کارت اعتباری (منابع مطالعاتی)
کارت اعتباری (به انگلیسی: Credit Card) ابزاری است که بانک یا یک نهاد مالی در اختیار مشتریانش قرار می‌دهد تا بدون پرداخت وجه نقد خرید کنند. وجه تمایز کارت اعتباری با سایر کارتهای بانکی در این است که حساب مشتری موجودی ندارد و بانک طی قراردادی وجه مورد نیاز را در اختیار مشتری قرار می‌دهد و مشتری باید در مدت زمان مشخص، بدهی خود را به بانک تسویه کند. کارت اعتباری یکی از شیوه‌هایی است که بانک برای دریافت سود از آن استفاده می‌کند. در این زمینه پرسش‌هایی مطرح است؛ کارتهای اعتباری بر پایه کدام‌یک از عقود اسلامی طراحی شده است؟ آیا استفاده از عقود مرابحه در کارت اعتباری صحیح است؟ حکم استفاده از کارتهای اعتباری خارجی بدون رعایت عقود اسلامی چیست؟
فقها در خصوص کارتهای اعتباری اظهار نظر نکرده‌اند؛ ولی پژوهشگران فقهی این قراردادها را خالی از اشکال می‌دانند. در این صفحه منابع مطالعاتی در مورد ماهیت این قرارداد و بحث‌های فقهی پیرامون آن جمع‌آوری شده است.
کتاب‌ها
فارسی
- بررسی کارتهای اعتباری از لحاظ فقهی و حقوقی، حسن صمدی سنخواستی، بجنورد، انتشارات زبان علم، ۱۴۰۰ش. صفحات ابتدایی را از اینجا ببینید
- کارتهای اعتباری و انطباق‌پذیری فقهی، محمد دبیان و سید عباس موسویان، مترجم رضا محبی مجد، تهران، اتشارات پژوهشکده پولی و بانکی، ۱۳۹۲ش. صفحات ابتدایی را از اینجا ببینید
عربی
- العملیات البنکیة الواردة علی الإئتمان `دراسة مقارنة فی الفقة الإسلامی والقانون الوضعی، شریف إبراهیم، دار الکتب والدراسات العربیة، ۲۰۱۹م.
- بطاقة الإئتمان بین الوضع القانونی المصرفی والتأصیل الفقهی، رضوان الغنیمی، دار الفکر الجامعی، ۲۰۱۳م.
- الآثار الاقتصادیة لبطاقات الإئتمان وتطبیقاتها المعاصرة (دراسة اقتصادیة شرعیة)، محمد بن حمزة بن محمد بنجابی، عربستان سعودی، جامعة أم القری، ۲۰۰۶م. از اینجا ببینید
- بطاقات الائتمان المصرفیة التصویر الفنی والتخریج الفقهی، عبد الحمید محمود البعلی، مکتبة وهبة، ۲۰۰۴م.
- بطاقة الائتمان، بکر أبو زید، مؤسسة الرسالة ناشرون، ۲۰۰۱م. از اینجا ببینید
- الجوانب الشرعیة والمصرفیة والمحاسبیة لبطاقات الإئتمان، محمد عبدالحلیم عمر، المکتبة الأزهریة للتراث، ۱۹۹۷م.
