تنبیه الامة و تنزیه الملة (کتاب)
صفحه پودمان:Message box/ambox.css محتوایی ندارد.
 | توجه! این مقاله در حال نگارش است و ممکن است مطالب آن تغییر کند. پس از نهایی شدنِ مقاله، این برچسب برداشته میشود. |
تنبیه الامه و تنزیه المله از مشهورترین رساله‌های سیاسی در عصر مشروطه است که در دفاع از سلطنت مشروطه و در مخالفت با حکومت استبدادی توسط میرزا محمدحسین غروی نائینی نوشته شد.
معرفی اجمالی
تنبیه‌الامة و تنزیه‌الملة رسالهای سیاسی که توسط میرزا محمدحسین نائینی در دفاع از حکومت انتخابی و مخالفت با سلطنت مطلقه و حکومت استبدادی در ربیع‌الاول ۱۳۲۷ق (پس از به توپ بستن مجلس شورای ملی توسط محمدعلی شاه قاجار و پیش از فتح تهران توسط مشروطه‌خواهان) نوشته شد و در همان سال در بغداد به چاپ رسید.
جایگاه کتاب
این کتاب مورد تأیید محمدکاظم خراسانی و عبدالله مازندرانی دو فقیه معروف آن زمان نیز قرار گرفت.
به دلیل حساس بودن موضوع و نظریه ابراز شده در این کتاب، از بدو نگارش آن تا امروز نظرهای متفاوتی درباره آن اظهار شده است، ولی حتی جدّیترین منتقدان، [۱] نتوانسته‌اند عمق مباحث و دقت علمی آن را نادیده بگیرند و از ستایش و تحسین آن خودداری ورزند.
آخوند خراسانی آن را «اجلّ از تمجید» دانسته [۲] و ملا عبدالله مازندرانی ضمن تمجید از این اثر، تمام اصول و مبانی سیاسی آن را مأخوذ از اسلام ذکر کرده است.[۳]
به نوشته سیدمحمود طالقانی، این کتاب «با حرارت و استدلال محکم» نوشته شده [۴] و نظر نهایی و عالی اسلام و شیعه درباره حکومت با ارائه مدارک موثق، در آن بیان شده است و برای علما و مجتهدان، کتابی استدلالی و اجتهادی و برای عوام رسالهای تقلید درباره وظایف اجتماعی است.[۵]
مرتضی مطهری [۶] این کتاب «ذی قیمت» را تفسیری دقیق از توحید عملی، اجتماعی و سیاسی اسلام دانسته که با استدلالها و استشهادهای متقن، از قرآن و نهج البلاغه توأم است.
حمید عنایت آن را «از نوشته‌های معدود مربوط به دوره انقلاب مشروطه ایران، در توجیه نظام مشروطه از دیدگاه مذهب شیعه» [۸] و تنها رساله منظم و منسجم شناخته شده می‌داند که «یک شخصیت مذهبی آن زمان، در دفاع از دموکراسی پارلمانی» نگاشته [۹] و معتقد است این کتاب بهترین شاهد بر پیوند نظریه فقهی و نگرش سیاسی علمای شیعه است.[۱۰]
ترجمه تقریظ آخوند خراسانی:
بسم الله الرحمن الرحیم رساله شریف تنبیه الامة و تنزیه الملة که از افاضات جناب مستطاب شریعت مدار و صفوة الفقهاء والمجتهدین ثقت الاسلام و المسلمین العالم العامل اقا میرزا محمدحسین نائینی الغروی دامت افاضاته است، اجل از تمجید و سزاوار است ان شاءالله تعالی به تعلیم و تعلم و تفهیم و تفهم آن. ماخوذ بودن اصول را از شریعت محقه استفاده و حقیقت کلمه مبارکه بموالاتکم علمنا الله معالم دیننا و اصلح ما کان فسد من دنیانا را بعین الیقین ادراک نمایند ان شاءالله تعالی
ربیع الاول سال ۱۳۲۷
محمدکاظم خراسانی
تقریظ شیخ عبدالله مازندرانی:
بسم الله الرحمن الرحیم
