هک سامانه‌های رایانه‌ای (منابع مطالعاتی)
هک سامانه‌های رایانه‌ای یا نفوذ نرم‌افزاری به سامانه‌های رایانه‌ای، به معنای پیدا کردن نقاط ضعف امنیتی یک سیستم براي نفوذ به آن؛ بدون اینکه اجازه دسترسی به آن سیستم وجود داشته باشد. این عمل از منظر فقهی با مباحث غصب، سرقت، ضمان و مسئولیت در ارتباط است. در زبان عربی از واژه قرصنة یا اختراق به عنوان معادل هک استفاده می‌شود.
در بررسی فقهی هک سامانه‌های رایانه‌ای پرسش‌هایی از این قبیل مطرح است: هک سامانه‌های رایانه‌ای به خودی خود از لحاظ فقهی چه حکمی دارد؟ اگر هک کردن ضرری برای سامانهٔ رایانه‌ای به دنبال نداشته باشد، جایز است؟ آیا سرقت داده‌های رایانه‌ای از طریق هک، به لحاظ فقهی هتک حِرز و سرقت به شمار می‌رود؟ آیا هک کردن سامانه‌ها به لحاظ فقهی مستلزم ضمان است؟ در فرضی که داده‌ها یا ساختار رایانه‌ای قابل بازگشت نباشد جبران هک چگونه است؟ در حملات سایبری از طریق هک رایانه‌ای، دفاع یا مقابله به مثل چه حکمی دارد؟ آیا آموزش هک و پرداخت اجرت در قبال آن جایز است؟
در بررسی فقهی هک سامانه‌های رایانه‌ای بیشتر آثار در قالب مقاله انتشار یافته و این مسئله نیازمند پژوهش و مطالعه بیشتر است. منابع محدود ذیل در پاسخ سؤالات جمع‌آوری شده است.
مقاله‌ها
فارسی
- تحلیل فقهی هک کردن سامانه‌های اطلاعاتی، سعید نظری توکلی و زینب گیلانی و شکیبا امیرخانی، فصلنامه پژوهش‌های فقه و حقوق اسلامی، دوره ۱۸، شماره ۶۶، ۱۴۰۰ش. مقاله را اینجا ببینید
- امکان‌سنجی اجرای حد در سرقت اینترنتی، احمد مراخانی، فصلنامه پژوهش‌های فقه و حقوق اسلامی، شماره ۶۴، ۱۴۰۰ش. مقاله را از اینجا ببینید
- بررسی میزان انطباق پذیری جرایم اینترنتی با حقوق اسلامی (مطالعه موردی سرقت و کلاهبرداری)، سعید عطازاده و محمود قیوم زاده و جلال انصاری، فصلنامه پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب، شماره ۱۸، ۱۳۹۷ش. مقاله را از اینجا ببینید
- جستاری در مصادیق نوین حرز و ثبوت حد در سرقت الکترونیکی از منظر فقه و حقوق، سعید ولوی و مریم آقایی بجستانی و محمد روحانی مقدم، فصلنامه جستارهای فقهی و حقوقی، شماره ۱۱، ۱۳۹۷ش. مقاله را از اینجا ببینید
- بررسی مفهوم هتک حرز در سرقتهای اینترنتی، سید محسن رضوی اصل و احمد مرادخانی، فصلنامه فقه، دوره ۲۲، شماره ۸۵، ۱۳۹۴ش. مقاله را اینجا ببینید
- هک‌کردن و نفوذ به سیستم‌های رایانه‌ای از منظر اخلاقی، علیرضا آل بویه و زینب آل بویه، فصلنامه نقد و نظر، شماره ۷، ۱۳۹۴ش. مقاله را از اینجا ببینید
- بررسی شیوه‌های پیشگیری از سرقتهای اینترنتی، احمد مرادخانی و سید محسن رضوی اصل و سید محمدمهدی احمدی و سید حسن عابدیان کلخوران، فصلنامه مطالعات فقهی و فلسفی، شماره ۲۳، ۱۳۹۴ش. مقاله را از اینجا ببینید
- بررسی فقهی سرقت رایانه‌ای (اینترنتی) با رویکردی بر نظر امام خمینی(س)، سید محمد موسوی بجنوردی و مریم بنی‌هاشمی، فصلنامه پژوهش‌نامه متین، شماره ۶۰، ۱۳۹۲ش. مقاله را از اینجا ببینید
- مفهوم و ماهیت حرز با رویکردی به سرقتهای اینترنتی، حمید مسجد سرایی و سید عباس تقوی، فصلنامه دانش انتظامی سمنان، شماره ۷، ۱۳۹۲ش. مقاله را از اینجا ببینید
- مسئولیت کیفری شخص حقوقی در سرقت اینترنتی، احمد مرادخانی و سید محسن رضوی اصل، فصلنامه مطالعات فقهی و فلسفی، شماره ۷، ۱۳۹۰ش. مقاله را از اینجا ببینید
- سرقت اینترنتی: حدّی یا تعزیری؟، علی اکبر ایزدی فرد و علی پیردهی حاجیکلا، فصلنامه فقه و اصول، شماره ۸۴، ۱۳۸۹ش. مقاله را از اینجا ببینید
عربی
- قراصنة الکتب: لصوص المعرفة، هیئة التحریر، مجلة فکر (السعودیة)، العدد ۳۱، ۲۰۲۱م.
- الحمایة القانونیة للأفراد و المؤسسات من قراصنة الشبکات، یاسر أحمد سلیمان، مجلة العدل (سودان)، دوره ۱۸، عدد ۴۷، ۲۰۱۶م.
- القرصنة و الملکیة الفکریة، حلیمة بودن، مجلة القانون المغربی، عدد ۱۵، ۲۰۱۰م.
پایان‌نامه‌ها
فارسی
- بررسی مصادیق غصب در فقه امامیه و حنفیه و تطبیق آن با حقوق موضوعه ایران، طاهره مؤذن سلطان‌آبادی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده مذاهب، دانشگاه ادیان و مذاهب، ۱۴۰۰ش. چکیده پایان‌نامه را اینجا ببینید
- بررسی حکم فقهی هک (نفوذ) در اسلام، سید علی‌اکبر موسوی استرآبادی، پایان‌نامه سطح سه، حوزه علمیه قم، ۱۳۹۸ش. فهرست پایان‌نامه را اینجا ببینید
- بررسی فقهی حقوقی هک، سید علی‌اکبر موسوی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آیت‌الله حائری میبد، ۱۳۹۷ش. پایان‌نامه را اینجا ببینید
- بررسی فقهی حقوقی هکرهای سایبری در حوزه پول و معاملات اقتصادی، سمانه خالقی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور مشهد، ۱۳۹۶ش. پایان‌نامه را اینجا ببینید
عربی
- المواجهة الجنائیة لقرصنة المواقع الإلکترونیة فی التشریع الکویتی، عبدالله سعد عبدالله العجمی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، کلیة الدراسات العلیا، جامعة مؤتة، ۲۰۲۱م.
منابع دیگر
- نشست بررسی مبانی فقهی حقوقی جرم‌انگاری انواع هک، با حضور سید علیرضا طباطبایی و ابوالحسن حسنی و امیررضا قاضی‌پور، ۱۴۰۰ش. گزارش نشست را اینجا ببینید