منطقة الفراغ (منابع مطالعاتی)

از دانشنامه فقه معاصر

منطقة الفراغ به‌طور اجمال به معنای دایره‌ای است که شارع در آن حکمی جعل نکرده است. این اصطلاح زاده اندیشه‌های سید محمدباقر صدر فقیه و متفکر معاصر در کتاب اقتصادنا است. در ادبیات فقهی اهل سنت از این مفهوم با تعابیر مثل دایرة العفو و مرتبة العفو یاد می‌شود. درباره این موضوع مقاله‌ها و کتاب‌های متعددی منتشر شده است.

کتاب‌ها

  1. منطقة الفراغ التشریعی دراسة مقارنة لأهم العناصر المرنة فی الشریعة الاسلامیة، فلاح عبدالحسن الدوخی، قم، مرکز بین المللی ترجمه و نشر المصطفی، ۱۳۹۴ش. کتاب را از اینجا بخوانید
  2. منطقة الفراغ در قانون‌گذاری اسلامی، عبدالمجید قائدی لامردی، قم، انتشارات عاصم

مقاله‌ها

مقاله‌های فارسی

  1. تبیین نظریه منطقة الفراغ، محمود حکمت‌نیا، فصلنامه اقتصاد اسلامی، شماره ۸، ۱۳۸۱ش. مقاله را اینجا ببینید
  2. تأملی در نظریه‌ی منطقة الفراغ از منظر شهید صدر و نقدها و نقص‌های آن، محسن اسماعیلی، محمدرضا اصغری شورستانی، رضا رشیدی، فصلنامه دانش حقوق عمومی، شماره ۸، ۱۳۹۳ش. مقاله را از اینجا ببینید
  3. نظریه منطقة الفراغ به مثابه خاستگاه تشریعی احکام حکومتی، ذبیح‌الله نعیمیان، فصلنامه حکومت اسلامی، شماره ۵۹، ۱۳۹۰ش. مقاله را از اینجا ببینید . این مقاله با عنوان «نظریة منطقة الفراغ» توسط محمد عبدالرزاق ترجمه شده است. مقاله را از اینجا ببینید
  4. واکاوی انتقادی رابطه تشریع و احکام حکومتی در نظریه منطقة الفراغ، ذبیح‌الله نعیمیان، فصلنامه حکومت اسلامی، شماره ۶۰، ۱۳۹۰ش. مقاله را از اینجا ببینید
  5. احکام حکومتی و منطقة الفراغ با تکیه بر اندیشه‌های فقهی شهید صدر، مسعود راعی، سید اسمعیل حسینی قلندری، فصلنامه حکومت اسلامی، شماره ۶۶، ۱۳۹۱ش. مقاله را از اینجا ببینید
  6. واکاوی مزایا و محدودیت‌های نظریه منطقة الفراغ شهید صدر در عرصه سیاست‌گذاری فرهنگی، محمدمحسن حسن‌پور، محمدرضا برزویی، دوفصلنامه دین و سیاست فرهنگی، شماره ۴، ۱۳۹۴ش. مقاله را از اینجا ببینید
  7. تأثیر نظریه منطقة الفراغ بر کلیات حقوق قراردادها با نگاهی خاص به قراردادهای اداری، سید مصطفی محقق داماد، مهدی نیازآبادی، بهاره عرب، فصلنامه تحقیقات حقوقی، انتشار آنلاین دی‌ماه ۱۳۹۸ش. مقاله را از اینجا ببینید
  8. چیستی و دلائل منطقة الفراغ در قانون‌گذاری اسلامی، علی رحمانی‌فرد، عبدالمجید قائدی لامردی، دوفصلنامه مطالعات اصول فقه امامیه، شماره ۳، ۱۳۹۴ش. مقاله را از اینجا ببینید
  9. منطقة الفراغ، محمد رحمانی، فصلنامه نقد و نظر، شماره ۵، ۱۳۷۴ش، مقاله را از اینجا ببینید
  10. بازشناسی، تحلیل و نقد نظریه منطقة الفراغ، سید علی حسینی، فصلنامه اندیشه صادق، شماره ۶و۷، ۱۳۸۱ش. مقاله را از اینجا ببینید
  11. منطق اعتبار قاعده حقوقی در منطقة الفراغ، شعبان حق‌پرست، کوروش کاویانی، حامد کهوند، فصلنامه پژوهش حقوق خصوصی، شماره ۲۱، ۱۳۹۶ش. مقاله را از اینجا ببینید
  12. عهده‌دار وظایف مکلفین نسبت به منطقة الفراغ، عبدالمجید قائدی لامردی، فصلنامه حکومت اسلامی، شماره ۸۶، ۱۳۹۶ش. مقاله را از اینجا ببینید
  13. تقنین احکام حکومتی در حوزه منطقة الفراغ توسط ولی فقیه، سید محمدرضا آیتی، کاظم ستایش، فرزانه سالم‌ رهبر، فصلنامه پژوهش‌های انقلاب اسلامی، شماره ۳۱، ۱۳۹۸ش. مقاله را از اینجا بخوانید
  14. منطقة الفراغ به مثابه نظریه قانون‌گذاری، حسن امینی‌پژوه، محسن اسماعیلی، فصلنامه دانش حقوق عمومی، شماره ۵، ۱۳۹۲ش. مقاله را از اینجا ببینید
  15. تحلیل و ارزیابی نقدهای موجود بر نظریه منطقة الفراغ شهید صدر، عبدالمجید قائدی، فصلنامه حکومت اسلامی، ش۷۰، ۱۳۹۲ش. مقاله را از اینجا ببینید
  16. نظریه منطقة الفراق و مرجعیت انسانی، حیدر حب‌الله، مقاله را از اینجا ببینید . این مقاله بخشی از کتاب شمول الشریعه نوشته حیدر حب الله است. که توسط سعید نورا و مصطفی مهدوی از آن کتاب استخراج شده است.
  17. کاوشی نو در نقش‌یابی اهداف شریعت در منطقة الفراغ با تکیه بر آراء شهید صدر، آیت‌الله شمس الدین و آیت‌الله سیستانی، حمیدرضا تمدن و حسنعلی سعدی، پژوهش‌نامه میان‌رشته‌ای فقهی، شماره ۱۴، ۱۳۹۸ش. مقاله را از اینجا ببینید
  18. بازخوانی نظریه منطقة الفراغ و آثار آن در جایگاه و کارکرد مجلس، محسن اسماعیلی و همکاران، در کتاب دین و قانون، تهران، دانشگاه امام صادق(ع)، ۱۳۹۱ش. مقاله را از اینجا ببینید

