قمه‌زنی (منابع مطالعاتی)
قمه‌زنی و تیغ‌زنی عملی است که برخی عزاداران حسینی در روز عاشورا و به قصد همدردی با آن حضرت و عزاداری انجام می‌دهند. این عمل با ضربه زدن قمه یا وسیله‌ای برنده به سر انجام می‌شود. قمه‌زنی سابقه‌ای در عصر معصومین(ع) ندارد و ریشه آن از لحاظ تاریخی به دوران صفویه بر‌می‌گردد. مشروعیت این شیوه عزاداری از مسائل مورد بحث فقهاء معاصر است. موافقین، این نوع عزاداری را از شعائر دینی می‌شمارند و با تمسک به روایات آن را مصداق جزع و لطم بر مصیبت اهل‌بیت(ع) می‌دانند. در مقابل مخالفین، آن را بدعت و موجب وهن مذهب و از مصادیق اضرار به نفس بر می‌شمارند.
با رشد روز‌افزون دین ستیزی و تبلیغات گسترده علیه دین و دین‌داری، چالشهایی به وجود آمده که در فقه معاصر به دنبال پاسخ آن هستیم: آیا روایات جزع و لطم اطلاق دارند تا قمه زنی را شامل شوند؟ در صورتی که قمه‌زنی وهن به دین باشد حکم آن چیست؟ آیا اظهار و اخفا درحکم قمه‌زنی اثر دارد؟ حکومت اسلامی در برخورد با این‌گونه رفتار چه وظیفه‌‌ای دارد؟ نقش احکام ثانویه در این موضوع چیست؟
منابع ذیل در پاسخ سؤالات فوق جمع‌آوری شده است.
کتاب‌ها
فارسی
- قمه زنی، ابراهیم محمدی، قم، انتشارات زائر، ۱۳۹۸ش. لینک صفحات ابتدایی کتاب
- عزاداری‌های نامتعارف (قمه زنی): تبیین فقهی، کیفری و جرم شناختی، محمد محمدی، تهران، جنگل، جاودانه، ۱۳۹۷ش. لینک صفحات ابتدایی کتاب
- عار یا شعار: قمه‌زنی در ترازوی عقل و شرع، مهدی مسائلی، اصفهان، آرما، ۱۳۹۵ش. لینک صفحات ابتدایی کتاب
- شعائر حسینی: بررسی فقهی قمه‌زنی، تعزیه‌خوانی (شبیه‌خوانی)، لباس سیاه و حمل علم و نخل، نادعلی علی‌نیا خطیر، قم، دفتر نشر معارف (وابسته به نهاد نمایندگی مقام رهبری در دانشگاه)، ۱۳۹۴ش. لینک صفحات ابتدایی کتاب
- قمه زنی زخمی بر چهره تشیع، محمدعلی افضلی، قم، مؤسسه بوستان کتاب، ۱۳۹۴ش. لینک صفحات ابتدایی کتاب
- محبت کور: بررسی پدیده قمه‌زنی، صالح قاسمی، تهران، کتاب ابرار، ۱۳۹۳ش. لینک صفحات ابتدایی کتاب
- شعائر حسینی در آئینه فقه (قمه‌زنی)، روح‌الله رمضانی، تهران، کتاب آوا، ۱۳۹۲ش. لینک صفحات ابتدایی کتاب
- قمه‌زنی: آبروداری یا آبروریزی شیعه، محمود یزدانی، قم، مؤسسه بوستان کتاب، ۱۳۸۸ش.
- قمه‌زنی: سنت یا بدعت، مهدی مسائل، اصفهان، نشر گلبن، ۱۳۸۵ش.
عربی
- التطبير بین الشعائریة والتحریم، رشید السراي، بی‌نا، ۲۰۲۱م. لینک متن کتاب
- فقه الشعائر والطقوس: التطبير أنموذجاً، حسين الخشن، مؤسسة الانتشار العربي، ۲۰۱۹م. لینک متن کتاب
- التطبیر طمس العزاء الحسيني، حیدر صادق حیدر، لبنان، ۲۰۱۱م.
- لماذا التطبير؟ عبد العظيم المهتدي البحراني، مؤسسة البلاغ، بیروت، لبنان، ۲۰۱۰م.
- التطبير والإشكالية المزمنة، باقر الرستم، جد حفص، بحرین، دار المحجة البيضاء، ۲۰۱۰م.
- وقفة مع التطبیر، توفیق بوخضر، بیروت، لبنان، دار الصحوة، ۲۰۰۹م.
