معاملات سهام (منابع مطالعاتی)
معاملات سهام از نظر نوع عقد شرعی همان ماهیت بیع و خرید و فروش را داراست بنابراین از این جهت دغدغه فقه معاصر نبوده است. ولکن مسائل پیرامون آن از جمله ماهیت خود سهام مورد برسی پژوهشگران واقع شده است. اینکه سهام از اموال است یا تعهدات؟ حقیقت نقل و انتقالش به چه نحو است؟ آیا سهام سند بخشی از دارایی شرکت‌هاست یا شخصیت حقوقی اعتباری پیدا می‌کند؟ همچنین بحثهای ضمنی مانند خیارات و کیفیت رد مال و دریافت سود سهام و سایر موارد نیز مورد توجه قرار گرفته است. فقهای عظام اصل معاملات خرید و فروش سهام را صحیح می‌دانند.
در این صفحه منابع مطالعاتی مربوط به سهام و ماهیت و آثار آن را گردآوری کرده‌ایم.
کتاب‌ها
فارسی
- بورس‌بازی در نگاه شریعت، محمد توحیدی و سید عباس موسویان و رضا عبداللهی بجندی، تهران، انتشارات دانشگاه امام صادق، ۱۳۹۹ش. صفحات ابتدایی را از اینجا ببینید
- مجموعه مقالات فقهی بازار سرمایه و بورس، شیرین منوچهریان، تهران، انتشارات در مسیر آفتاب، ۱۳۹۹ش. صفحات ابتدایی را از اینجا ببینید
- بررسی تطبیقی توثیق سهام در فقه مقارن و حقوق موضوعه، محسن‌رضا مصدق‌خواه و عبدالرحمان قاسمی‌گلوردی، تهران، انتشارات جباری، ۱۳۹۷ش. صفحات ابتدایی را از اینجا ببینید
- توثیق سهام، رحمت دشتی و لعیا جنیدی، تهران، انتشارات اندیشه عصر، ۱۳۹۱ش.
- بررسی فقهی و حقوقی معاملات بورس اوراق بهادار در ایران، ناصر بیرامی فارفار و حمیده زرعی، مرند، انتشارات گلزار ادب، ۱۳۹۷ش.
- خیارات در معاملات سهام، رضا میرزاخانی، تهران، انتشارات سخنوران، ۱۳۹۷ش. صفحات ابتدایی را از اینجا ببینید
- بانکداری اسلامی: بررسی احکام شرعی سهام اوراق و قراردادهای گونه‌گون رایج در بازارهای بورس، محمد اسحاق فیاض، مترجم موسی دانش، مشهد، انتشارات بنیاد پژوهشهای اسلامی، ۱۳۹۲ش. از اینجا ببینید
عربی
- حکم الشرع فی البورصة، فتحی سلیم وزیاد غزال، اردن، عمان، دار الوضاح للنشر والتوزیع، ۲۰۱۹م. از اینجا ببینید
- عملیات البورصة فی میزان الفقه الإسلامی: دراسة مقارنة، السید رمضان عبد الله الصاوی، امارات متحده عربی، دبی، کلیة الإمام مالک للشریعة والقانون، ۲۰۱۵م.
- أسواق الأوراق المالیة (البورصة) فی میزان الفقه الإسلامی، عصام أبو النصر، مصر، قاهره، دار النشر للجامعات، ۲۰۱۴م. از اینجا ببینید
- التنظیم التشریعی لعروض الشراء الإجباری بقصد الاستحواذ علی الشرکات المقیدة بالبورصة وفقا لأحکام قانون سوق رأس المال المصری، هانی سری الدین، مصر، قاهره، دار النهضة العربیة للنشر والتوزیع، ۲۰۱۳م.
- جرائم البورصة النظامیة وأحکامها الفقهیة، احمد بن محمد الخلیل، بیجا، ۲۰۱۱م. از اینجا ببینید
- بورصة الأوراق المالیة من منظور إسلامی (دراسة تحلیلیة نقدیة)، شعبان محمد إسلام البرواری، لبنان، بیروت، دار الفکر المعاصر، ۲۰۱۰م.
