مرور زمان (منابع مطالعاتی)
مرور زمان یا تقادمِ مسقِط از مستنداتی است که ممکن است موجب ایجاد حق یا سقوط مجازات شود. اغلب کشورها، مرور زمان را در قوانین کیفری و حقوقی خود گنجانده‌اند. فقیهان حنفی و حنبلی مرور زمان را با استحسان می‌پذیرند اما فقیهان شیعه آن را در بسیاری موارد مغایر موازین شرعی دانسته‌اند. سید روح‌الله خمینی معتقد است حاکم در جرائم تعزیری می‌تواند بنا بر مصلحت به مرور زمان استناد کند؛ اما مرور زمان در اجرای حدود، قصاص و دیات را نپذیرفته‌اند. آنچه در فقه معاصر به دنبال پاسخ آن هستیم این است: آیا گذشت زمان می‌تواند ساقط کننده حق شکایت یا موجب به پایان رسیدن تعقیب یا دلیلی برای عدم اجرای مجازات یا تعزیر باشد؟ آیا با گذشت مدت زمان مشخصی، حق کسی اسقاط می‌شود؟ برعکس، آیا ممکن است مرور زمان باعث ایجاد حقی شود؟ مثلاً آیا می‌توان به فردی که مدتی زمین یا ملکی را در اختیار داشته است حق ملکیت اعطا کرد؟
کتاب
فارسی
- مرور زمان در سقوط مجازات، امیرعباس حامدی و فهیمه سیف‌علیان، تهران، اندیشه سبز نوین: اندیشه عصر ، ۱۴۰۰ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- مرور زمان در جرایم حدی از منظر فقه اسلامی و حقوق ایران، احمد مختاری‌بنی، تهران، سنجش و دانش، ۱۳۹۹ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- مرور زمان در فقه اسلام و حقوق جزای ایران، زهرا مورخی، مشهد، مینوفر، ۱۳۹۵ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- مرور زمان در احکام کیفری از منظر فقه امامیه و عامه، کاوه ابراهیم‌پور تازه‌کند، قم، بخشایش، ۱۳۹۳ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- مرور زمان بررسی فقهی - حقوقی، احمد دیلمی، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی پژوهشکده فقه و حقوق، قم: بوستان کتاب، ۱۳۸۴ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- اسلام و قانون مرور زمان، محسن شفائی، تهران، مرکز نشر کتاب، ۱۳۴۵ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- رس‍ال‍ه مرور زمان از لحاظ فقه اسلامی، عبدالصاحب ص‍ف‍ائ‍ی، بی‌جا، بی‌تا. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
عربی
- التقادم في ضوء الفقهاء والتشريع وأحكام القضاء في ضوء آراء الفقهاء والتشريع وأحكام القضاء: سلسلة العدالة في القانون المدني، أشرف أحمد عبد الوهاب و إبراهيم سيد أحمد، دار العدالة للنشر والتوزيع، ۲۰۲۰م. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- موانع التقادم وانقطاع التقادم النزول عنه في ضوء آراء الفقهاء والتشريع وأحكام القضاء سلسلة العدالة في القانون المدني، أشرف أحمد عبد الوهاب و إبراهيم سيد أحمد، دار العدالة للنشر والتوزيع، ۲۰۲۰م. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- الموسوعة الشاملة في التقادم المدني والجنائي والإداري والشرعي، وجدي شفيق، حيدر جروب للنشر والتوزيع، ۲۰۱۴م. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- الحيازة والتقادم في الفقه الإسلامي؛ دراسة مقارنة بالقانون الوضعي، عبداللطيف بن عبد الرحمن، ۲۰۱۱م. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- الحق بين البقاء الدائم والسقوط بالتقادم دراسة مقارنة بين الفقة الإسلامى والقانون الوضعى، هشام زوين، مركز محمود للإصدارات القانونية، ۲۰۰۸م.
