کاربر:Khoshnudi/صفحه تمرین۶
قبرستان، مکانی است که ...
مفهوم‌شناسی و اهمیت
قبرستان مکانی است که در آنجا قبرها در کنار هم قرار گرفته و مرده آدمی را در آن دفن کنند.[۱] قَبْر واژه‌ای عربی و اسم محل دفن میت است[۲] و محل اجتماع قبرها را مَقْبَرِة گویند.[۳]
در آموزه‌های دینی، قبرستان مکانی مورد احترام است.[۴] در میان قبرستانهای مسلمانان برخی مانند بقیع و وادی السلام از جایگاه ویژه‌ای برخوردار هستند. شیعیان به دلیل ارادت به ائمه(ع) و فرزندانشان، مردگانشان را در نزدیکی قبر آنها دفن می‌کنند، این مکان‌ها اگرچه محل دفن اموات بوده و هست، اما عرفا به آن قبرستان گفته نمی‌شود.[۵]
رييس سازمان شهرداری‌ها و دهياری‌های ایران در سال ۱۳۸۴ش از رئيس فرهنگستان زبان و ادب فارسی خواستار جایگزینی واژه آرامستان به جای گورستان شد، تا بدین‌وسیله از بار معنایی منفی حزن انگیز این واژه اجتناب شود.[۶]
زیارت اهل قبور
زیارت قبور از سنت‌های اسلامی است که در میان شیعیان و اهل‌سنت رواج دارد. توجه به آیات قرآن کریم، فتاوای علمای شیعه و اهل سنت درباره زیارت، و همچنین اتکا به سیره عملی رسول خدا(ص) و اهل بیت(ع) نشان می‌دهد که زیارت قبور، به‌ویژه زیارت قبور انبیا، ائمه و صالحان فضیلت دارد.[۷]
قبرستانهای معروف
در میان قبرستانهای مسلمانان برخی دارای شهرت و اهمیت هستند که از جمله آنها موارد ذیل است.
- قبرستان وادی‌السلام: قبرستانی بزرگ و تاریخی در شهر نجف عراق است که به سبب وجود احادیثی درباره فضیلت آن، برای شیعیان اهمیت دارد. دو مقبره منسوب هود و صالح پیامبر نیز در این قبرستان واقع است.
- قبرستان بقیع: کهن‌ترین قبرستان مسلمانان که در مدینه و نزدیکی مسجدالنبی قرار دارد.[۸] چهار امام شیعیان یعنی امام حسن(ع)، امام سجاد(ع)، امام باقر(ع) و امام صادق(ع) در این قبرستان مدفون هستند.
- قبرستان معلاة: قبرستانی قدیمی که شمال شرقی مکه واقع است.[۹] اجداد پیامبر اسلام (ص)، عبدمناف، هاشم و عبدالمطلب، در آنجا مدفون هستند.[۱۰]
- قبرستان ابن‌بابویه: قبرستانی بزرگ و تاریخی در شهرری است که شکل‌گیری آن به دوره فتحعلی‌شاه قاجار می‌رسد.[۱۱]
- قبرستان شیخان: قبرستانی در قم که مرقد دو مُحَدِّث مشهور، زکریا بن ادریس و زکریا ابن آدم در آن قرار دارد و از همین جهت نام شیخان به خود گرفته است.[۱۲]
- بهشت زهرا: قبرستانی بزرگ در جنوب تهران است که در پی سازمان‌دهی گورستان‌های پایتخت در سال ۱۳۴۹ش ساخته شد. این قبرستان به مروز زمان گسترش یافت و به «بهشت زهرا(س)» تغییر نام داد.
- قبرستان باب‌الصغیر: قبرستانی مهم و قدیمی در دمشق و مدفن برخی فرزندان امامان شیعه، صحابه و تابعین است. قدمت باب الصغیر به نخستین سال‌های ورود اسلام به سرزمین شام می‌رسد. مقام رؤوسالشهداء (مدفن سرهای شهدای کربلا) در نزدیکی باب الصغیر واقع شده و بر اهمیت آن افزوده است.
