کاربر:Khoshnudi/صفحه تمرین۷

الصحیح من سیرة الامام علی (ع)
پرونده:الصحیح من سیرة الامام علی(1).jpg
اطلاعات کتاب
نویسنده	سید جعفر مرتضی عاملی
موضوع	امام علی(ع)
سبک	تاریخ و سیره‌نگاری
زبان	عربی
مجموعه	۵۳ جلد
اطلاعات نشر
ناشر	المرکز الإسلامی للدراسات

اَلصَّحیح مِنْ سیرَةِ الامام علی (ع) کتابی در سیره امام علی(ع) و تاریخ اسلام است که توسط سید جعفر مرتضی عاملی عالم دینی، متخصص تاریخ اسلام و تشیع و سیره‌نگار شیعی نوشته شده است. این کتاب به نقل و تحلیل تاریخ زندگی امام علی (ع) از ولادت تا شهادت پرداخته است. الصحیح حدود … منبع دارد. این اثر عنوان کتاب سال جمهوری اسلامی ایران را نیز دریافت کرده است.

معرفی کتاب

رئیس مرکز نشر و ترجمه آثار علامه محقق سید جعفر مرتضی عاملی در قم در بخش دیگری از این گفت‌وگو به فروتنی مرحوم علامه در بحث از کتابشان اشاره کرد: مرحوم والد وقتی دربارهٔ «الصحیح من سیرة الامام علی علیه السلام» صحبت می‌کردند نمایان بود. ایشان بیان کردند که این کتاب هنوز لایق ساحت اقدس و مقدس امیرالمؤمنین نیست. همین‌طور گفتند که هنوز نتوانسته‌اند بابت تقدیمی‌شان به پیشگاه حضرت سربلند باشند. به هر حال سیره امیرالمؤمنین بسیار بسیار گسترده است و مواردی که در کتاب ذکر شده ولو به صورت اجمال هم نمی‌تواند باشد.

سال ۲۰۰۷ آغاز و ۲۰۱۲ یعنی اوایل سال ۱۳۹۱ به پایان رسید

اهمیت و جایگاه

انگیزه تالیف

دراثنای جنگهای سی و سه روزه، بخش جنگهای پیامبر (ص) را نوشتم که آخرین بخش الصحیح من سیره النبی الاعظم (ص) بود و بعد از پایان جنگ دوستان از من خواستند تا سیره امام علی (ع) را بنویسم، یعنی ۶ سال پیش. البته در کنار تألیف الصحیح من سیره الامام علی (ع)، تحقیقات دیگری هم بود مثل مجموعه چهار جلدی میزان حق، مختصر و مفیدو…

سیره امام علی (ع) در چند جلد جمع شد؟ پنجاه و سه جلد.

پس باید مجموعه کاملی باشد؟ من معتقدم هنوز الف امیر را ننوشته‌ام. این کتاب ابتدا به ساکن سیره علی (ع) است. دردمندانه می‌گویم تاکنون کسی برای زندگی امام علی (ع) به صورت کامل و جامع کتابی ننوشته است. و کسی متصدی 
جمع‌آوری گزارشهای زندگی حضرت نشده است. البته آقای 
ری شهری کتابی برای امیرالمومنین (ع) نوشته‌اند که کتاب خوبی است، اما هنوز هم جای کار بیشتری وجود داشت. این خلأ باید جبران شود و دوستان علما و فضلای حوزه و دانشگاه به بیان زندگی‌نامه، حرکتها و موضع‌های مولای متقیان (ع) در شرایط مختلف بپردازند. کتابی را هم که من نوشتم کامل نیست. چون حضرت علی (ع) در همه زمینه‌ها حضور داشتند و ایده بیان کردند، یعنی در همه زوایای حکومت پیامبر (ص) و قبل و بعد بعثت در سرنوشت اسلام تأثیر گذار بودند بنابراین نوشتن ابعاد مختلف زندگی حضرت علی (ع) خیلی کار می‌برد که باید نویسندگان مسلمان قلم را بردارند و برای شخصیت و زندگی و فعالیتهای آن حضرت بنویسند. ممکن است بپرسید چرا این همه تأکید دارم که باید برای زندگی مولاعلی (ع) کامل تر نوشت؟ جواب این است که اگر می‌خواهیم الگو و اسوه ای برای زندگی شخصی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی داشته باشیم، علی (ع) یکی از بهترین نسخه‌هایی است که در سیره و رفتار برمبنای سیره رسول خدا و دستورات پروردگار تربیت شده و رفتار کرده است. اگر سیاستمداران مسلمان دنبال نسخه ای برای حکومت هستند، موضع‌گیری‌های سیاسی آن حضرت را مطالعه کنند؛ لذا من خلأ ناشناخته ماندن امیرالمومنین (ع) را در جامعه اسلامی 
می‌بینم و همت جمعی نویسندگان برای رفع این نقصان لازم است. محققان باید گزارشهای زندگی حضرت را جمع‌آوری کنند و سپس دربارهٔ صحت و سقم آن تبادل نظر کنند و بعد تنظیم و منتشر شود تا مبادا برخی از مطالبی که در متون به حضرت علی (ع) نسبت داده می‌شود و کلام امام نیست، انتشار یابد چون سخن و دستور علی (ع) احکام، سیاستها و اخلاق اسلامی است.لینک