- اسواق الاوراق المالیة (البورصة)، عصام حسین، اردن، عمان، دار أسامة للنشر والتوزیع، ۲۰۱۰م.
- أحکام الأسواق المالیة (الأسهم والسندات) فی الفقه الإسلامی، محمد صبری هارون، اردن، عمان، دار النفائس للنشر والتوزیع، ۲۰۰۹م.
- سوق الأوراق المالیة وأدواتها (البورصة)، نضال الشعار، فلسطین، قدس، دار الجندی للنشر، ۲۰۰۶م.
- معاملات البورصة بین النظم الوضعیة والأحکام الشرعیة، احمد محمد لطفی، مصر، اسکندریه، دار الفکر الجامعی، ۲۰۰۶م.
- أسواق الأوراق المالیة (البورصة) فی میزان الفقه الإسلامی، عصام أبو النصر، مصر، قاهره، جامعة الأزهر، ۲۰۰۶م. از اینجا ببینید
- أحکام التعامل فی الأسواق المالیة المعاصرة، مبارک بن سلیمان بن محمد آل سلیمان، بیجا، کنوز إشبیلیا، ۲۰۰۵م.
- بورصة الأوراق المالیة من منظور اسلامی، شعبان محمد البرواری، مصر، اسکندریه، دار الفکر الجامعی، ۲۰۰۲م.
- معاملات البورصة فی الشریعة الاسلامیة، محمد الشحات الجندی، مصر، قاهره، دار النهضة العربیة للنشر والتوزیع، ۱۹۹۸م.
- اسواق الاوراق المالیه ودورها فی تمویل التنمیه الاقتصادیه ودراسة مقارنة بین النظم الوضعیه وأحکام الشریعه الاسلامیه، سمیر عبدالحمید رضوان، مصر، قاهره، المعهد العالمی للفکر الاسلامی، ۱۹۹۷م.
- أحکام البنوک والأسهم والسندات والأسواق المالیة (البورصة)، محمد اسحاق فیاض، قم، انتشارات امیر، ۱۹۳۴م. از اینجا ببینید
- البورصة: بورصة الاوراق والتعاملات المالیة، الشیخ عبدالرزاق عفیفی. از اینجا ببینید
سایر زبانها
- کیپیتل مارکیت اور اسلام، سید عباس موسویان، مترجم سید احتشام رضا نقوی، اردو، قم، انتشارات مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی (ص)، ۱۳۹۷ش. صفحات ابتدایی را از اینجا ببینید
مقاله‌ها
فارسی
- تأملی فقهی و حقوقی در عین‌انگاری سهام شرکتهای تجاری، سید عبدالمطلب احمدزاده بزاز و مرتضی محمدی و محمدرضا مرواریدی، دوفصلنامه آموزه‌های فقه مدنی، شماره ۲۲، ۱۳۹۹ش. از اینجا ببینید
- بررسی فقهی و حقوقی قرادادهای مختلف در بورس اوراق بهادار، مسعود مارامائی و محمد محسنی دهکلانی، کنفرانس بین‌المللی فقه حقوق روانشناسی و علوم تربیتی در ایران و جهان اسلام، ۱۳۹۹ش.