احکام قبرستان
در متون اسلامی برای قبرستان، احکام و آداب مخصوصی ذکر شده است که از جمله آنها می‌توان به سلام دادن به مردگان، حفظ احترام و نظافت قبرستان و عدم دفن کفار در قبرستان مسلمانان اشاره کرد.[۱۳]
- سلام دادن به مردگان
علامه مجلسی در بحارالانوار در ذکر آداب زیارت مؤمنان، حدیثی را نقل می‌کند که امام علی(ع) در زیارت اهل قبور چنین می‌گفت: بِسْمِ اَللّٰهِ اَلرَّحْمٰنِ اَلرَّحِيمِ اَلسَّلاَمُ عَلَى أَهْلِ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اَللَّهُ مِنْ أَهْلِ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اَللَّهُ يَا أَهْلَ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اَللَّهُ بِحَقِّ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اَللَّهُ كَيْفَ وَجَدْتُمْ قَوْلَ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اَللَّهُ مِنْ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اَللَّهُ يَا لاَ إِلَهَ إِلاَّ اَللَّهُ بِحَقِّ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اَللَّهُ اِغْفِرْ لِمَنْ قَالَ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اَللَّهُ وَ اُحْشُرْنَا فِي زُمْرَةِ مَنْ قَالَ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اَللَّهُ مُحَمَّدٌ رَسُولُ اَللَّهِ عَلِيٌّ وَلِيُّ اَللَّهِ. سپس فرمود که از پیامبر خدا شنیدم که هر کس این دعا را هنگام گذر از کنار گورها بخواند، گناهان پنجاه سالش آمرزیده می‌شود.[۱۴]
- حفظ نظافت و طهارت و احترام قبرستان
سید محمدکاظم طباطبایی یزدی در کتاب عروة الوثقی، نجس و کثیف کردن قبرها، خندیدن در قبرستان و راه رفتن روی قبرها را مکروه دانسته است.[۱۵]
- عدم تجدید بنا قبرستان
تجدید بنای قبرستان بعد از بین رفتن آن را از مکروهات معرفی کرده‌اند؛ مگر در مواردی که قبر مربوط به پیامبران و امامان و عالمان باشد.[۱۶]
- عدم دفن کفار
فقها دفن کفار در قبرستان مسلمانان را جایز نمی‌دانند و به دلایل مختلفی چون اجماع، اذیت شدن اموات مسلمانان و هتک حرمت استناد کرده‌اند.[۱۷]
پانویس
- ↑ دهخدا، لغت‌نامه دهخدا، ذیل واژه «قبر»؛ انوری، فرهنگ بزرگ سخن، ذیل واژه «قبر».
- ↑ سلیمان، «قبر»، ص۳.
- ↑ مصطفوی، التحقيق في كلمات القرآن الكريم، ج۹، ص۱۷۴، ذیل واژه «قبر».
- ↑ لطیفی، «احترام به قبور بزرگان دین سیره ائمه چهارگانه اهل سنت است»، مندرج در سایت خبرگزاری شبستان.
- ↑ اسلام کوییست
- ↑ رييس سازمان شهرداريها و دهياريهاي كشور خواستار جايگزيني واژه آرامستان به جاي گورستان شد، مندرج در سایت آفتاب نیوز.
- ↑ محمدی‌نژاد، زیارت قبور و سفرهای زیارتی از نگاه اهل سنت، ۱۳۹۳ش، ص۱۴۷-۱۴۸.
- ↑ رفعت پاشا، مرآت الحرمین (ترجمه)، نشر مشعر، ۱۳۷۷ش، ص۴۴۷.
- ↑ فاسی، ج۱، ص۴۵۳؛ ابن ظهیره، ص۳۰۳؛ قائدان، ص۱۲۹.
- ↑ ازرقی، ص۴۳۳؛ در این مورد روایت مشهورتر دیگری مطرح است ر.ک: ابن سعد، ج۱، ص۱۱۶ـ۱۱۷.
- ↑ شناخت عوامل مؤثر در شکل‌گیری گورستان‌های تاریخی، ص۲۲.
- ↑ احمدیان، شیخان قم، ۱۳۸۳ش، ص ۳۲ و ۳۳ و ۳۵.
- ↑ طباطبایی یزدی، العروة الوثقى، چاپ اول، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۱۲۸؛ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۹۹، ص۳۰۱.
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۹۹، ص۳۰۱.
- ↑ طباطبایی یزدی، العروة الوثقى، چاپ اول، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص.۱۲۸
- ↑ طباطبایی یزدی، العروة الوثقى، چاپ اول، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۱۲۸.
- ↑ آقابابائی بنی، تأملی بر تفکیک قبور مسلمانان از غیر مسلمانان، دوفصلنامه تطبیقات مذاهب فقهی، سال ۱، شماره ۱، بهار و تابستان ۱۴۰۰ش.
منابع
- دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه، تهران، انتشارت دانشگاه تهران، چاپ اول، ۱۳۷۳ش.
- انوری، حسن، فرهنگ بزرگ سخن، تهران، انتشارات سخن، چاپ اول، ۱۳۸۱ش.
- طباطبایی یزدی، سید محمدکاظم، العروة الوثقى، قم، مؤسسه نشر اسلامی وابسته به جامعه مدرسین، چاپ اول، ۱۴۱۷ق.
- معین، محمد، فرهنگ فارسی، تهران، انتشارات امیرکبیر، چاپ اول، ۱۳۴۳ش.
- رئيس سازمان شهرداری‌ها و دهياری‌های كشور خواستار جايگزينی واژه آرامستان به جای گورستان شد، وبگاه آفتاب نیوز، تاریخ درج مطلب: ۱۷ دی ۱۳۸۴ش.
- سلیمان ، هادی، «قبر»، دایرة المعارف تشیع، تهران، انتشارات حکمت، چاپ اول، ۱۳۹۰ش.
- مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، دار احیاء التراث العربی، بیروت، ۱۴۰۳ق.