ویژگی‌ها و روش تألیف

مهم‌ترین نکته ای که فکر می‌کنید در الصحیح در مورد سیره امیرالمومنین (ع) مطرح شده، چیست؟ به عقیده من در درجه اول خود مطرح کردن سیره امیرالمؤمنین مهم است؛ یعنی اینکه سیره امیرالمؤمنین مطرح می‌شود برای بررسی، کنجکاوی و برای اینکه مردم بفهمند چه ذخایری دارند که از آن غافل شده‌اند مهم است. من با همین انگیزه و هدف سیره امام علی (ع) را نوشتم.

برخی در کتابهایشان مثلاً روی سیره سیاسی امام علی (ع) تأکید می‌کنند و گویا مقصودشان معرفی امام به عنوان یک چهره سیاسی است. این نوع نگاه به ائمه (ع) اشتباه است. من به معصومین (ع) این جور نگاه نمی‌کنم. به نظرم همه شوون زندگی دنیا و آخرت اهل بیت را باید مورد توجه قرار داد. چون شما می‌بینید وقتی که در هر بحثی وارد می‌شوید، ائمه بهترین مطالب مطرح کردند. مطرح کردن علی (ع) به عنوان یک سیاستمدارِ صرف خوب نیست چون دیگران هم می‌توانند یک سیاستمدار باشند، آن وقت دیگر چه فرقی می‌کند بین یک سیاست مداربا یک امام. منحصر کردن امام علی (ع) به یک بعد از زندگی مثل سیاست، اخلاق، احکام و … خلاف قاعده امامت است، چون امام شخصی الهی است با شخصیتی همه‌جانبه. به عقیده من نگاه تک بعدی به ائمه (ع) خیانت به اسلام است.

مقصود شما جامع نگری در نگارش سیره ائمه است؟ بله. من در سیره نگاری پیامبر (ص)، حتی به حقوق حیوانات و ملاک‌های شهرنمونه نیز پرداختم که همگی برمبنای آیات قرآن و سیره معصومین است. بازهم تأکید می‌کنم، به عقیده من باید همه جوانب زندگی معصومین در سیره نگاری لحاظ شود.

گویا الصحیح من سیره الامام علی (ع)، تاریخ‌نگاری صرف نیست؟ همین‌طور است. الصحیح، تحلیل و تفسیر موضع‌گیری‌ها و برخوردهای علی (ع) با اتفاقات و رویدادهای پیرامون ایشان است و اینکه موضع‌گیری‌های حضرت علی (ع) چه اثراتی برای جامعه داشته و دارد. با وجود این نگاه است که می‌گویم نمی شود زندگی سرشار از درس امیرالمومنین (ع) را در یک مجموعه کتاب ۵۳ جلدی به صورت کامل آورد.

چرا نشد سیره را کامل بنویسید؟ چون باید مراعات مخاطبم را هم می‌کردم؛ لذا مجبورشدم به یک مقداری اکتفا کنم و قانع شوم. حتی همان مطالبی که جمع شده باز هم احتیاج به تجدیدنظر دارد و کامل نیست. همچنین احتیاج به مقایسه با متون دیگرهم هست.

