخ انصاری پرداخته است.<ref>نگاه کنید به: جناتی، «عصر تکامل اجتهاد»، کیهان اندیشه، ش۴۷، ۱۳۷۱ش.</ref> | مقالات وی همچنین در مطبوعات ایرانی مانند جهان اسلام، زنان و سروش منتشر شده است.<ref>[http://jannaati.com/far/?page=1 «زندگینامه»]، پایگاه اطلاع‌رسانی آیت‌الله جناتی.</ref> مقاله «عصر تکامل اجتهاد» در [[مجله کیهان اندیشه]] منتشر شده و به تبیین دوره تکامل اجتهاد، از دوره وحید بهبهانی تا شیخ انصاری پرداخته است.<ref>نگاه کنید به: جناتی، «عصر تکامل اجتهاد»، کیهان اندیشه، ش۴۷، ۱۳۷۱ش.</ref> | ||
==آراء فقهی== | ==آراء فقهی== | ||
فتاوای متعددی از محمدابراهیم جناتی، از جملهٔ نظریات و فتاوای شاذ در میان فقیهان شیعه است؛ از جمله طهارت ذاتی | فتاوای متعددی از محمدابراهیم جناتی، از جملهٔ نظریات و فتاوای شاذ در میان فقیهان شیعه است؛ از جمله [[طهارت ذاتی انسان]]، جواز تصدی منصب قضاوت زنان و مخالفت با لزوم تقلید از اعلم. | ||
===طهارت ذاتی انسان=== | ===طهارت ذاتی انسان=== | ||
جناتی به طهارت ذاتی انسان، و در نتیجه حليت ذبايح اهل كتاب فتوا داده است. وی در «تئوری طهارت ذاتی مطلق انسان در راستای منابع اجتهاد» مراد از نجاست را نجاست ارزشی و روحی تلقی می‌کند، نه جسمی، و بر این اساس کافر را پاک می‌داند.<ref>جناتی، [http://ensani.ir/fa/article/99655/ «تئوری طهارت ذاتی مطلق انسان در راستای منابع اجتهاد»]، کیهان اندیشه.</ref> با این حال اکثر فقهای شیعه حکم به نجاست اهل کتاب کرده‌اند، چه برسد به غیرکتابی.<ref>نواب، «نقد و بررسی ادلۀ نقلی طهارت و نجاست اهل کتاب»، ص۴۹.</ref> | جناتی به طهارت ذاتی انسان، و در نتیجه حليت ذبايح اهل كتاب فتوا داده است. وی در «تئوری طهارت ذاتی مطلق انسان در راستای منابع اجتهاد» مراد از نجاست را نجاست ارزشی و روحی تلقی می‌کند، نه جسمی، و بر این اساس کافر را پاک می‌داند.<ref>جناتی، [http://ensani.ir/fa/article/99655/ «تئوری طهارت ذاتی مطلق انسان در راستای منابع اجتهاد»]، کیهان اندیشه.</ref> با این حال اکثر فقهای شیعه حکم به [[طهارت اهل کتاب|نجاست اهل کتاب]] کرده‌اند، چه برسد به غیرکتابی.<ref>نواب، «نقد و بررسی ادلۀ نقلی طهارت و نجاست اهل کتاب»، ص۴۹.</ref> | ||
جواز ازدواج مسلمان با زن کافر و نیز حلیت ذبایح اهل کتاب، از دیگر فتاوای جناتی در این رابطه است که در مقابل فتاوای اجماعی یا مشهور دیگر فقیهان درباره حرمت ازدواج با کافره<ref>نجفی، جواهر الكلام، ج۳۰، ص۲۷.</ref> و حرمت ذبیحه کافر<ref>توضیح المسائل مراجع، ج۲، ص۷۴۵.</ref> قرار دارد. | جواز ازدواج مسلمان با زن کافر و نیز حلیت ذبایح اهل کتاب، از دیگر فتاوای جناتی در این رابطه است که در مقابل فتاوای اجماعی یا مشهور دیگر فقیهان درباره حرمت ازدواج با کافره<ref>نجفی، جواهر الكلام، ج۳۰، ص۲۷.</ref> و حرمت ذبیحه کافر<ref>توضیح المسائل مراجع، ج۲، ص۷۴۵.</ref> قرار دارد. | ||
===جواز تصدى منصب قضاوت توسط زنان=== | ===جواز تصدى منصب قضاوت توسط زنان=== | ||