- واکاوی معاملات بورس‌بازانه در بازار اوراق بهادار بر اساس موازین شریعت اسلام، محمد توحیدی، فصلنامه اقتصاد اسلامی، شماره ۷۸، ش۱۳۹۹. از اینجا ببینید
- بررسی جایگاه بورس و معاملات بورسی در مطالعات اسلامی با مداقه در سیاست‌های اصل ۴۴ قانون اساسی، محمدرسول نجفی، فصلنامه رهیافت‌های نوین در مطالعات اسلامی، شماره ۱، ۱۳۹۸ش. از اینجا ببینید
- بررسی و تحلیل فقهی بورس بازی مبتنی بر دستکاری قیمت در بازار اوراق بهادار، محمد توحیدی و سید عباس موسویان، فصلنامه بورس اوراق بهادار، شماره ۴۴، ۱۳۹۷ش. از اینجا ببینید
- جریان خیارات در معاملات سهام، سید عباس موسویان و رضا میرزاخانی، فصلنامه بورس اوراق بهادار، شماره ۳۹، ۱۳۹۶ش. از اینجا ببینید
- بررسی رابطه ریسک و غرر در بازارهای مالی اسلامی، سید عباس موسویان و محمد علیزاده اصل، فصلنامه اقتصاد اسلامی، شماره ۵۹، ۱۳۹۴ش. از اینجا ببینید
- بازپژوهی فقهی حقوقی ماهیت اوراق سهام و قرارداد واگذاری آن، نصرالله جعفری خسروآبادی و سید مرتضی شهیدی، دوفصلنامه تحقیقات مالی اسلامی، شماره ۱، ۱۳۹۴ش. از اینجا ببینید
- بررسی تطبیقی معاملات بازار بورس با عقود اسلامی، سید سجاد علم الهدی و مهناز اکبری، دوفصلنامه اقتصاد تطبیقی، شماره ۱، ۱۳۹۴ش. از اینجا ببینید
- تحلیل سهام عادی شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در جایگاه مبیع در عقد بیع براساس فقه امامیه، سید عباس موسویان و حسین حسن‌زاده سروستانی و هاشم نیکو مرام، دوفصلنامه علمی پژوهشی تحقیقات مالی، شماره ۱، ۱۳۹۳ش. از اینجا ببینید
- خرید اعتباری سهام در بانکداری و بازار سرمایه اسلامی، سید عباس موسویان و میثم فدایی واحد و مهدی علی حسینی، فصلنامه علمی پژوهشی اقتصاد اسلامی، ش۴۹، ۱۳۹۲ش. از اینجا ببینید
- رد مال در معاملات فضولی اوراق بهادار و آثار آن، محدثه فریدون و مهدی امینی، فصلنامه بورس اوراق بهادار، شماره ۲۳، ۱۳۹۲ش. از اینجا ببینید
- ماهیت حقوقی سهام پذیرفته شده در بورس، مجید غمامی مجید و مریم ابراهیمی، دوفصلنامه مطالعات حقوق تطبیقی، شماره ۲، ۱۳۹۱ش. از اینجا ببینید
- تحلیل فقهی اقتصادی بورس بازی، محمد امین علینقی لنگری، دوفصلنامه تحقیقات مالی اسلامی، شماره ۱، ۱۳۹۰ش. از اینجا ببینید
- بررسی تطبیقی فروش استقراضی سهام (Short Selling) با عقده‌های اسلامی، محمد طالبی و سید عباس موسویان و حامد سلطانی نژاد، فصلنامه اقتصاد اسلامی، شماره ۳۷، ۱۳۸۶ش. از اینجا ببینید
- بورس‌بازی از دیدگاه فقه اسلامی، رضا تهرانی و علیرضا قدرتی و فصلنامه جامعه حسابداران رسمی ایران، شماره ۱۰، ۱۳۸۵م. از اینجا ببینید
- معاملات بازار بورس فلزات و محصولات کشاورزی در آیینه و فقه اسلامی، مجید رضایی، فصلنامه اقتصاد اسلامی، شماره ۲۰، ۱۳۸۴ش. از اینجا ببینید
- بورس بازی در بازار سهام از دیدگاه اسلام، علی صالح آبادی، فصلنامه پژوهشی دانشگاه امام صادق، شماره ۲۰، ۱۳۸۲ش. از اینجا ببینید
عربی
- البيع على المکشوف وتطبيقاته في تداول الأسهم دراسة تأصيلية من منظور الفقه الإسلامي، امين محمد بسيوني محمد الجديلي، مجلة كلية الشريعة والقانون بأسیوط، شماره ۳۴، ۲۰۲۲م. از اینجا ببینید
- سوق الأوراق المالیة فی میزان الفقه الإسلامی، غیاد کریمة و زرزار العیاشی، المجلة العربیة للدراسات الإسلامیة والشرعیة، مجلد ۴، شماره ۱۳، ۲۰۲۰م. از اینجا ببینید
- إفشاء المعلومات الداخلیة فی بورصة الأوراق المالیة: دراسة فقهیة مقارنة، ولید البتاجی السید، مجلة کلیة الشریعة والقانون بتفهنا الأشراف، جلد ۲۱، شماره ۵، ۲۰۱۹م. از اینجا ببینید
- الضوابط الشرعیة للمنافسة فی البورصة، سلطانة کباهم، مجلة الاجتهاد القضائی، شماره ۱۱، ۲۰۱۶م. از اینجا ببینید
- تصرفات العمیل والوسیط الناشئة عن تعاقدهما فی البورصة، العاید عبدالرحمن بن عاید بن خالد، مجلة البحوث الإسلامیة، شماره ۱۱۰، ۲۰۱۶م.