از چه منابعی برای تألیف استفاده کردید، آیا منابع اهل سنت را هم مورد توجه قرار دادید؟ برای من فرقی نمی‌کند که کتابی که به عنوان منبع قرار است مورد استفاده قرار گیرد، شیعی باشد یا سنی. من بین متون اهل سنت و متون اهل شیعه فرق نمی‌گذارم بلکه با هر دو یکسان برخورد می‌کنم. هر متنی که به دستم برسد چه کتابی از آمریکا باشد و چه الکافی بررسی می‌کنم، بحث می‌کنم و سعی می‌کنم با مطالعه به صحت و سقم مطلب پی ببرم.

از کتب مستشرقین چطور؟ چون کار اولیه است فرصتی به وجود نیامد تا مجموعه نظرات مستشرقین را مورد ملاحظه قرار دهم که ان شاء ا… در آینده اگر فرصتی پیش آمد، این کار را انجام خواهم داد. یکی از مشکلاتی که ما با آن مواجه هستیم این است که متأسفانه کتابی که لایق ائمه (ع) و میراثی که از اهل بیت (ع) برای ما به یادگار مانده باشد، تألیف نشده است. لینک

وی افزود: اشاره کردم که کتابخانه آیت‌الله سید جعفر مرتضی در جنگ ۳۳ روزه توسط اسرائیل هدف قرار گرفت و ویران شد. خوشبختانه از زیر آوار کتاب «الصحیح من سیرة النبی الاعظم» را سالم بیرون آوردند و بقیه کتاب‌ها از بین رفت. به مقدار همین کتاب‌هایی که به قلم مرحوم والد منتشر شده، کتاب‌هایی منتشر نشده‌ای نیز بودند که در آن حادثه از بین رفتند؛ یعنی کتاب‌های دست‌نویسی که در کلاسورهای مختلف قرار گرفته بودند تا زمان انتشارشان فرا برسد. به همین دلیل مرحوم پدر وقتی شروع به نگارش سیره امیرالمؤمنین کرد دیگر هرچه را که می‌نوشت پس از اتمام برای انجام مراحل چاپ می‌داد و کتاب هم به سرعت برای انتشار آماده می‌شد. به همین دلیل این کتاب چرک‌نویس نداشت و همه پاک‌نویس بودند.

در تألیف سیره امام علی (ع) چه کسانی با شما همراه بودند؟ من در تألیف و نوشتن کتاب از کسی کمک نمی‌گیرم. کتابهایی و متونی که در دست دارم را می‌بینم و عناصرش را مثل آیات قرآن و نام شخصیتها استخراج می‌کنم و هر کدام از اینها را شخصاً دنبال می‌کنم. ممکن است در میانه تحقیق به شبهه ای برسم که همان‌جا پاسخش را می‌نویسم. دست‌نویسها را به یک تایپیست می‌دهم و بعد از تایپ ویرایش می‌کنم. معمولاً هر فصل کتاب را اینگونه تنظیم می‌کنم تا فصل بعدی. کتاب که کامل شد می‌فرستم چاپخانه. البته نوشتن من خیلی عجیب و غریب است و بر هر کاغذی که دم دست است می‌نویسم! البته همه اش از فضل خداوند است.

برای الصحیح من سیره امام علی (ع) به‌طور متوسط روزانه چند صفحه تألیف داشتید؟ میزان تألیف روزانه از ده تا سی صفحه متغیر است این در صورتی است که مسافر نباشم.

تفاوت سبک نگارش دو کتاب الصحیح

«الصحیح من سیرة الامام علی علیه السلام» ۵۳ مجلد است و این در حالی است که کتاب «الصحیح من سیرة النبی الاعظم» را در ۳۵ مجلد نوشته شده است. رئیس مرکز نشر و ترجمه آثار علامه محقق سید جعفر مرتضی عاملی دربارهٔ علت حجیم‌تر شدن سیره امیرالمؤمنین را چند جهت بیان کرد:

