واژه‌نامه فقه سیاسی (کتاب)
کتاب واژه‌نامه فقه سیاسی کتابی درباره اصطلاحات فقه سیاسی نوشته علی‌اصغر مرادی و اباصلت فروتن است که حدود ۲۸۰ واژه را از متون فقهی شیعه و اهل سنت استحراج و توضیح داد‌ه‌اند. این کتاب توسط مرکز فقهی ائمه اطهار علیهم السلام منتشر شده است. عدم جامعیت در گردآوری واژههای مرتبط با فقه سیاسی و توضیح واژههای عام ذیل واژه‌ها خاص ازجمله نقدهای وارد به این کتاب است.
| واژه‌نامه فقه سیاسی | |
|---|---|
 | |
| اطلاعات کتاب | |
| نویسنده | علی‌اصغر مرادی و اباصلت فروتن |
| موضوع | فقه سیاسی |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | ۱ |
| تعداد صفحات | ۲۰۶ |
| قطع | وزیری (شومیز) |
| اطلاعات نشر | |
| ناشر | مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) |
| محل نشر | قم |
| تاریخ نشر | ۱۳۸۹ش |
| نوبت چاپ | اول |
| شمارگان | ۱۵۰۰ |
معرفی
واژه‌نامه فقه سیاسی، کتابی درباره اصطلاحات مرتبط با مسائل فقه سیاسی است که علی‌اصغر مرادی و اباصلت فروتن آن را تدوین کرده‌اند و توسط مرکز فقهی ائمه اطهار علیهم السلام منتشر شده است. به گفته نویسندگان، واژههای این کتاب از منابع متعدد فقهی اهل سنت و تشیع استخراج شده است.[۱] در این کتاب ذیل هر واژه، معنای لغوی و اصطلاحی، ریشه و نمونه‌های تاریخی آن بیان شده و فونتیک و معادل انگلیسی واژه‌ها نیز آمده است.[۲] به گفته نویسندگان شماری از واژههای کتاب مانند اجتهاد و احتکار اگرچه در ظاهر ارتباطی با مفهوم سیاست ندارند؛ ولی به دلیل دارا بودن بار سیاسی و نقش اساسی آنها در اداره حکومت، حقوق سیاسی و اساسی جامعه، به‌عنوان واژه سیاسی محسوب شده است.[۳] در این کتاب حدود ۲۸۰ واژه توضیح داده شده است.[۴] از دیگر ویژگی‌های این کتاب ارائه منابع توضیحی ذیل هر واژه در پاورقی است. به گفته نویسندگان هدف از تدوین این کتاب جمع‌آوری واژه‌ها و اصطلاحات فقه سیاسی در یکجا است.[۵]
نقدها
کتاب واژه‌نامه فقه سیاسی از جهات مختلف مورد نقد است که به چند مورد اشاره می‌شود:
- عدم جامعیت در گردآوری واژههای فقه سیاسی: باوجود ادعای نویسندگان مبنی بر تتبع در منابع متعدد فقهی اهل سنت و شیعه، بسیاری از واژههای مرتبط با مسائل سیاسی که در کتب فقهی مورد بررسی قرار گرفته و آنها را در فقه سیاسی، دارای اثر می‌دانند، در این کتاب وارد نشده است. ازجمله این واژه‌ها می‌توان به حق رأی و انتخابات، رأی اکثریت،[۶] تفکیک قوا،[۷] نافرمانی مدنی،[۸]مشارکت سیاسی،[۹] حفظ نظام، حریم خصوصی،[۱۰] فقه حکومتی و ... اشاره کرد. در این کتاب حتی واژه فقه سیاسی نیز تبیین نشده است.