- التقنیات الأساسیة فی سوق الأوراق المالی، عزوز سارة، مجلة الاجتهاد القضائی، ش۱۱، ۲۰۱۶م.
- سوق الأوراق المالیة فی میزان الفقه الإسلامی، الأسود الطاهر خلیفة عبدالسلام، المجلة العربیة للعلوم الاجتماعیة، ش۱۰، ج۲، ۲۰۱۶م.
- الرکائز الشرعیة لقیام سوق أوراق مالیة إسلامیة، محمد عدنان بن الضیف، مجلة الاجتهاد القضائی، شماره ۱۱، ۲۰۱۶م.
- عملیات البورصة فی میزان الفقه الإسلامی: دراسة مقارنة، السید رمضان عبدالله الصاوی، مجلة المعیار، شماره ۴، ۲۰۱۵م.
- المضاربة الإسلامیة والمضاربة الربویة فی البورصة وأثرهما الاقتصادی، یونس صوالحی و محمد صبری بن هارون فلاق محمد، عربستان سعودی، مجلة العدل، شماره ۶۵، ۲۰۱۴م. از اینجا ببینید
- مدی مشروعیة أعمال البورصة: دراسة فقهیة مقارنة، مصطفی عبدالجواد أحمد رشوان، مجلة کلیة أصول الدین والدعوة بأسیوط، شماره ۳۲، ۲۰۱۴م.
- سوق الاوراق المالیة فی میزان الفقه الاسلامی، زرزار العیاشی، مجلة الفقه والقانون، شماره ۱۸، ۲۰۱۴م.
- الأسواق المالیة المعاصرة: دراسة فقهیة، أحمد محمد أحمد السعد، دلیل الباحثین إلی الاقتصاد الإسلامی والمصارف الإسلامیة فی الأردن: دراسة تحلیلیة ببلیوغرافیة، المعهد العالمی للفکر الإسلامی، ۲۰۱۳م.
- التلاعب فی الأسواق المالیة: دراسة فقهیة، عبد الله بن محمد العمرانی، مجلة الجمعیة الفقهیة السعودیة، شماره ۱۷، ۲۰۱۳م.
- باب الاقتصاد الإسلامی: حکم أعمال البورصة فی الفقة الاسلامی، علی أحمد السالوس، التوحید، شماره ۵۰۰، ۲۰۱۳م.
- إیجاد سوق أوراق مالیة إسلامیة کمنهج لمعالجة الأزمات المالیة الحلقة، عدیلة خنوسة، مجلة الاقتصاد الإسلامی العالمیة، شماره ۱۸، ۲۰۱۳م
- صور النجش وآثاره فی سوق الأوراق المالیة، الحربی مبارک جزاء، مجلة جامعة الشارقة للعلوم الشرعیة والقانونیة، شماره ۲، ج۸، ۲۰۱۱م.
