طهارت ذاتی انسان (منابع مطالعاتی)
طهارت ذاتی انسان در برابر نجاست کفار، مشرکان و اهل کتاب، از زمره احکام فقهی است که فقیهان اهل‌سنت (به‌استثنای ابن‌حزم) بدان رأی داده‌اند، اما بیشتر فقیهان شیعه آن را مردود خوانده‌اند. با این حال تعدادی از فقیهان معاصر شیعه، از جمله محمدابراهیم جناتی، سید محمدمحسن حسینی تهرانی، و سید کمال حیدری، قائل به طهارت ذاتی انسان شده‌اند؛ چه کفار و مشرکان و چه اهل کتاب. در همین راستا گفته شده است که ورود مشرکان و ملحدان به مسجدالحرام در دوره معصومان کاملاً آزاد بوده و منع مشرکان از ورود به مسجدالحرام، نه از باب نجاست ذاتی، بلکه به‌دلیل رعایت حرمت این مسجد صورت گرفته است. گروهی از فقیهان معاصر شیعه، با تکیه بر روایات برآنند که روایات نهی از معاشرت و اختلاط با کفار و مشرکان، همگی ناظر به نجاست عرضی یا تأثیر نپذیرفتن از آداب کافران و مشرکان بوده است.
سؤالات و ابهام‌هایی که از سوی فقیهان معاصر مورد بحث قرار گرفته، این است که آیا کلمه «نجس» در آیه ۲۸ سوره توبه، به‌معنای نجاست فقهی است یا معنایی فرهنگی دارد؛ یا از منظر دیگر، آیا به‌معنای نجاست ذاتی است یا عارضی؟ چنین ابهامی درباره معنای رجس و همچنین کفر و شرک نیز وجود دارد. سؤال دیگر آنکه آیا می‌توان روایات حاکی از طهارت ذاتی انسان را بر تقیه حمل نمود؟
کتاب‌ها
فارسی
- بررسی تطبیقی اث‍ب‍ات طهارت کافران در ک‍لام ف‍ق‍ه‍ای اسلامی، حیدر ش‍م‍س‍ی‌زاده، قم، اع‍ت‍دال، ۱۳۸۶ش، کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- طهارت ذاتی انسان، احمد عابدینی، قم، بوستان کتاب، ۱۳۸۵ش، کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر.
عربی
- رسالة طهارة الإنسان: بحث فقهی تخصصی حول الطهارة الذاتیة لمطلق الانسان، سید محمدمحسن حسینی طهرانی، بیروت و تهران، دار المحجة البیضاء و انتشارات مکتب وحی، ۱۴۳۷ق، کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر.
- الکرامة الانسانیة: دراسة فی طهارة الانسان علی ضوء الفقه الاسلامی، سید ابوالحسن نواب، قم، ادیان، ۱۳۸۹ش.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- رسالة فی نجاسة الکافر وطهارته، عباس محفوظی و محمد ص‍ال‍ح‍ی ان‍دی‍م‍ش‍ک‍ی، قم، مشهور، ۱۳۸۹ش، اطلاعات کتاب
- زب‍دة الافکار فی طهارة او نجاسة الکفار، سید عادل علوی، قم، ال‍م‍وس‍س‍ة الاس‍لام‍ی‍ة ال‍ع‍ام‍ة ل‍ل‍ت‍ب‍ل‍ی‍غ والارش‍اد، ۱۴۱۷ق/۱۳۷۵ش، کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر.
- نتائج الافکار فی نجاسة الکفار، تقریر دروس سید محمدرضا گلپایگانی، نوشته علی کریمی جهرمی، قم، دارالقرآن الکریم، ۱۴۱۳ق.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
مقاله‌ها
فارسی
- پاکی یا ناپاکی ذاتی انسان مشرک از منظر فقه امامیه، زین العابدین نجفی، دوفصلنامه انسان پژوهی دینی، سال ۲۰، شماره ۴۹، بهار و تابستان ۱۴۰۲ش. مقاله را از اینجا ببینید
- نقد و بررسی دلایل دیدگاه مشهور در باب نجاست فرزندان نابالغ کفار، اکبر احمدپور، فصلنامه فقه و اصول، ش۱۰۸، بهار ۱۳۹۶ش، کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر.
- تئوری طهارت ذاتی مطلق انسان در راستای منابع اجتهاد (۱و۲)، محمدابراهیم جناتی، کیهان اندیشه، ش۲۳و۲۴، فروردین و اردیبهشت، خرداد و تیر ۱۳۶۸ش، کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر. مقاله اول، کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر. مقاله دوم.
- شواهدی بر پاکی ذاتی انسان، مجله فقه، ش۷و۸، بهار و تابستان ۱۳۷۵ش، کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر.
عربی
- «طهارة الإنسان في الإسلام: قراءة نقدية في نظرية نجاسة غير المسلم»، ذوالفقار عواضه، سایت نصوص معاصرة:: مرکز البحوث المعاصرة فی بیروت، ۲۰۱۴م، لینک.
- «طهارة الإنسان بين الفقه السني والقرآن»، رضا عبدالرحمن علی، سایت کتابت، ۲۰۱۴م، لینک.
- «دراسة فقهیة فی طهارة اهل الکتاب (عرض و تحلیل)»، سید ابوالحسن نواب، مجله آفاق الحضارة الاسلامیه، ش۳۴، ۲۰۱۵م، لینک.
پایان‌نامه‌ها
فارسی
- بررسی فقهی طهارت انسان از نگاه مذاهب اسلامی، زهرا محمدی سوماری، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، ۱۳۹۴ش، کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر.
سایر منابع
- درس خارج سید کمال حیدری، با موضوع «بحوث فی طهارة الإنسان» که متن ۸۸ جلسه از آن در سایت اینترنتی وی در دسترس قرار گرفته است، لینک.
- درس خارج محمد العبیدان القطیفی، با موضوع «طهارة الإنسان» که متن و صوت ۱۱ جلسه از آن در سایت مدرسه فقاهت در دسترس قرار گرفته است، لینک.
- پاسخ حیدر حب‌الله به سؤالی درباره طهارت انسان، ۲۰۱۵م، کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر.