اجبار زوجه به رابطه جنسی (منابع مطالعاتی)
اجبار زوجه به رابطه جنسی به معنای هرگونه مقاربت جنسی اجباری و یا اجبار برای نوعی از رابطه جنسی تعریف می شود. تجاوز زناشویی یا تجاوز خانگی از دیگر عناوین همسو با عنوان فوق است.
رشد مفاهیم حقوق زنان و عدم جرم‌انگاری چنین عناوینی در قانون کیفری ایران، فقه معاصر را به چالش کشیده است تا در منابع فقهی به دنبال راه‌کاری برای حل موضوع باشد. آیا در فقه برای حرمت اجبار زوجه به رابطه جنسی دلیلی وجود دارد؟ حدود و ثغور حق زوج در رابطه جنسی تا کجاست؟ آیا دلائل حرمت بعضی از مصادیق رابطه جنسی برای حکم کلی اجبار کفایت نمی‌کند؟
بعضی برای حرمت‌انگاری اجبار زوجه در رابطه جنسی به قاعده لاضرر و قاعده لزوم حسن معاشرت تمسک کرده‌اند. اما در عین حال سرتاسر فقه مالامال از عناوینی است که با محق بودن زوجه در رابطه جنسی در تعارض است. آنچه مسلم است قائلین به نظامند بودن احکام اسلامی، باید حقوق و تکالیف انسان‌ها را به گونه‌ای تبیین کنند تا استفاده از این حقوق موجب آزار و اذیت دیگران نشود که رابطه جنسی هم از این مقولات است. پژوهشگران تلاش کرده‌اند با اتکا به آیاتی از قرآن، روایات معصومان و پاره‌ای از نظرات و فتاوای فقیهان، لزوم معاشرت مبتنی بر رضایت دوطرفه را تبیین کنند. پاره‌ای از آثار منتشر شده در این باره نیز با نگاهی آسیب‌شناسانه به بررسی زمینه‌ها و دلایل شکل‌گیری پدیده اجبار زوجه به رابطه جنسی پرداخته‌اند.
در ادامه فهرستی از کتاب‌ها، مقالات و پایان‌نامه‌ها در این باره آمده است.
کتاب‌ها
فارسی
- بایسته‌های حقوقی و آموزه‌های فقهی نحوه حمایت از زنان قربانی تجاوز در نهاد ازدواج، امیر سماواتی پیروز و حسن بیگدلی، قزوین، سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی، ۱۴۰۰ش، مشاهده صفحات ابتدایی.
- تجاوز به عنف در نهاد خانواده، سحر فاطمی، تهران، سنجش و دانش، ۱۳۹۹ش، مشاهده صفحات ابتدایی.
عربی
- العنف الأسری، منی یونس بحری و نازک عبدالحلیم قطیشات، عمان، دار صفاء، ۱۴۳۲ق/۲۰۱۱م، لینک.
- العنف الأسری: جاهلیة العصر، عامر شامخ، قاهره، الصحوه، ۱۴۳۱ق/۲۰۱۰م، لینک.
مقاله‌ها
فارسی
- بازخوانی حقوق جنسی زوجه از منظر اصول کلان اخلاقی و حقوقی، طوبی شاکری گلپایگانی و لیلا بهرامی، پژوهشنامه اسلامی زنان و خانواده، ش۲۵، زمستان ۱۴۰۰ش، لینک.
- تجربه انواع خشونت جنسی زناشویی در زنان قربانی شهر تهران: یک مطالعه کیفی، زهرا دهقانی و محمدحسن آسایش و سمیه شاهمرادی، ماهنامه رویش روانشناسی، ش۶۸، بهمن ۱۴۰۰ش، لینک.
- جرم‌انگاری رابطه جنسی بدون رضایت زوجه در اسناد بین‌المللی و قوانین ایرلند، اندونزی، ترکیه و ایران، مهزاد صفاری‌نیا و سارا صبور، دوفصلنامه فقه و حقوق خانواده، سال ۲۶، ش۷۵، پاییز و زمستان ۱۴۰۰ش، لینک.
- آزار مبتنی بر جنسیت در خانواده در فتاوای مشهور، سید مسعود نوربخش، دوفصلنامه فقه و مبانی حقوق اسلامی، سال ۵۴، ش۱، بهار و تابستان ۱۴۰۰ش، لینک.
- الگوهای مداخله کیفری تقنینی در قلمرو تجاوز زناشویی: مطالعه تطبیقی، زهرا نعمتی و محمد فرجیها و رحیم نوبهار و جلیل امیدی، فصلنامه پژوهش‌های حقوق تطبیقی، سال ۲۵، ش۱، بهار ۱۴۰۰ش، لینک.
- خشونت جنسی علیه زنان در نظام تقنینی ایران و افغانستان؛ از به‌ستوه‌آوری جنسی تا تجاوز، سودابه رضوانی و اعظم مهدوی‌پور و عبدالمتین منیب، فصلنامه تحقیقات حقوقی، ش۹۱، ۱۳۹۹ش، لینک.
- ظرفیت گسترده حقوق بشر امامیه برای حمایت از حقوق جنسی زوجه: مطالعه تطبیقی فقه امامیه، حقوق ایران و انگلیس، رضا زهروی و مهسا علیزاده، دوفصلنامه حقوق بشر، ش۲۹، بهار و تابستان ۱۳۹۹ش، لینک.
- تجاوز جنسی در روابط زناشویی از منظر حقوق و اجتماع در ایران و انگلستان، زهرا کاظمی و قاسم قاسمی، فصلنامه تحقیقات حقوق خصوصی و کیفری، ش۴۳، بهار ۱۳۹۹ش، لینک.
- تجاوز زناشویی: مفهوم‌شناسی، مبانی، مصادیق و رویکردهای جرم‌شناسی و قانونی، عاطفه زرعکانی و فرهاد میرزایی، نخستین کنفرانس ملی حقوق، فقه و فرهنگ، ۱۳۹۹ش، لینک.
- از تحریم تا تجریم تجاوز جنسی در روابط میان زوجین در پرتو نظریه تنظیم‌گری پاسخگو، محمد فرجیها و رحیم نوبهار و ایمان شاه‌بیگی، فصلنامه پژوهشنامه زنان (پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی)، سال ۱۰، ش۳، پاییز ۱۳۹۸ش، لینک.
- جرم‌انگاری خشونت جنسی در روابط زناشویی با تکیه بر اسناد بین‌المللی حقوق بشری، جمال بیگی و حمید آشنا، فصلنامه مطالعات بین‌المللی، سال۱۶، ش۶۲، پاییز ۱۳۹۸ش، لینک.
- قیمومیت مرد بر زن دلیل خشونت در برابر ناشزگی زن، معصومه بانو عظیمی مهرآبادی و احمد مرادخانی، فصلنامه مطالعات فقهی و فلسفی، ش۳۳، بهار ۱۳۹۷ش، لینک.
- مبانی فقهی-حقوقی جرم‌انگاری تجاوز زناشویی، سید علیرضا میرکمالی، فصلنامه خانواده‌پژوهی، سال ۱۳، پاییز ۱۳۹۶ش، ش۵۱، لینک.
- پیشگیری از بزه‌دیدگی زنان در بستر قانونگذاری: با نگاهی به کنوانسیون رفع همه اشکال تبعیض علیه زنان، عاطفه بطیاری، فصلنامه مطالعات پیشگیری از جرم، سال ۱۲، پاییز ۱۳۹۶ش، ش۴۴، لینک.
- بررسی روانشناختی تجاوز جنسی زناشویی با نگاهی بر جنبه فقهی و حقوقی موضوع، فریبا گودرزی و سید محمد موسوی بجنوردی و شکوه نوایی‌نژاد، فصلنامه پژوهشنامه زنان (پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی)، سال۷، زمستان ۱۳۹۵ش، لینک.
- نیم‌نگاهی به پدیده تجاوز زناشویی در حقوق کیفری ایران، عاطفه بطیاری، نخستین همایش بین‌المللی علوم اجتماعی ایران، ۱۳۹۴ش، لینک.
عربی
- أنماط العنف ضد المرأة و سبل الحمایة القانونیة: حسب التشریع الوطنی الجزائری، ربعیة رضوان، مجلة المنار للبحوث و الدراسات القانونیة و السیاسیه، ش۱، ژوئن ۲۰۱۷م، لینک.
پایان‌نامه‌ها
فارسی
- بررسی تطبیقی حقوق جنسی زوجه در اسلام و نظریات فمینیسم جهانی با تاکید بر نظام حقوقی ایران، لیلا سادات شمس، کارشناسی ارشد، پژوهشکده خانواده، دانشگاه شهید بهشتی، ۱۴۰۰ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- بررسی آزار جنسی زوجه در روابط زناشویی در فقه و حقوق ایران و حقوق انگلیس، فاطمه میرجلیلی، کارشناسی ارشد، دانشگاه الزهرا (س)، ۱۴۰۰ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- تجاوز در بستر ازدواج در نظام حقوقی ایران و انگلستان، سیف الله مشفق، کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد صفادشت، گروه حقوق، ۱۳۹۹ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- مبانی جرم انگاری تجاوز جنسی توسط همسر، زهره نجیب زاده، کارشناسی ارشد، دانشکده حقوق و الهیات، دانشگاه شهید باهنر کرمان، ۱۳۹۸ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- بررسی حمایت از زنان درجرائم خشونت جنسی در فقه و حقوق کیفری ایران وقوانین بین‌المللی کیفری، افسانه پارسامند، کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور استان البرز، مرکز پیام نور کرج، ۱۳۹۸ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- برسی حقوق جنسی زنان در فقه و حقوق موضوعه، کارشناسی ارشد، محمد قائدرحمتی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه مازندران، ۱۳۹۶ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- بررسی فقهی و حقوقی خشونت جنسی نسبت به زوجه، ریحانه اکبری، کارشناسی ارشد، دانشگاه قم، ۱۳۹۶ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- خشونت جنسی خانگی در نظام حقوقی ایران، زهرا بابازاده، کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس، ۱۳۹۶ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
عربی
- دور المجتمع المدنی فی مواجهة العنف الزواجی: دراسة حالة لعینة من المؤسسات العاملة فی مجال العنف ضد المرأة، پایان‌نامه دکترا، میس صبیح خلیل زکریا، قسم اجتماع، کلیة البنات، جامعة عین شمس (قاهره)، ۱۴۴۰ق/۲۰۱۹م، لینک.
- العنف الأسری ضد المرأة: دراسة فقهیة تطبیقیه، ماجد بن عبدالعزیز القرشی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، قسم الفقه المقارن، المعهد العالی للقضاء، جامعة الإمام محمد بن سعود الإسلامية، ۱۴۲۹-۱۴۳۰ق، لینک.