- الغرر وأثره علی العملیات العاجلة والأجلة فی بورصة الأوراق المالیة، علی جمال محمد یوسف، المصدر، شماره ۲۲، ج۵، ۲۰۱۰م.
- البورصات وسوق الأوراق المالیة فی میزان الفقه الإسلامی، محمد أحمد حلمی، مجلة کلیة الشریعة والقانون بطنطا، شماره ۲۴، ۲۰۰۹م.
- أسواق الأوراق المالیة البورصة فی میزان الفقه الإسلامی، عصام عبدالهادی أحمد أبو النصر، حصاد الفکر، شماره ۲۰۱، ۲۰۰۹م.
- جرائم البورصة النظامیة وأحکامها الفقهیة، أحمد بن محمد الخلیل، مجلة العلوم الشرعیة، شماره ۷، ۲۰۰۸م. از اینجا ببینید
- فقه البورصة بن الجائز والمطلوب: رؤیة منهجیة للحالة الإسلامیة بأوروبا، محمد النوری، المجلة العلمیة للمجلس الأوروبی للإفتاء والبحوث، شماره ۶، ۲۰۰۵م. از اینجا ببینید
- نموذج مقترح للمعاملات الإسلامیة فی بورصة الأوراق المالیة، طنطاوی محمود سعد عبدالحمید، مجلة البحوث الإداریة، شماره ۴، ج۲۲، ۲۰۰۴م.
- الاختیارات فی أسواق الأوراق المالیة: نظرة شرعیة، القصار عبدالعزیز خلیفة، مجلة الشریعة والدراسات الإسلامیة، شماره ۵۳، ج۱۸، ۲۰۰۳م.
- فقه البورصة، عبدالله بن الشیخ المحفوظ بن بیة، المجلة العلمیة للمجلس الأوروبی للإفتاء والبحوث، شماره ۱، ۲۰۰۲م.
- من صور البورصة: (القسم الاول)، السعودیة، الرئاسة العامة للبحوث العلمیة والإفتاء، اللجنة الدائمة للبحوث العلمیة والإفتاء مجلة البحوث الإسلامیة، شماره ۴۶، ۱۹۹۶م.
- من صور البورصة: (القسم الثانی)، السعودیة، الرئاسة العامة للبحوث العلمیة والإفتاء، اللجنة الدائمة للبحوث العلمیة والإفتاء مجلة البحوث الإسلامیة، شماره ۴۷ِ، ۱۹۹۶م. از اینجا ببینید
- من صور البورصة: (القسم الثالث والأخیر)، السعودیة، الرئاسة العامة للبحوث العلمیة والإفتاء، اللجنة الدائمة للبحوث العلمیة والإفتاء مجلة البحوث الإسلامیة، شماره ۴۸، ۱۹۹۶م. از اینجا ببینید
- رأی التشریع الاسلامی فی مسائل البورصة، سلیمان أحمد یوسف، البنوک الإسلامیة، شماره ۵۲، ۱۹۸۷م.
