فقه معاصر:پیش‌نویس بلوغ دختران
صفحه پودمان:Message box/ambox.css محتوایی ندارد.
 | توجه! این مقاله در حال نگارش است و ممکن است مطالب آن تغییر کند. پس از نهایی شدنِ مقاله، این برچسب برداشته می‌شود. |
تعریف مسئله
بلوغ شرط درستی بسیاری از احکام اسلام است. بسیاری از عبادات، معاملات و حقوق فرد از نگاه اسلام متوقف بر رسیدن وی به این دوره از رشد است.[۱] بلوغ همراه با دگرگونی‌هایی است که در اندام و جسم انسان پدید می‌آید؛ مهم‌ترین این تغییرات شکل گرفتن اندام تناسلی در فرد و امکان تولید مثل است. پس از نعوظ و احتلام در پسران و قاعدگی در دختران، امکان تولید مثل ایجاد می‌شود.[۲] علاوه بر این علامات، در سنت روایی، سنین خاصی نیز به عنوان علامت بلوغ شمرده شده‌اند.[۳]
اهمیت موضوع در فقه معاصر
فقه شیعه
فقهای شیعه از بلوغ با دو اصطلاح تعبیر کرده‌اند؛
- بلوغ جنسی: تعریف بلوغ به کمال طبیعی انسان و رسیدن به مرحله‌ای از سنّ که امکان تولید مثل برای فرد فراهم می‌شود، محور تعریف فقها از بلوغ است. این تعریف موافق با تصور عرف از موضوع و همچنین تعریف لغوی بلوغ است.
- بلوغ شرعی: ملاک بلوغ بر اساس این اصطلاح، سنّی است که در نصوص و ادلّه شرعی بیان شده است. بنابر این اصطلاح رسیدن پسران به پانزده سالگی و دختران به نه سالگی، دلیل بر بلوغ ایشان است.[۴]
مسئله اساسی در رابطه با سنین مطرح شده در ادله و فتاوای فقها این است که آیا سنّ نشانه‌ای قراردادی از سوی شارع برای احراز بلوغ است یا نشانه‌ای طبیعی در کنار سایر نشانه‌هاست. غالب فقها بر این باورند که سنّ وارد شده در روایات، نشانه‌ای تعبّدی است و برخی مانند محمدحسین کاشف‌الغطاء میان سنّ و سایر علائم مانند قاعدگی چنین تفکیک کرده است که سنّ را قراردادی از جانب شارع دانسته و دیگر علامات را نشانه‌های طبیعی بر بلوغ شمرده است. [۵]برخی پژوهشگران گفته‌اند که قول به بلوغ پسر در پانزده سال و دختر در نه سال، اجماعی است و اگر در تاریخ فقه شیعه مخالفت‌هایی هم به چشم می‌خورد، آنقدر شاذّ و نادر است که فقها به آنها اعتنایی نکردند.[۶]در ارتباط با بلوغ دختران در نه سالگی، فقهای بسیاری مانند شیخ طوسی، ابن‌ادریس حلّی، محقّق اردبیلی و صاحب جواهر ادعای اجماع کرده‌اند.[۷] شهرت قول به بلوغ دختران در نه سالگی به اندازه‌ای بوده که فقهای شیعه آن را بی‌نیاز از بحث دیدند؛ طبق گزارشی که مهدی مهریزی ارائه کرده است، فقهایی مانند صاحب جواهر، شیخ یوسف بحرانی و خوانساری در مقام استدلال بر بلوغ دختران در نه سال، نیازی به نقل روایات آن ندیدند و شیخ حرّ عاملی عنوان یک باب از کتاب وسائل الشیعه را «بلوغ سنّی دختران در نه سالگی» قرار داده است، در حالی که هیچ یک از روایات این باب بر بلوغ دختران در نه سال دلالت ندارند.[۸]
در برابر این نظر مشهور، نظرهای دیگری در میان فقهای متقدم و متأخر به چشم می‌خورد. برخی بلوغ دختران را در ده سال دانسته‌اند؛ کسانی مانند شیخ طوسی و ابن‌حمزه از فقهای متقدم. یوسف صانعی، از مراجع معاصر شیعه، بلوغ دختران را در سیزده سال می‌دانست. برخی دیگر بلوغ را امری دارای مراتب دانستند. بر اساس این دیدگاه بلوغ نسبت به هر تکلیفی تفاوت دارد؛ مثلا روزه در سیزده سالگی بر دختران واجب می‌شود. فقهایی چون فیض کاشانی و محمدهادی معرفت این قول را اختیار کردند. [۹]