مقاله‌ها
فارسی
- بررسی نقش و عملکرد کارتهای اعتباری در بانکداری بدون ربا در ایران، امیدعلی عادلی، فصلنامه مطالعات فقه اقتصادی، شماره ۲، ۱۴۰۱ش. مقاله را از اینجا ببینید
- بررسی حقوقی کارتهای اعتباری و عناصر تشکیل دهنده آن بر مبنای عقد مرابحه و دیگر عقود در نظام بانکی و اقتصادی کشور، عنایت‌الله بامری نیا، فصلنامه مطالعات نوین بانکی، شماره ۲، ۱۳۹۸ش. مقاله را از اینجا ببینید
- بررسی فقهی حقوقی کارتهای اعتباری در ایران (مورد مطالعه: ربا در بازپرداخت)، چهارمین کنفرانس ملی تحقیقات کاربردی در مهندسی برق، مکانیک،کامپیوتر و فناوری اطلاعات، ۱۳۹۷ش. اطلاعات مقاله را از اینجا ببینید
- تحلیل فقهی حقوقی الگوی کارت اعتباری مرابحه: با تأکید بر روابط ذی‌نفعان (بانک، مشتری و فروشنده)، حسین میثمی، فصلنامه تازه‌های اقتصاد، شماره ۱۵۰، ۱۳۹۵ش. مقاله را از اینجا ببینید
- کارت اعتباری بر اساس قرض‌الحسنه ابزاری در جهت توسعه بانکداری قرض‌الحسنه، محمدنقی نظرپور و غلامرضا مصطفی پور و مریم حاجی منجزی، فصلنامه اقتصاد و بانکداری اسلامی، شماره ۱۴، ۱۳۹۵ش. مقاله را از اینجا ببینید
- بررسی فقهی و حقوقی ماهیت کارتهای اعتباری، فرهاد خلیقی، دومین کنفرانس بین‌المللی علوم انسانی، ۱۳۹۴ش. اطلاعات مقاله را از اینجا ببینید
- بررسی تطبیقی مدل‌های عملیاتی کارت اعتباری در بانکداری اسلامی، سید عباس موسویان و سعید احمدی، فصلنامه اقتصاد اسلامی، شماره ۴۳، ۱۳۹۰ش. مقاله را از اینجا ببینید
- طراحی کارتهای اعتباری در بانکداری بدون ربا بر اساس بیع مرابحه، سید عباس موسویان، فصلنامه اقتصاد اسلامی، شماره۲۸، ۱۳۸۶ش. مقاله را از اینجا ببینید
- بررسی فقهی کارتهای اعتباری در بانکداری بدون ربا، سید عباس موسویان، فصلنامه اقتصاد اسلامی، شماره ۲۰، ۱۳۸۴ش. مقاله را از اینجا ببینید
- کارتهای اعتباری در پرتو فقه و شریعت، محمدرواس قلعهجی و سید عباس موسویان، فصلنامه اقتصاد اسلامی، شماره ۱۴، ۱۳۸۳ش. مقاله را از اینجا ببینید
- کارتهای اعتباری در بانکداری بدون ربا، سید عباس موسویان، فصلنامه اقتصاد اسلامی، شماره ۱۳، ۱۳۸۳ش. مقاله را از اینجا ببینید
عربی
- بطاقات الائتمان حقيقتها تكييفها أحكامها في الفقه الإسلامي، أنس خالد الشبيب، مجلة ريحان (سوریه، ترکیه و لبنان)، شماره ۱۳، ۲۰۲۱م. مقاله را از اینجا ببینید
- حکم إستخدام البطاقات الإئتمانیة المصرفیة: دراسة فقهیة تحلیلیة، علی بن حسین العایدی، مجلة مجمع، شماره ۳۸، ۲۰۲۱م.
- بطاقة الإئتمان: دراسة مقارنة فی الفقه الإسلامی، محمد عبدالفتاح محمد الفقی، قاهره، مجلة کلیة الدراسات الإسلامیة والعربیة للبنات بدمنهور، شماره ۲، جلد ۵، ۲۰۲۰م.
- بطاقات الائتمان ( دراسـة مقارنـة في الفقه الإسلامي )، محمد عبد الفتاح محمد الفقي، مجلة كلية الدراسات الإسلامية والعربية للبنات بدمنهور، مجلد ۵، شماره ۲، ۲۰۲۰م. مقاله را از اینجا ببینید
- أرباح البنک فی بطاقة الائتمان من منظور شرعی، منی محمود محمد عبدالجلیل، اسکندریه، حولیة کلیة الدراسات الإسلامیة والعربیة للبنات بالإسکندریة، شماره ۳۵، جلد ۴، ۲۰۱۹م. مقاله را از اینجا ببینید
- بطاقة الائتمان المصرفیة طبیعتها وتکییفها الفقهی والقانونی، بهجت عوید حمدان السلمانی، مجلة الدراسات القانونیة والسیاسیة، شماره ۵، ۲۰۱۷م.