بحمدالله تعالی و حسن تاییده رساله شریفه تنبیه الامة و تنزیه الملة چنانکه مرقوم فرموده اند اجل از تمجید و برای تکمیل عقاید و تصدیق وجدانی مسلمین به ماخوذ بودن تمام اصول و مبانی سیاست از دین قویم اسلام کافی و فوق مامول است فلله در مصنفه المحقق و جزاه عن الاسلام و اهله خیرا و کثر فی الفقهاء و المجتهدین امثاله بمحمد وآله الطاهرین صلوات الله علیهم اجمعین
ربیع الاول ۱۳۲۷ عبدالله مازندرانی
نویسنده
محمدحسین غروی نائینی (۱۲۷۶-۱۳۵۵ق/۱۲۴۰-۱۳۱۵ش) از فقیهان شیعه در قرن چهاردهم قمری و از علمای طرفدار نهضت مشروطه ایران بود.[۱۱] وی متولد شهر نائین و تحصیل‌کرده نزد علمایی چون جهانگیرخان قشقایی، میزاری شیرازی، سید محمد فشارکی و آخوند خراسانی در شهرهای اصفهان، سامرا، کربلا و نجف بود.[۱۲] همراهی با میرزای شیرازی در نهضت تنباکو،[۱۳] همکاری با آخوند خراسانی و عبدالله مازندرانی در نهضت مشروطه ایران[۱۴] و همچنین اعلام جهاد علیه انگلیس در عراق به همراه سید ابوالحسن اصفهانی از جمله فعالیت‌های سیاسی نائینی بوده است.[۱۵]
نائینی پس از محمدتقی شیرازی، به همراه سید ابوالحسن اصفهانی عهده دار مرجعیت شیعه شد.[۱۶] شهرت علمی نائینی بیشتر به خاطر اصول فقه و همچنین تألیف کتاب معروف تنبیه الامه و تنزیه المله است.
فهرست
کتاب شامل یک مقدمه، پنج فصل و دو مقصد در خاتمه آن است. در مقدمه مطالبی درباره حقیقت استبداد و مشروطیت، دولت، قانون اساسی، مجلس شورای ملی، آزادی و مساوات آمده است.
فصول پنج گانه کتاب نیز عبارت‌اند از:
- حقيقت سلطنت نزد اديان و عقلا
- تحديد سلطنت در عصر غيبت
- مشروطه و تحديد سلطنت
- پاسخ به شبهات و مغالطات
- صحت و مشروعيت مداخله نمايندگان مجلس و شرائط و وظائف آنان
خاتمه کتاب نیز دربرگیرنده دو «مقصد» (بخش) است:
- مقصد اول: قواي حافظ استبداد
- مقصد دوم: راههاي علاج قواي استبداد
مدعیات
دلایل
نقدها
فایل یا لینک کتابخانه
پانویس
- ↑ برای نمونه رجوع کنید به: تشیع و مشروطیت در ایران و نقش ایرانیان مقیم عراق، ص۲۲۳ـ۲۲۴؛ ایدئولوژی نهضت مشروطیت ایران، ج۱، ص۲۳۰
- ↑ تنبیه الامة و تنزیه الملة، ۱۳۵۸ ش، ص۱، تقریظ
- ↑ تنبیه الامة و تنزیه الملة، ۱۳۵۸ ش، ص۱، تقریظ
- ↑ تنبیه الامة و تنزیه الملة، ۱۳۵۸ ش، مقدمه، ص۱۶
- ↑ تنبیه الامة و تنزیه الملة، مقدمه، ص۱۵
- ↑ بررسی اجمالی نهضتهای اسلامی در صد ساله اخیر، ص۴۶
- ↑ مرتضی مطهری، نهضتهای اسلامی در صد سال اخیر، ص۴۲
- ↑ سیری در اندیشة سیاسی عرب، ۱۳۵۶ ش، ص۱۷۴، پانویس
- ↑ تفکر نوین سیاسی اسلام، ۱۳۶۲ ش، ص۱۷۹
- ↑ تفکر نوین سیاسی اسلام، ص۲۳۰
- ↑ امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۶ق، ج۶، ص۵۴.
- ↑ امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۶ق، ج۶، ص۵۴؛ آقابزرگ تهرانی، طبقات اعلام الشیعه (نقباءالبشر ...)، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۵۹۳
- ↑ سید رضی شیرازی، حماسه فتوا، ویژه نامه روزنامه جمهوری اسلامی.
- ↑ حائری، تشیع و مشروطیت، ۱۳۶۴ش، ص۱۵۶-۱۵۷.
- ↑ نائینی، تنبیه الامه و تنزیه المله، ص ۱۶؛ حائری، تشیع و مشروطیت، ۱۳۶۴ش، ص۱۷۵-۱۷۸
- ↑ امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۶ق، ج۶، ص۵۴.