مقاله‌های عربی

  1. منطقة الفراغ فی التشریع الاسلامی، السید علی اکبر الحائری، رسالة التقریب، شماره ۱۱، ۱۴۱۶ق. مقاله را از اینجا ببینید
  2. نظریة منطقة الفراغ فی الفقه الاسلامی و مسؤولیة المقنن حیالها، محمود حکمت‌نیا، کتاب الفقه و القانون، تهران، مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی، ۱۳۹۲ش.مقاله را از اینجا ببینید
  3. الفقه و القانون و مناطق الفراغ، عوض محمد عوض، کتاب الفقه و القانون، تهران، مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی، ۱۳۹۲ش. مقاله را از اینجا ببینید
  4. منطقة الفراغ و الإشکالات العقدیة دراسة فی الأبعاد العقدیة لمنطقة الفراغ فی الشریعة الإسلامیة، فلاح آل‌دوخی، مجله الدلیل، شماره ۷، عراق، ۲۰۱۹م.مقاله را از اینجا بخوانید
  5. نظریة منطقة الفراغ، ذبیح الله نعیمیان، ترجمه: محمد عبدالرزاق. مقاله را از اینجا ببینید این مقاله ترجمه مقاله نظریه منطقة الفراغ به مثابه خاستگاه تشریعی احکام حکومتی، است که در نشریه حکومت اسلامی به فارسی منتشر شده است. مقاله را از اینجا ببینید
  6. منطقة الفراغ التشریعی من منظور الشهید الصدر، باقر بری، فصلنامه قضایا اسلامیة معاصرة، شماره ۷، ۱۴۲۰ق. مقاله را از اینجا ببینید
  7. مرتبة العفو أو منطقة الفراغ التشریعی فی ضوء اصول الفقه، سمیرة خزار، مجله آلاداب و العلوم الانسانیة، شماره۵، ۲۰۱۰م. مقاله را از اینجا بخوانید
  8. مرتبة العفو عند الإمام الشاطبی، موسی رصاع و عمری رشید، مجله الحضارة الإسلامیة، شماره ۲۰، ۲۰۱۹م. مقاله را از اینجا بخوانید

سایر منابع

یادداشت‌ها

  1. منطقة الفراغ در نظام فکری شهید صدر و چند نکته، محمدتقی فاضل میبدی، پایگاه اینترنتی شبکه اجتهاد، یادداشت را اینجا بخوانید

سخنرانی‌، درس‌نامه، مصاحبه

  1. طبق نظریه شهید صدر مرجع صدور احکام در منطقة الفراغ ولی فقیه است. درس خارج سید احمد علم‌الهدی، منتشر شده در پایگاه وسائل. متن درس را از اینجا ببینید