- استخدام بطاقة الائتمان Credit Card فی المصارف الإسلامیة، سلیم عبدالدائم بشینة، مجلة العلوم القانونیة، شماره ۱۰، جلد ۴، ۲۰۱۶م.
- بطاقات الائتمان وبدائلها المقترحة: دراسة فقهیة مقارنة، سماح شحاتة السید شهاب الدین، اسکندریه، حولیة کلیة الدراسات الإسلامیة والعربیة للبنات بالإسکندریة، شماره ۳۲، جلد ۵، ۲۰۱۶م.
- بطاقة الائتمان: دراسة اقتصادیة فقهیة تطبیقیة، بدر محمد العلیوی، قاهره، مجلة کلیة الدراسات الإسلامیة والعربیة للبنین بالقاهرة، شماره ۳۳، جلد ۳، ۲۰۱۶م.
- بطاقات الإئتمان: قضايا اقتصادية وشرعية معاصرة، عبدالعظيم أبو زيد، مجلة جامعة الملک عبدالعزیز- الاقتصاد الاسلامی، مجلد ۲۸، شماره ۳، ۲۰۱۵م. مقاله را از اینجا ببینید
- بطاقات الإئتمان: قضایا اقتصادیة وشرعیة معاصرة، عبدالعظیم جلال أبو زید، عربستان سعودی، مجلة جامعة الملک عبدالعزیز - الاقتصاد الإسلامی، شماره ۳، جلد ۲۸، ۲۰۱۵م.
- بطاقات الائتمان المصرفية من منظور أسلامي، سعد عبد محمد و مي حمودي و سبتا ستراك، مجلة كلية بغداد للعلوم الاقتصادية الجامعة، شماره ۳۴، ۲۰۱۳م. مقاله را از اینجا ببینید
- بطاقة الائتمان حقیقتها و تکییفها الفقهی، سلمی بنت محمد بن صالح هوساوی، قاهره، مجلة مرکز البحوث والدراسات الإسلامیة، شماره ۲۶، جلد ۷، ۲۰۱۲م.
- بطاقات الإئتمان فی المصارف الإسلامیة، هشام جبر، مجلة الدراسات المالیة والمصرفیة، شماره ۴، جلد ۲۰، ۲۰۱۲م.
- مغالطات فی التوصیف التطبیقی للفضالة فی البطاقات الإئتمانیة آلتی تعتمد مبدأ الدفع بالتقسیط: بطاقة…، حسام علی عبدالله، مجلة الإقتصاد الإسلامی العالمیة، شماره ۶، ۲۰۱۲م.
- بطاقة الائتمان حقیقتها وتکییفها الشرعی، محمد إبراهیم شاشو، دمشق، مجلة جامعة دمشق للعلوم الاقتصادیة والقانونیة، شماره ۳، جلد ۲۳، ۲۰۱۱م. از اینجا ببینید
- التخریج الفقهی للعلاقة بین مصدر بطاقة الائتمان وحاملها، مبارک جزاء الحربی، جامعة الکویت، مجلة الحقوق، شماره ۲، جلد ۳۰، ۲۰۰۶م.
- بطاقات الائتمان: تصورها، والحكم الشرعي عليها، عبد الستار أبو غدة، مجلة مجمع الفقه الإسلامي، مجلد ۱۲، ۱۴۲۱ق. مقاله را از اینجا ببینید
- بطاقات الائتمان غير المغطاة، نزيه كمال حماد، مجلة مجمع الفقه الإسلامي، مجلد ۱۲، ۱۴۲۱ق.مقاله را از اینجا ببینید
- بطاقات الائتمان غير المغطاة، محمد العلي القري، مجلة مجمع الفقه الإسلامي، مجلد ۱۲، ۱۴۲۱ق. مقاله را از اینجا ببینید
- بحث خاص بالبطاقات البنكية، محمد بالوالي، مجلة مجمع الفقه الإسلامي، مجلد ۱۲، ۱۴۲۱ق. مقاله را از اینجا ببینید
- بطاقة الائتمان، محمد الأمين الضرير، مجلة مجمع الفقه الإسلامي، مجلد ۱۲، ۱۴۲۱ق. مقاله را از اینجا ببینید
- بطاقة الائتمان غير المغطاة، علي عندليب و محمدعلي التسخيري، مجلة مجمع الفقه الإسلامي، مجلد ۱۲، ۱۴۲۱ق. مقاله را از اینجا ببینید
- بطاقة الإئتمان، عبدالله بن سلیمان بن محمد المنیع، مجلة المجمع الفقهی الإسلامی، شماره ۱۱، جلد ۹، ۱۹۹۸م.