جواز تصدى منصب قضاوت توسط زنان، از دیگر آراء محمدابراهیم جناتی است که مخالفانی همچون حلبی و ابن‌ادریس از میان قدما و شیخ انصاری و | جواز تصدى منصب قضاوت توسط زنان، از دیگر آراء محمدابراهیم جناتی است که مخالفانی همچون حلبی و ابن‌ادریس از میان قدما و شیخ انصاری و میرزای قمی از میان متأخران دارد.<ref>سروش محلاتی، «درآمدی بر بررسی قضاوت زنان»، ص۵۴ و ۶۴.</ref> همچنین صاحب جواهر در شرط ذکوریت قاضی ادعای اجماع کرده است.<ref>نجفی، جواهر الکلام، ج۴۰، ص۱۲و۱۴.</ref> | ||
جناتی تصدى مقام مرجعيت توسط زنان را نیز جایز دانسته است که از آراء اختلافی است.<ref>امین، [http://ensani.ir/fa/article/112053/ «جنسیت و مرجعیت»]، مجله حوراء.</ref> | جناتی تصدى مقام مرجعيت توسط زنان را نیز جایز دانسته است که از آراء اختلافی است.<ref>امین، [http://ensani.ir/fa/article/112053/ «جنسیت و مرجعیت»]، مجله حوراء.</ref> | ||
| خط ۴۵: | خط ۴۵: | ||
===حلیت مجسمه‌سازی=== | ===حلیت مجسمه‌سازی=== | ||
محمدابراهیم جناتی مجسمه‌سازی را از فنون و هنرهای ارزشمند دانسته و بر این نظر است که امروزه ملاک‌هایی مانند انگیزه‌های ناپسند و شرک‌آلود و قصد تشبه به خالق در مجسمه‌سازی وجود ندارد، پس عملی جایز به شمار می‌رود.<ref>[http://jannaati.com/far/index.php?page=6 «فتاوای منتخب»]، پایگاه اطلاع‌رسانی آیت‌الله جناتی.</ref> چنین نظری در حالی صادر شده است که شیخ انصاری درباره حرمت مجسمه‌سازی موجودات جاندار، ادعای اجماع کرده، گرچه حسینعلی | محمدابراهیم جناتی مجسمه‌سازی را از فنون و هنرهای ارزشمند دانسته و بر این نظر است که امروزه ملاک‌هایی مانند انگیزه‌های ناپسند و شرک‌آلود و قصد تشبه به خالق در مجسمه‌سازی وجود ندارد، پس عملی جایز به شمار می‌رود.<ref>[http://jannaati.com/far/index.php?page=6 «فتاوای منتخب»]، پایگاه اطلاع‌رسانی آیت‌الله جناتی.</ref> چنین نظری در حالی صادر شده است که شیخ انصاری درباره حرمت مجسمه‌سازی موجودات جاندار، ادعای اجماع کرده، گرچه [[حسینعلی منتظری]]، وجود اجماع در این باره را رد کرده است.<ref>منتظری، دراسات فی المکاسب المحرمة، ج۲، ص۵۴۸.</ref> | ||
===ملاک نبودن سن در بلوغ دختران=== | ===ملاک نبودن سن در بلوغ دختران=== | ||
جناتی حیض را ملاک اصلی بلوغ دختران می‌داند و نقش سن در تشخیص آن را نپذیرفته است. وی معتقد است ذکر سنین مختلف در روایات به‌دلیل اختلاف محیط زندگی، اوضاع جغرافیایی، عوامل ژنتیکی و فیزیکی آنها است و حیض در دختران به‌منزله منی در پسران است و معیار بلوغ دختر عادت ماهانه است، نه رسیدن به نه سالگی.<ref>جناتی، «بلوغ از دیدگاه فقه اجتهادی»، ص۴۲.</ref> بر خلاف جناتی، اکثریت فقیهان امامیه سن را نیز در کنار حیض و موارد دیگر از علائم بلوغ دختران دانسته‌اند، تا آنجا که ابن‌ادریس ادعای اجماع در ملاک بودن سن کرده است.<ref>شهید ثانی، الروضة البهیة، ج۱، ص۱۵۵-۱۵۶؛ طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ج۱، ص۵۲۸.</ref> | جناتی حیض را ملاک اصلی [[بلوغ دختران]] می‌داند و نقش سن در تشخیص آن را نپذیرفته است. وی معتقد است ذکر سنین مختلف در روایات به‌دلیل اختلاف محیط زندگی، اوضاع جغرافیایی، عوامل ژنتیکی و فیزیکی آنها است و حیض در دختران به‌منزله منی در پسران است و معیار بلوغ دختر عادت ماهانه است، نه رسیدن به نه سالگی.