1. مرحوم والد سیره امیرالمؤمنین را پس از سیره پیامبر به مرحله نگارش درآورد. در سیره پیامبر مطالبی وجود داشت و حاج آقا سیر تاریخی را گذرانده و تاریخی متکامل را نوشته بودند؛ بنابراین ذهن وقادی نسبت به حوادث صدر اسلام وجود داشت. هنگام ورود به کتاب «الصحیح من سیرة الامام علی علیه السلام» فکرشان متمایز بود. به همین دلیل بیان متفاوت شد و مسائل پخته‌تر طرح بحث شدند.
2. حتی در برخی از موارد می‌توان گفت که اصلاح و توضیح مسائل مبهم در مطالب گذشته در این سیره انجام و نگارش شد.
3. نخستین دلیل در این اختلاف مجلدات این است که اختلاف‌ها در سیره امیر مؤمنان بسیار زیاد است. در حیطه مسائل مربوط به پیامبر اعظم (ص) حدود و مسائل مشترک بین شیعه و سنی وجود دارد و این مسئله باعث شد تا ابوی بتواند بستر خوبی از آنها بسازد، اما در سیره امیر مؤمنان بیشتر مسائل اختلافی است و مبهمات زیادی به چشم می‌خورد. در این سیره مسائل اعتقادی پررنگ‌تر است؛ و همه اینها باید معالجه می‌شد.
4. محمد مرتضی عاملی در بخش دیگری از این گفت‌وگو با اشاره به این نکته که پس از شهادت حضرت امیر (ع) بسیاری از حاکمان جور و خلفا سعی کردند تا سیره امیرالمؤمنین را پنهان کنند، گفت: مسائل مهمی در زمان خلفای ثلاث پیش آمد و پس از دوران خلافت حضرت امیر نیز خلفای زیادی سعی در پنهان کردن تاریخ مربوط به حضرت کردند و همه این موارد باعث شد تا بحث در سیره امیرالمؤمنین گسترده‌تر و وسیع‌تر انجام شود و مخاطب شاهد کثرت مجلدات باشد. با این کثرت اما بازهم می‌توان گفت که این سیره هنوز قطره‌ای از دریای بی‌کران زندگی امیرالمؤمنین نمی‌تواند باشد. به فرموده خود مرحوم والد «هنوز الف امیر را هم ننوشته‌ام.»
5. وی همچنین به پراکندگی سیره امیرالمؤمنین در کتاب‌ها و منابع تاریخی اشاره کرد: در سیره پیامبر به لحاظ اینکه برادران اهل سنت ورود پیدا کرده بودند، سازماندهی وجود داشت و روایت‌ها و بخش‌های مختلف در جای خود قرار داشتند و دسترسی به آنها راحت‌تر بود. به عبارتی به داده‌های تاریخی زمان پیامبر آسان‌تر می‌توان دست یافت. اما سیره امام علی (ع) اینگونه نیست و آن در کتاب‌ها و منابع و مصادر مختلف به صورت پراکنده و دسته‌بندی نشده وجود دارد. در هر موضوعی شما باید یک روایت را پیدا کرده و خود دسته‌بندی و موضوع بندی کنید و همه اینها را باید بر اساس سیر تاریخی آن یعنی از زندگی در زمان پیامبر و حتی ماقبل بعثت که حضرت همراه همیشگی پیامبر بود تا زمان رحلت پیامبر، گزینش کنید. این دسته‌بندی و گزینش روایت در زمان خلفا سخت‌تر شده و مشکل‌ترین نقطه کار دسته‌بندی و گزینش در زمان خلافت خود امیرالمؤمنین است. مرحوم ابوی در زمان نگارش با همه این مشکلات مواجه بود. البته فراموش نکنیم که مسائل اعتقادی هم در این بین زیاد بود که مرحوم علامه باید به آنها می‌پرداخت.

دربارهٔ مؤلف

مقالهٔ اصلی: سید جعفر مرتضی عاملی

سید جعفر مرتضی عاملی(۱۳۶۴–۱۴۴۱ق) عالم دینی، متخصص تاریخ اسلام و تشیع، سیره‌نگار شیعی و از عالمان حوزه علمیه قم و لبنان. او در حوزه نجف و حوزه قم تحصیل کرد و کتاب‌هایی در زمینه سیره اهل بیت (ع) تألیف کرده است.