- بطاقة الائتمان دراسة شرعیة عملیة موجزة، رفیق یونس المصری، مجلة مجمع الفقه الإسلامی الدولی، شماره ۷، جلد ۱، ۱۹۹۲م.
پایان‌نامه‌ها
فارسی
- طراحی الگوی مناسب کارت اعتباری قرض الحسنه بر اساس فقه امامیه در بانکهای قرض الحسنه (مطالعه موردی بانک قرض الحسنه رسالت)، حسین بریهی، کارشناسی ارشد، دانشکده معارف اسلامی و مدیریت، دانشگاه امام صادق علیه السلام، ۱۴۰۰ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- بررسی تطبیقی ماهیت و آثار حقوقی استفاده از کارتهای اعتباری بین‌المللی در حقوق ایران و حقوق تجارت بین‌الملل، پارسا مقتدایی، کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه محدث نوری، ۱۳۹۹ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- چالش‌های ربوی بودن کارتهای اعتباری از منظر فقه و حقوق، محمد عسگری، کارشناسی ارشد، گروه حقوق، موسسه آموزش عالی طلوع مهر، ۱۳۹۷ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- بررسی ماهیت فقهی خدمات کارتهای اعتباری، مهدی مظهر قراملکی، پایان‌نامه حوزوی، پژوهشکده مدیریت اطلاعات و مدارک اسلامی، ۱۳۹۶ش.
- بررسی فقهی و حقوقی کارتهای اعتباری، حسن صمدی سنخواستی، کارشناسی ارشد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شیروان، ۱۳۹۵ش.
- بررسی فقهی و حقوقی ماهیت کارتهای اعتباری، محمدرضا زارع، کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت، ۱۳۹۴ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- بررسی ابعاد فقهی - حقوقی کارکرد کارتهای اعتباری بانکی در نظام بانکداری اسلامی، رضا محبی مجد، کارشناسی ارشد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه قم، ۱۳۹۳ش . اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- امکان‌سنجی استفاده از کارتهای اعتباری در بانکداری اسلامی با تکیه بر فقه امامیه، سعید احمدی، کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبائی، ۱۳۹۱ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- حقوق حاکم بر کارتهای اعتباری بانکی، اکبر اعزازی، کارشناسی ارشد، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بین‌المللی بندر انزلی، ۱۳۹۱ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- تحلیل حقوقی کارت اعتباری، محمدجواد کاظمی‌جزه، کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبائی، ۱۳۸۹ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- بررسی فقهی حقوقی کارتهای اعتباری، عزیز ابراهیمی، کارشناسی ارشد، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه قم، ۱۳۸۶ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
عربی
- بطاقات الائتمان البنكیة في الفقه الإسلامي، فتحي شوكت مصطفی عرفات، کارشناسی ارشد، كلية الدراسات العليا، جامعة النجاح الوطنية، ۲۰۰۷م. پایان‌نامه را از اینجا ببینید
سایر منابع
- سازگاری کارت اعتباری مرابحه با فقه اسلامی، میثم کریمی، ۱۳۹۵ش. از اینجا ببینید
- رمزگشایی کارت اعتباری از نگاه شرع، مصاحبه با سید عباس موسویان، روزنامه دنیای اقتصاد، شماره ۱۱۰۳، ۱۳۸۵ش. از اینجا ببینید
- مسائل شرعی کارتهای اعتباری، مصاحبه با عباس موسویان، محمد طاهری، ۱۳۸۵ش. از اینجا ببینید