مقاله
فارسی
- مرور زمان از منظر فقه و حقوق، محمد اسحاق برهانی، دوفصلنامه فقه و قضا، شماره ۷، بهار و تابستان ۱۴۰۱ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- اعتبارسنجی قاعده مرور زمان در بیمه‌های مربوط به وسایل نقلیه (با بررسی فقهی)، سیامک جعفرزاده و جواد فرازمهر، فصلنامه پژوهشنامه بیمه، شماره ۱۳۸، تابستان ۱۳۹۹ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- نقش مرور زمان در ایجاد و تثبیت نهاد مالکیت (مطالعه تطبیقی حقوق اسلام، ایران و انگلستان)، علیرضا صدیقی و ابوالحسن مجتهد سلیمانی، فصلنامه پژوهش‌های حقوق تطبیقی، دوره بیست و چهارم - شماره ۱، بهار ۱۳۹۹ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی تطبیقی مرور زمان در فقه و حقوق کیفری ایران با رویکردی به نظرات امام خمینی(س)، اکبر رجبی و اعظم مهدویپور و محمد اسحاقی، فصلنامه پژوهشنامه متین، شماره ۷۹، تابستان ۱۳۹۷ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- مرور زمان و حق تقاص، علی اکبر ایزدی فرد و محمد محسنی دهکلانی و فاطمه بابانیا، فصلنامه پژوهش‌های فقه و حقوق اسلامی، شماره ۳۳، پاییز ۱۳۹۲ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- جریان مرور زمان در مجازات های تعزیری، محمود عاشورخانی، فقه اهل‌بیت، شماره ۲۵، بهار ۱۳۸۰ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- قلمرو مرور زمان در فقه و حقوق اسلامی، مجتبی شریفی، فصلنامه حقوقی دادگستری، شماره ۲۸ و ۲۹، پاییز و زمستان ۱۳۷۸ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی مرور زمان در حقوق اسلام، عیسی کشوری، فصلنامه حقوقی دادگستری، شماره ۸، تابستان ۱۳۷۲ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- مرور زمان از لحاظ فقه اسلامی (۳)، عبدالصاحب صفا، جلوه، شماره ۹ و ۱۰، اسفند ۱۳۲۴ و فروردین ۱۳۲۵ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- مرور زمان از لحاظ فقه اسلامی (۱)، عبدالصاحب صفا، جلوه، شماره ۴، مهر ۱۳۲۴ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
عربی
- سقوط الحق بالتقادم في الفقه الإسلامي والتشريع المغربي، عبدالله البدري، مجلة الباحث للدراسات القانونية والقضائية (مراکش)، شماره ۴۴، ۲۰۲۲م. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- أحكام تقادم دين نفقة الزوجة في الفقه الإسلامي والقانون الجزائري، عسالي عمر و رشيد مسعودي، مجلة الاجتهاد للدراسات القانونية والاقتصادية (الجزائر)، دوره ۱۰، شماره ۳، ۲۰۲۱م / ۱۴۴۳ق. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- أثر التقادم على الحقوق في الفقه الإسلامي والتشريع الفلسطيني، تيسير كامل إسماعيل إبراهيم، عفيف محمد حسين أبو كلوب، مجلة البحوث الإسلامية، سال۳، شماره ۱۵، ۲۰۱۷م/ ۱۴۳۸ق. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- عدم سقوط حق الملكية بمرور الزمن، المجلة العربية للفقه والقضاء (مصر)، عامر بورورو، شماره ۴۳، ۲۰۱۲م. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- باب الفتاوى في مرور الزمن، ديوان قاضي القضاة الأردن، هدي الإسلام (اردن)، دوره ۱، شماره ۱، ۱۹۵۶م / ۱۳۷۶ق. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
پایان‌نامه
فارسی
- مرور زمان در حقوق مدنی ایران و جایگاه آن در مذاهب اسلامی، فائزه شمس الدینی مطلق، کارشناسی ارشد، دانشکده حقوق و الهیات ،دانشگاه شهید باهنر کرمان، ۱۴۰۱ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببیند
- بررسی تطبیقی مرور زمان دعاوی مدنی در فقه اسلامی و نظام های حقوقی ایران و افغانستان، علی احمد حکیمی، کارشناسی ارشد، دانشگاه فردوسی مشهد، ۱۴۰۰ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی مرور زمان جرایم حدی از منظر مذاهب خمسه و حقوق ایران، احمد مختاری، کارشناسی ارشد، گروه فقه و اصول دانشگاه شهید مطهری، ۱۳۹۸ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی مبانی فقهی مرور زمان با رویکردی بر قوانین جزایی ایران، مرضیه غفارپور، کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بندر انزلی، ۱۳۹۷ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی مرور زمان کیفری در فقه اسلام و قوانین موضوعه ایران، سیدسعید منافی، کارشناسی ارشد، دانشکده حقوق و علوم اجتماعی، دانشگاه تبریز، ۱۳۹۷ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- مبانی فقهی و حقوقی مرور زمان (تحولات و چالش‌های آن)، محمدامین امیدبخش، کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه دامغان، ۱۳۹۶ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی فقهی و حقوقی مرور زمان کیفری در قانون مجازات اسلامی سال ۱۳۹۲، کارشناسی ارشد، دانشکده حقوق، دانشگاه قم، ۱۳۹۴ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی تطبیقی مرور زمان در حقوق اسلام و ایران و مصر، اسماعیل یوشانی، کارشناسی ارشد، پردیس بین‌المللی ارس، دانشگاه تبریز، ۱۳۹۴ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی فقهی-حقوقی مرور زمان در حقوق کیفری ایران با تأکید بر قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲، مرتضی واحدی‌پور دهرایی، کارشناسی ارشد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه گیلان، ۱۳۹۲ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی فقهی مرور زمان در امور مدنی، امین ناصری، کارشناسی ارشد، دانشکده الهیات، معارف اسلامی و ارشاد، انشگاه امام صادق علیه السلام، ۱۳۹۱ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
عربی
- أثر التقادم في تملك العقار بوضع اليد في الفقه الاسلامي، ربا ياسين مسلم أبو حطب، کارشناسی ارشد، كلية الشريعة والقانون، الجامعة الإسلامية، غزة، ۲۰۱۹م / ۱۴۴۰ق.
- سقوط الدين والعين بالتقادم، دعيج بطحي ادحيلان المطيري، کارشناسی ارشد، المعهد الأعلى لأصول‌الدين، جامعة الزيتونة، تونس، ۱۹۹۶م / ۱۴۱۷ق.
- احكام التقادم في الشريعة الإسلامية: دراسة مقارنة، صلاح عودة أحمد حشيش، كلية الدراسات العليا، الجامعة الاردنية، الاردن، ۱۹۹۲م / ۱۴۱۲ق.
منابع دیگر
- معرفی کتاب «مرور زمان»، احمد دیلمی، فقه، سال سیزدهم، شماره ۲، تابستان ۱۳۸۵ش.