بخش‌های کتاب

من سرفصل انتخاب نکردم. بلکه طبق تسلسل زمانی شروع به نوشتن سیره مولاعلی (ع) کردم و حوداث مشترکی را که در زندگی حضرت رخ داده بود، مورد تحلیل و بررسی قرار دادم. نمی‌شود سرفصل را تعیین کرد و نوشت؛ مثلاً سیاست یا اخلاق امیرالمومنین (ع) و…، بلکه باید از ابتدای زندگی نوشت تا اتفاقات تاریخی در بستر زمان خودش مورد بررسی قرار بگیرد؛ زیرا اتفاقات خودش تعیین می‌کند که چگونه و در چه موضعی باید وارد بحث بشویم.لینک

بخش اول

علی در دوران حیات پیامبر (این بخش دارای ۱۳ باب و در حدود ۹ جلد است)

• باب اول: علی قبل از بعثت
• باب دوّم: علی از بعثت تا هجرت
• باب سوّم: علی از هجرت تا أحد
• باب چهارم: جنگ احد… تا خندق
• باب پنجم: … تا صلح حدیبیه
• باب ششم: خیبر و فدک
• باب هفتم: … تا فتح مکه
• باب هشتم: از فتح مکه تا فتح طائف
• باب نهم: … تا تبوک
• باب دهم: از تبوک تا بیماری پیامبر
• باب یازدهم: حجه الوداع... و روز غدیر
• باب دوازدهم: بی‌نام
• باب سیزدهم: مریضی پیامبر و وفات ایشان

بخش دوّم

از وفات پیامبر تا بیعت مردم با علی. (این بخش دارای ۱۷ باب بوده و حدود ۱۰ جلد از این مجموعه را اشغال کرده است)

• باب اوّل: چگونه انقلاب به وجود آمد؟
• باب دوّم: ارث پیامبر و فدک
• باب سوّم: سیاست‌هایی که نتیجه جریان سقیفه بود
• باب چهارم: جنگ‌ها و سیاست‌گذاری‌های زمان ابوبکر
• باب پنجم: علم و قضاوت و احکام
• باب ششم: جنگ‌ها و فتوحات در عهد عمر
• باب هفتم: بعضی از سیاست‌های عمر
• باب هشتم: بعضی حوادث مربوط به عمر
• باب نهم: بعضی حوادث مربوط به عمر
• باب دهم: معرفی شورا
• باب یازدهم: علوم و فضائل و سیاست‌های علی
• باب دوازدهم: مباحثی از سیاست‌های عثمان
• باب سیزدهم: بعضی از درشتی‌های عثمان در مورد عمار، ابن عبده، ابن حنبل و…
• باب چهاردهم: آزار دادن ابوذر به جهت موضع‌گیری‌هایش
• باب پانزدهم: علی در داستان محاصره عثمان
• باب شانزدهم: تبلیغات و شب‌نامه‌های دشمن
• باب هفدهم: علی و قتل عثمان

بخش سوّم

خلافت علی (این بخش دارای سه باب بوده و دو جلد اخیر کتاب الصحیح من سیره امیرالمؤمنین را به خود اختصاص داده است)

• باب اوّل: بیعت
• باب دوّم: بعضی مباحث قابل درنگ
• باب سوّم: نشانه‌های تمرّد

جوایز

الصحیح من سیرة الامام علی (ع) در سال ۱۳۹۶ش موفق شد که جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران و بیست و پنجمین دوره جایزه جهانی کتاب سال را در بخش سیره معصومین دریافت کند.

مرحوم میرمحمدی به حاج آقا گفتند که باید مطلبی را به شما بگویم: پیش از برگزاری جلسه در ذهن من خطور کرده بود که آیت‌الله سیدجعفر مرتضی در اختتامیه کتاب سال شرکت می‌کنند، اما کتاب سال درخور ایشان نیست و ایشان بالاتر از این مسائل هستند و چرا باید بیایند و بروند روی سن؟

فرزند مرحوم آیت‌الله مرتضی عاملی ادامه داد: مرحوم دکتر میرمحمدی در ادامه سخن خود اشاره کرد که: «من دوباره پیش خودم فکر کردم که این سیدجعفر نیست که با کتاب سال بزرگ می‌شود، بلکه این کتاب سال است که با این موسوعه و علامه سیدجعفر مرتضی عاملی بزرگ‌تر از قبل خواهد شد. این نگاه نه به خاطر شخص سیدجعفر بلکه برای چیزی است که او به مردم ارائه کرد. به هیچ عنوان ساده نیست که پژوهشگری در عرض پنج سال ۵۳ جلد از یک موسوعه و ۲۰ جلد تالیفات دیگر داشته باشد و همه هم از نظر علمی درخشان. ایشان در این پنج سال هر ۲۰ روز یک جلد کتاب می‌نوشتند و البته در این بین چند ماهی هم به سفر ایران آمدند که قاعدتاً در حین سفر کمتر می‌توان نوشت.

