رابطه فقه و علوم تجربی (منابع مطالعاتی)
رابطه فقه و علوم تجربی یکی از چالشهای اساسی به ویژه در سده اخیر در میان ملل مسلمان بوده است. رشد بی‌سابقه علوم تجربی که تغییرات اساسی و شگرفی را در زندگی انسان فراهم آورده است شامل علوم فیزیک (فیزیک نظری و فیزیک تجربی)، شیمی، اخترشناسی (نظری و رصدی)، زمین‌شناسی به همراه علوم زیستی (پزشکی و زیست‌شناسی) است.
ورود فقه به حوزه موضوعات این علوم و ارتباط با این دانش‌ها، با توجه به نقش پر رنگ این مقوله در زندگی مسلمانان برطرف کننده دغدغه زندگی مومنانه است. با وجود این ضرورت، فقه آنچنان که بایسته و شایسته است نتوانسته هم‌پای رشد و تحولات رشد کند و به پرسش‌های نو پاسخ درخور ارائه کند. تلاش‌های فقهی صورت گرفته نیز تنها در حوزه علوم پزشکی است که در آراء و نظرات برخی صاحب نظران منعکس شده است.
دلیل عدم همراهی فقه از یک منظر این است که از نظر برخی این دانش دینی، متکفل بیان و تبیین و یا تعیین موضوع نیست و تنها بیانگر حکم شریعت در مواجهه با آنهاست. هر چند برخی در مقابل بر آنان‌ند که فقه دخیل در موضوع علوم تجربی هم می‌تواند باشد و با نگاه کارشناسی در موضوعات جدید زمینه‌ساز پاسخگویی دقیقتر را فراهم آورد.
این تفاوت نگاه درباره شناخت موضوعات علوم تجربی شاید یکی از دلایل اندکی محتوا با وجود چالشهای اساسی رابطه این دو در عرصه اجتماعی و دینی است که در ذیل به مجموعه انتشار یافته این آثار اشاره شده است.
کتاب
فارسی
- کتاب رابطه بین علم فقه و علوم تجربی، سیدمحمدرضا میریوسفی، تهران، ناشر: نوید حکمت، ۱۳۹۶ش.
مقاله
فارسی
- قواعدی در تأثیر علوم تجربی در استظهار از ادله لفظی (با گرایش شناخت حکمت احکام)، حسنعلی علی‌اکبریان، فصلنامه نقد و نظر، شماره ۷۲، زمستان ۱۳۹۲ش. مقاله را از اینجا بخوانید
- قبض فقه و بسط علم، محمد سروش محلاتی، نشریه دندانپزشکی جامعه اسلامی دندانپزشکان، شماره پیاپی ۸۵، ۱۳۹۱ش.مقاله را از اینجا بخوانید
- واکاوی پیوند دانش فقه و علم پزشکی، محمدرضا کاظمی گلوردی، فقه و تاریخ تمدن، شماره ۲۳، ۱۳۸۹ش.از اینجا این مقاله را بخوانید
- درآمدی بر تعادل فقه و روان‌شناسی، علی همت بناری، پژوهش و حوزه، شماره ۲۵، ۱۳۸۵ش.مقاله را از اینجا بخوانید
- موضوع‌شناسی فقهی و رابطه آن با علوم، علی اکبر نوایی، اندیشه حوزه، شماره ۳۴، ۱۳۸۱ش.از اینجا این مقاله را بخوانید
عربی
- التَّکاملُ المَعرفیُّ بین علُوم الشَّریعَة والعُلوم التَّجریبیَّة * العلوم الطِّبیَّة والصَّیدلانیَّة نموذجًا، بن عبد الله یعقوب، المعیار، دوره ۲۲، شماره ۱، ۲۰۱۸م.از اینجا این مقاله را بخوانید