مقاله‌ها
فارسی
- بررسی نقش رویکرد حدیث محوری در گسترش تیغ زنی و قمه زنی در دوران صفویه، حسین وصال‌اف و محمدرضا جباری، فصلنامه تاریخ‌نامه ایران بعد از اسلام، سال دوازدهم، شماره ۲۸، پاییز ۱۴۰۰ش. لینک متن مقاله
- بررسی فقهی-حقوقی ابعاد جرم انگاری عزاداری‌های نوین، محمود جمال‌الدین زنجانی و مسعود جهاندوست دالنجان و محمد‌جواد فلاح یخدانی، دوفصلنامه پژوهش‌نامه میان‌رشته‌ای فقهی، سال ششم، شماره ۱۲، بهار و تابستان ۱۳۹۷ش. لینک متن مقاله
- تحلیلی بر مناط بدعت و مشروعیت مناسک عزاداری، ایران سلیمانی و سیده صدیقه سید کاظمی اردبیلی، فصلنامه علوم اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شوشتر، سال دهم، شماره ۳۴، پاییز ۱۳۹۵ش. لینک متن مقاله
- بررسی و نقد دیدگاه‌های عالمان شیعی در باب لطم و قمه‌زنی، علی آقانوری و اعظم خوش‌صورت موفق، فصلنامه شیعه پژوهی، شماره پنجم، ۱۳۹۴ش. لینک متن مقاله
- قمه زنی؛ عزاداری یا خرافه؟، احمدعلی قانع و محمدرضا فتح‌الله بیاتی، فصلنامه مطالعات فرهنگ_ارتباطات، دوره ۱۶، شماره ۲۹، بهار ۱۳۹۴ش. لینک متن مقاله
- نقد و بررسی مشروعیت و استحباب عزاداری امام حسین(ع) و آسیب‌شناسی شبهات آن، ملیحه امیرحسینی و نسرین کریمی، فصلنامه مطالعات فقهی و فلسفی، شماره ۲۰، زمستان ۱۳۹۳ش. لینک متن مقاله
- قمه‌زنی زیر تیغ نقد از زاویه‌ای دیگر، محمدصادق مزینانی، مجله پگاه حوزه، شماره ۲۷۱، ۱۳۸۸ش. لینک متن مقاله
- قمه‌زنی زیر تیغ نقد، محمد تاج، مجله پگاه حوزه، شماره ۲۷۰، ۱۳۸۸ش. لینک متن مقاله
- حدود جزع در عزاداری اهل‌بیت(ع): پاسخی به نقد مقاله «قمه‌زنی و اعمال نامتعارف در عزاداری»، محمدتقی اکبرنژاد، فصلنامه فقه اهل‌بیت(ع)، شماره ۵۰، تابستان ۱۳۸۶ش. لینک متن مقاله
- نقدی بر مقاله: قمه زنی و اعمال نامتعارف در عزاداری، محسن محقق و حسین سیف‌اللهی، فصلنامه فقه اهل‌بیت(ع)، شماره ۴۹، بهار ۱۳۸۶ش.
- قمه‌زنی و اعمال نامتعارف در عزاداری، محمدتقی اکبرنژاد، فصلنامه فقه اهل‌بیت(ع)، شماره ۴۸، زمستان ۱۳۸۵ش. لینک متن مقاله
عربی
- التطبير: دراسة عقدیة، نادر بن بهار متعب العتيبي، مجلة كلية الآداب، مجلد ۸، شماره ۸، ۲۰۱۶م. لینک متن مقاله
- التطبير في الزمن الراهن، مارك المنار، سایت الفكر، ۲۰۱۱م. لینک متن مقاله
- التطبیر حقيقة لا بدعة، ناصر منصور، مؤسسه تحقيقات و نشر معارف اهل‌البيت(ع)، ۱۳۸۹ش. لینک متن مقاله
پایان‌نامه‌ها
فارسی
- قمه زنی از دیدگاه فقه اهل‌بیت(ع)، جهانگیر علی‌خان، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، مجتمع آموزش عالی فقه - مدرسه عالی فقه و اصول، جامعة المصطفی العالمیة، ۱۴۰۰ش. لینک صفحات ابتدایی پایان‌نامه
- قمه‌زنی و ارتباط آن با جزع و همدردی، حسین محمدی پسند، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، جامعة المصطفی العالمیة، ۱۳۹۹ش. لینک دسترسی به پایان‌نامه
- مبانی فقهی شیوه‌های سوگواری امام حسین(ع)، ولی‌الله محبی اشنی، پایان‌نامه دکتری، دانشگاه عدالت، ۱۳۹۷ش. لینک دسترسی به پایان‌نامه
- تبیین حقوقی و جرم شناختی عزاداری‌های نامتعارف، محمد محمدی، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، ۱۳۹۵ش. لینک دسترسی به پایان‌نامه
- آسیب‌شناسی فقهی مجالس عزاداری اهل بیت(ع)، محمدرضا مفیدی‌فر، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشکده علوم و معارف حدیث، دانشگاه قرآن و حدیث، ۱۳۹۴ش. لینک دسترسی به پایان‌نامه
منابع دیگر
- درس خارج فقه امر به معروف و نهی از منکر، آیت‌الله مکارم شیرازی، ۱۳۹۹ش. لینک متن درس
- شبهه اهانت به مذهب به سبب قمه‌زنی، یادداشت دکتر رضا اسفندیاری (اسلامی)، لینک متن یادداشت
- فقهای بزرگ و معروف شیعه در مورد قمه‌زنی چه می‌گویند؟، یادداشت سایت اجتهاد، ۱۳۹۵ش. لینک متن یادداشت
- درس خارج فقه الشعائر، آیت‌الله محسن اراکی، ۱۳۹۲ش. لینک گزارش درس