<ref>جناتی، «بلوغ از دیدگاه فقه اجتهادی»، ص۴۲.</ref> بر خلاف جناتی، اکثریت فقیهان امامیه سن را نیز در کنار حیض و موارد دیگر از علائم بلوغ دختران دانسته‌اند، تا آنجا که ابن‌ادریس ادعای اجماع در ملاک بودن سن کرده است.<ref>شهید ثانی، الروضة البهیة، ج۱، ص۱۵۵-۱۵۶؛ طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ج۱، ص۵۲۸.</ref> | ||
===عرفی نبودن تعریف غنا در موسیقی=== | ===عرفی نبودن تعریف غنا در موسیقی=== | ||
| خط ۶۲: | خط ۶۲: | ||
==مبانی فکری== | ==مبانی فکری== | ||
رویکرد نوین به اجتهاد، اعتقاد به عدم کفایت اجتهاد مصطلح در حل مشکلات و پاسخگویی به مسائل مستحدثه، و تأکید بر درک عنصر زمان و مکان از ویژگی‌های اندیشه‌ای محمدابراهیم جناتی محسوب می‌شود.<ref>جناتی، «ضرورت تحول اجتهاد در عرصۀ استنباط»، ج۱، ص۳۹۹.</ref> به‌باور جناتی از راه تحول در اجتهاد | رویکرد نوین به اجتهاد، اعتقاد به عدم کفایت اجتهاد مصطلح در حل مشکلات و پاسخگویی به مسائل مستحدثه، و تأکید بر درک عنصر زمان و مکان از ویژگی‌های اندیشه‌ای محمدابراهیم جناتی محسوب می‌شود.<ref>جناتی، «ضرورت تحول اجتهاد در عرصۀ استنباط»، ج۱، ص۳۹۹.</ref> به‌باور جناتی از راه تحول در اجتهاد می‌توان مشکل تطبیقِ شریعتِ ثابت را با متغیر زمان و شرایط آن حل کرد و مادامی که چنین اجتهادی در منابع و عناصر استنباط به کار گرفته نشود، هیچگاه نمی‌تواند در برابر رویدادهای گوناگون زندگی مادی و معنوی پاسخگو باشد.<ref>جناتی، منابع اجتهاد از دیدگاه مذاهب اسلامی، ج۱، مقدمه، ص۱۹.</ref> | ||
===استخراج ملاکات=== | ===استخراج ملاکات=== | ||
| خط ۶۸: | خط ۶۸: | ||
===توجه به روح شریعت=== | ===توجه به روح شریعت=== | ||
جناتی در اندیشه فقهی خود صفاتی مانند برخوردارى از | جناتی در اندیشه فقهی خود صفاتی مانند برخوردارى از جهانبینى گسترده و آگاهى از سیاستهاى روز را از جمله صفات لازم در مجتهد می‌داند و معتقد است مجتهد باید روح کلى شریعت را، که بر پایه گذشت و آسانگیرى استوار است، درک نماید.<ref>جناتی، «ضرورت تحول اجتهاد در عرصۀ استنباط»، ج۱، ص۴۰۶.</ref> | ||
===دوری از افتاء احتیاطی=== | ===دوری از افتاء احتیاطی=== | ||
محمدابراهیم جناتی، روش | محمدابراهیم جناتی، روش افتای احتیاطی در فقه را مردود می‌داند و حل مشکلات جامعه را با این روش ناممکن قلمداد می‌کند و معتقد است در افتا باید صراحت به‌کار برده شود. وی با استناد بر اینکه فقه اسلامى داراى ادله قطعى است و نیز با استناد به آیات دال بر سمحه و سهله، از قبیل «یرید الله بکم الیسر ولا یرید بکم العسر»،<ref>سوره بقره، آیه ۱۸۵.</ref> روش احتیاطی را با روح شریعت ناسازگار می‌داند و معتقد است عکس‌العمل‌های نامطلوبی در جامعه در پى خواهد داشت<ref>جناتی، فقه و زمان، ص۱۰۴-۱۰۶ و ۱۰۸.</ref> و از پاسخگویی به مسائل فراوانی از جمله در باب پزشکی، هنر، پول‌های رایج، حدود و قصاص درمی‌ماند.<ref>جناتی، فقه و زمان، ص۹۳.</ref> | ||
===بی‌توجهی به شهرت فتوایی=== | ===بی‌توجهی به شهرت فتوایی=== | ||