«الصحیح من سیرة الامام علی علیه السلام» ۵۳ مجلد است و این در حالی است که کتاب «الصحیح من سیرة النبی الاعظم» را در ۳۵ مجلد نوشته شده است. رئیس مرکز نشر و ترجمه آثار علامه محقق سید جعفر مرتضی عاملی دربارهٔ علت حجیم‌تر شدن سیره امیرالمؤمنین را چند جهت بیان کرد:

1. مرحوم والد سیره امیرالمؤمنین را پس از سیره پیامبر به مرحله نگارش درآورد. در سیره پیامبر مطالبی وجود داشت و حاج آقا سیر تاریخی را گذرانده و تاریخی متکامل را نوشته بودند؛ بنابراین ذهن وقادی نسبت به حوادث صدر اسلام وجود داشت. هنگام ورود به کتاب «الصحیح من سیرة الامام علی علیه السلام» فکرشان متمایز بود. به همین دلیل بیان متفاوت شد و مسائل پخته‌تر طرح بحث شدند.
2. حتی در برخی از موارد می‌توان گفت که اصلاح و توضیح مسائل مبهم در مطالب گذشته در این سیره انجام و نگارش شد.
3. نخستین دلیل در این اختلاف مجلدات این است که اختلاف‌ها در سیره امیر مؤمنان بسیار زیاد است. در حیطه مسائل مربوط به پیامبر اعظم (ص) حدود و مسائل مشترک بین شیعه و سنی وجود دارد و این مسئله باعث شد تا ابوی بتواند بستر خوبی از آنها بسازد، اما در سیره امیر مؤمنان بیشتر مسائل اختلافی است و مبهمات زیادی به چشم می‌خورد. در این سیره مسائل اعتقادی پررنگ‌تر است؛ و همه اینها باید معالجه می‌شد.
4. محمد مرتضی عاملی در بخش دیگری از این گفت‌وگو با اشاره به این نکته که پس از شهادت حضرت امیر (ع) بسیاری از حاکمان جور و خلفا سعی کردند تا سیره امیرالمؤمنین را پنهان کنند، گفت: مسائل مهمی در زمان خلفای ثلاث پیش آمد و پس از دوران خلافت حضرت امیر نیز خلفای زیادی سعی در پنهان کردن تاریخ مربوط به حضرت کردند و همه این موارد باعث شد تا بحث در سیره امیرالمؤمنین گسترده‌تر و وسیع‌تر انجام شود و مخاطب شاهد کثرت مجلدات باشد. با این کثرت اما بازهم می‌توان گفت که این سیره هنوز قطره‌ای از دریای بی‌کران زندگی امیرالمؤمنین نمی‌تواند باشد. به فرموده خود مرحوم والد «هنوز الف امیر را هم ننوشته‌ام.»
5. وی همچنین به پراکندگی سیره امیرالمؤمنین در کتاب‌ها و منابع تاریخی اشاره کرد: در سیره پیامبر به لحاظ اینکه برادران اهل سنت ورود پیدا کرده بودند، سازماندهی وجود داشت و روایت‌ها و بخش‌های مختلف در جای خود قرار داشتند و دسترسی به آنها راحت‌تر بود. به عبارتی به داده‌های تاریخی زمان پیامبر آسان‌تر می‌توان دست یافت. اما سیره امام علی (ع) اینگونه نیست و آن در کتاب‌ها و منابع و مصادر مختلف به صورت پراکنده و دسته‌بندی نشده وجود دارد. در هر موضوعی شما باید یک روایت را پیدا کرده و خود دسته‌بندی و موضوع بندی کنید و همه اینها را باید بر اساس سیر تاریخی آن یعنی از زندگی در زمان پیامبر و حتی ماقبل بعثت که حضرت همراه همیشگی پیامبر بود تا زمان رحلت پیامبر، گزینش کنید. این دسته‌بندی و گزینش روایت در زمان خلفا سخت‌تر شده و مشکل‌ترین نقطه کار دسته‌بندی و گزینش در زمان خلافت خود امیرالمؤمنین است. مرحوم ابوی در زمان نگارش با همه این مشکلات مواجه بود. البته فراموش نکنیم که مسائل اعتقادی هم در این بین زیاد بود که مرحوم علامه باید به آنها می‌پرداخت.