- فقه البورصة بین الجائز والمطلوب: رؤیة منهجیة للحالة الإسلامیة بأوروبا، محمد النوری، بیجا، بیتا. از اینجا ببینید
پایان‌نامه‌ها
فارسی
- بررسی فقهی معاملات فرابورس در ایران از منظر فقه امامیه، مجتبی میرشکار، کارشناسی ارشد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، ۱۳۹۹ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- بررسی حقوقی تضمینات معاملات بورس، مرضیه صفدری، دکتری، دانشکده حقوق، دانشگاه تهران پردیس فارابی، ۱۳۹۸ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- بررسی فقهی و حقوقی اجاره سهام، فاطمه خطیبی راد، کارشناسی ارشد، دانشکده علوم اداری و اقتصادی، دانشگاه فردوسی مشهد، ۱۳۹۸ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- سهام‌های مالی در بورس (مطالعه فقهی)، جاسم محمد نغده، کارشناسی ارشد، مؤسسه آموزش عالی علوم و معارف، جامعة المصطفی العالمیة، ۱۳۹۸ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- تحلیل فقهی حقوقی فروش استقراضی سهام و کارکرد آن با بورس‌های توسعه یافته، نبی دهقان، کارشناسی ارشد، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه خوارزمی، ۱۳۹۶ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- اعتبار معاملات سهام شرکتهای بورسی بدون رعایت تشریفات در فقه و حقوق ایران، سید سجاد موسوی‌فر، کارشناسی ارشد، دانشگاه علوم قضایی و خدمات اداری، ۱۳۹۶ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- مبانی فقهی فروش استقراضی سهام، محمد جلالی، کارشناسی ارشد، پردیس تهران، دانشگاه قرآن و حدیث، ۱۳۹۵ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- بررسی فقهی و حقوقی معاملات اوراق بهادار در بازار بورس ایران، خدیجه شیخ بگلو، کارشناسی ارشد، دانشکده حقوق و علوم اجتماعی، دانشگاه تبریز، ۱۳۹۴ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- بررسی فقهی و حقوقی معاملات بازار بورس، فریبا غنوی، کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی، دانشکده تحصیلات تکمیلی، ۱۳۹۴ش.
- مطالعه تطبیقی سفته بازی با قمار در بازار سهام و بازار معاملات آتی (مورد مطالعه قراردادهای آتی‌های ایران)، ناریمان ازغیر، کارشناسی ارشد، دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران، ۱۳۹۳ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- بررسی فقهی و حقوقی سهام در شرکتهای سهامی، ناهید مبشری‌ریزی، کارشناسی ارشد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، ۱۳۹۳ش.
- بررسی ابعاد فقهی - حقوقی وثیقهٔ سهام در بورس، قاسم شریفیان رنانی، کارشناسی ارشد، دانشکده تحصیلات تکمیلی، مؤسسه آموزش عالی کار قزوین، ۱۳۹۲ش.
- تاثیر بورس‌بازی بر معاملات بازار بورس در فقه امامیه و حقوق ایران با مطالعه تطبیقی در حقوق فرانسه، میثم نظری علوم، کارشناسی ارشد، دانشگاه امام صادق (ع)، ۱۳۸۸ش.
- معاملات مبتنی بر بوررس‌بازی از دیدگاه فقه اسلامی (مطالعه موردی بورس اوراق بهادر تهران)، علیرضا قدرتی، کارشناسی ارشد، دانشگاه امام صادق (ع)، ۱۳۸۵ش.
عربی
- الفروق الفقهیة فی المعاملات المالیة المعاصرة، وأثرها فی الأحکام : دراسة فقهیة مقارنة، یحیی عاید عبدالله الرشیدی، دکتری، مصر، جامعة المنیا، کلیة دار العلوم الشریعة الإسلامیة، ۲۰۱۹م. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- أحکام التعامل فی الأسواق المالیة المعاصرة، مبارک بن سلیمان آل سلیمان، دکتری، جامعة الإمام محمد بن سعود الإسلامیة، کلیة الشریعة. ۲۰۱۵م.
- القواعد الفقهیة الضابطة لسوق الأوراق المالیة: دراسة مقارنة، عبدالله حمزة الطیب خوجلی، کارشناسی ارشد، جامعة أم درمان الاسلامیة، ۲۰۰۸م.
- البورصة من منظور إسلامی، عبدالفتاح محمد صلاح، کارشناسی ارشد، جامعة الازهر، ۲۰۰۸م. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- البورصة المعاصرة دراسة مقارنة بین الفقه الإسلامی والقانون الباکستانی، راجه محمد حنیف بن حافظ محمد بشیر، پاکستان، اسلام‌آباد، الجامعة الإسلامیة العالمیة، ۲۰۰۵م. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- معاملات البورصة بین الشریعة والقانون: دراسة مقارنة، العکادی عبدالهادی حسین عوض الله، کارشناسی ارشد، جامعة أم درمان الاسلامیة، ۲۰۰۰م.