- عدم تبیین رابطه واژههای نامرتبط با فقه سیاسی: در این کتاب تعدادی واژه که در ظاهر ارتباطی با مسائل سیاسی ندارند، ولی به ادعای نویسندگان دارای بار و نقش سیاسی است، وجود دارد. این درحالی است که نویسندگان در توضیح این واژه‌ها، اثر و نقش سیاسی مورد ادعای آن واژه را تبیین نکرده‌اند. اجتهاد، ساب النبی، مال الله، واقعه غدیر، نابته، یوم الخمیس، نسیء و ... از این واژه‌هاست.
- تبیین واژههای عام ضمن واژههای خاص: در این کتاب برخی واژه‌ها در ضمن واژههای خاصی توضیح داده شده است. برای مثال واژه قانون در ضمن قانون اسلامی توضیح داده شده است؛ در حالی که قانون و فرآیند‌های قانون‌گذاری به‌عنوان مسائل مورد ابتلا در کتب فقهی به صورت مفصل تبیین شده است و نیاز به گنجاندن تعریف آنها در ضمن واژههای خاص نیست.
- عدم ارائه تعریف دقیق از واژه‌ها: در برخی از واژه‌ها، نویسندگان تعریف دقیق و جامعی ارائه نداده‌اند. به‌عنوان مثال در تعریف دموکراسی، حضور مردم در صحنه سیاسی را به حمایت و پشتیبانی ار رهبر جامعه اسلامی تاویل کرده‌اند.
پانویس
- ↑ مرادی و فروتن، واژه‌نامه فقه سیاسی، ص۱۶.
- ↑ مرادی و فروتن، واژه‌نامه فقه سیاسی، ص۱۷.
- ↑ مرادی و فروتن، واژه‌نامه فقه سیاسی، ص۱۷.
- ↑ مرادی و فروتن، واژه‌نامه فقه سیاسی، فهرست کتاب.
- ↑ مرادی و فروتن، واژه‌نامه فقه سیاسی، ص۱۶.
- ↑ امام خمینی، صحیفه امام، ۱۳۸۵ش، ج۲۰، ص۴۵۹؛ منتظری، حکومت دینی و حقوق انسان، ۱۴۲۹ق، ص۳۷-۳۸.
- ↑ نائینی، تنبیه الامه، ۱۳۸۲ش، ص۱۳۸؛ منتظری، مبانی فقهی حکومت اسلامی، ۱۴۰۹ق، ج۸، ۲۸۵
- ↑ ورعی، بررسی فقهی فرمانبرداری و نافرمانی مدنی، ۱۳۹۴ش، ص۱۴۷.
- ↑ عمید زنجـانی، «ابعاد فقهی مشارکت سیاسی» ،ص۳-۳۱.
- ↑ امام خمینی، تحریرالوسیله، ۱۳۸۴ش، ج۱، ص۴۹۱.
منابع
- عمید زنجانی، عباسعلی، ابعاد فقهی مشارکت سیاسی، مندرج در مجموعه مقالات مشارکت سیاسی، به کوشش علی‌اکبر علیخانی، تهران، نشر سفیر، ۱۳۷۷ش.
- امام خمینی، روح‌الله، صحیفه امام، تهران، مرکز نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۵ش.
- منتظری، حسینعلی، حکومت دینی و حقوق انسان، قم، نشر ارغوان دانش، ۱۴۲۹ق.
- ورعی، سید جواد، بررسی فقهی فرمانبرداری و نافرمانی مدنی، تهران، انتشارت سمت، ۱۳۹۴ش.
- امام خمینی، روح‌الله، تحریرالوسیله، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۴ش.
- منتظری، حسینعلی، مبانی فقهی حکومت اسلامی،مترجم محمود صلواتی و ابوالفضل شکوری، تهران، موسسه کیهان، ۱۴۰۹ق.
- مرادی، علی‌اصغر، فروتن، اباصلت، واژه‌نامه فقه سیاسی، قم، مرکز فقهی ائمه اطهار، ۱۳۸۹ش.
- نائینی، محمدحسین، تنبیه الامه و تنزیه المله، مصحح سید جواد ورعی، قم، بوستان کتاب، ۱۳۸۲ش.